Het Spaanse koningsdrama heeft maandag een niet geheel onverwachte, maar wel dramatische wending genomen. Juan Carlos heeft in een brief aan zijn zoon Felipe laten weten in het belang van de monarchie en van Spanje zijn land te zullen verlaten. In ballingschap geboren en nu vanwege de schandalen over zijn privéhandelen weer tot - vrijwillige - ballingschap veroordeeld. Opdat koning Felipe verlost is van de schaduw van zijn vader.
Er ging de laatste maanden ondanks de coronacrisis - een dubbelzinnige naam, corona betekent immers kroon in het Spaans - bijna geen dag voorbij zonder nieuwe onthullingen, speculaties en aantijgingen aan het adres van Juan Carlos. Die had geheime bankrekeningen in het buitenland, waarop onder meer bevriende vorsten uit de Golfstaten geld hadden gestort.
Waarom hij geld kreeg, wat hij er mee deed, wat de rol was van vriendin Corinna zu Sayn-Wittgenstein-Sayn, hoe de geldstromen precies liepen en hoe hij dit alles buiten het zicht had gehouden, waren slechts enkele van de vragen die iedereen beantwoord wilde zien.
In Zwitserland en Spanje liepen gerechtelijke onderzoeken en bij elke nieuwe onthulling werd ook met een schuin oog naar Felipe gekeken. De regering vroeg hem om op te treden, zoals Felipe in maart al had gedaan door zijn vader diens toelage te ontnemen en diens erfenis bij voorbaat te verwerpen.
In de media werden verschillende maatregelen en opties besproken, waarbij premier Pedro Sánchez recent liet weten elk besluit van de koning te zullen steunen. Juan Carlos kon na 45 jaar uit het Zarzuela-paleis worden gezet, en wellicht kon hij ook de na de troonswisseling in 2014 verleende eretitel van koning kwijtraken.
Maar daar moest het parlement bij worden betrokken en dat zou dan direct een debat openen over de monarchie en vrijwillig zou Juan Carlos (82) dat niet doen. Een buitenlands verblijf was wellicht wenselijk, maar de koning-emeritus zet je niet het land uit.
De oplossing kwam maandag toch nog verrassend van koning Juan Carlos zelf. Hij vertrekt. Met achterlating van alles wat hem dierbaar is. In het belang van zijn geliefde Spanje, maar in de wetenschap dat zijn reputatie die zich vorig jaar weer een beetje aan het herstellen was, aan gruzelementen ligt.
Iets meer dan een jaar geleden stuurde Juan Carlos ook een brief naar zijn zoon. Daarin kondigde hij aan nu echt met pensioen te gaan en zich uit het openbare leven te zullen terugtrekken. Dat leidde tot onderstaande beschouwing die ook in 2020 nog steeds actueel is.
De Spaanse koning Felipe heeft maandag 27 mei 2019 een brief openbaar gemaakt die zijn vader hem heeft gestuurd. Daarin kondigt de in juni 2014 afgetreden koning aan zich vanaf 2 juni 2019 uit het openbare leven te zullen terugtrekken. Die datum is niet bij toeval gekozen. Het was de dag waarop hij destijds zijn voornemen tot abdicatie aankondigde. Koningin Sofia blijft gewoon doorwerken.
De Spaanse krant El País stelde vast dat de pensionering van Juan Carlos komt op een moment dat er in Spanje weer milder en gunstiger over hem wordt geoordeeld. De schandalen die hem min of meer tot aftreden dwongen zijn op de achtergrond geraakt - schoonzoon Iñaki zit in de gevangenis bijvoorbeeld en dochter Cristina ging vrijuit - en zijn verdiensten voor de Spaanse democratie hebben recentelijk weer aandacht gekregen.
Koning Juan Carlos trad overigens niet vaak in de openbaarheid, althans niet voor officiële gelegenheden. Hij werd nog het vaakst gesignaleerd bij het zeilen of het bekijken van stierengevechten. Met koningin Sofia woonde hij in Luxemburg de uitvaart bij van groothertog Jean, maar volgens El País heeft hij misschien 120 publieke optredens gehad sinds de troonswisseling in juni 2014.
De krant El Mundo oordeelde in 2017 dat de geschiedenis een milder oordeel zal vellen over koning Juan Carlos. Het dagblad stelde dat vast nadat de koning niet was uitgenodigd voor de plechtige viering van de veertigste verjaardag van de eerste democratische verkiezingen in Spanje. Verkiezingen die nota bene door Juan Carlos mogelijk waren gemaakt.
Juan Carlos immers was door zijn voorganger dictator Francisco Franco uitgerust met bijna absolute macht, in de veronderstelling dat hij eenmaal op de troon het beleid en het bewind van de 'caudillo' zou voortzetten. Juan Carlos had hem graag in die waan gelaten, om vrijwel meteen na het overlijden van Franco in 1975 een tegenovergestelde koers in te slaan. Geen dictatuur, maar democratie en de verkiezingen in 1977 waren daar de eerste uiting van.
Geen wonder dus dat iedereen Juan Carlos verwachtte bij de plechtigheid in het parlement. Het paleis echter had hem niet uitgenodigd en kon dat achteraf ook niet goed uitleggen. Er werd iets gemompeld over te weinig plek en de mogelijkheid voor verwarring met twee koningen in de loge.
Politiek en media oordeelden dat koning Felipe te ver was doorgeslagen in zijn beleid om afstand te bewaren tot zijn vader. ,,Iedereen was uitgenodigd, tot de kleinkinderen van de communistische leider 'La Pasionaria' aan toe, behalve degene die iedereen zover heeft gebracht”, liet de teruggetreden koning bitter weten.
Volgens El Mundo en andere media moest de ophef over indiscreties en fouten van in de laatste jaren van de bijna veertig jarige regering van Juan Carlos niet het zicht ontnemen op zijn enorme verdiensten voor Spanje. Hij loodste het land na Franco richting democratie, stond aan de basis van een nieuwe grondwet, stopte reactionaire militairen die in 1981 een staatsgreep probeerden te plegen, en zette Spanje op weg naar welvaart en voorspoed.
Dat is vele malen belangrijker dan een smakeloze olifantenjacht in Botswana en een reeds buitenechtelijke affaires. De tachtigste verjaardag van Juan Carlos in 2018 liet al iets zien van de kentering.
Het hof kondigde toen aan dat koning-emeritus Juan Carlos – een toevoeging aan zijn titel die door het paleis is verzonnen en waaraan hij een gruwelijke hekel schijnt te hebben – en koningin Sofia nadrukkelijk betrokken zouden worden bij de verschillende vieringen van de veertigste verjaardag van de eerder genoemde grondwet.
Juan Carlos was daar tevreden over, maar het zette hem ook aan het denken over een mooi einde aan zijn publieke loopbaan, zo schreef hij aan zijn zoon. Het besluit was toen snel genomen.
Maar toen hij die brief vorig jaar schreef, kon hij niet vermoeden dat zijn geheime dubbelleven en financiële handel en wandel in de openbaarheid zouden komen, er werd er toen al over bericht. De pensionering wordt gevolgd door ballingschap. Of om het vriendelijker te zeggen: verblijf in het buitenland.
© RB Hans Jacobs; Beeld: screenshots, archief © MPE, Cour-grandducale
Laatste reacties