Achtergronden ROYALBLOG.NL

Carlos treedt in voetspoor van vader Carlos Hugo

Een warm applaus rolde zaterdagmiddag door de Steccata basiliek in het Italiaanse Parma. Een uiting van bewondering en respect, meer dan louter beleefdheid, voor prins Carlos. Die had aan het slot van de uitvaart van zijn vader Carlos Hugo van Bourbon Parma een gloedvolle toespraak gehouden. In perfect Italiaans, vol overgave en dadendrang. Hij prees zijn vader, die had gestreden voor democratie en vrijheid en die zijn leven had gegeven voor het verbeteren van de wereld.

,,De generaties wisselen, maar de waarden blijven bestaan. Elke generatie past zich aan de tijdgeest aan, zoals mijn vader dat heel zijn leven heeft gedaan. Wij zullen die traditie voortzetten", aldus Carlos. Kort daarvoor was hij plechtig geïnstalleerd als grootmeester van de eeuwenoude Constantijnse Orde van Sint Joris - Ordine Costantiniano di San Giorgio - ten teken dat hij niet alleen het grootmeesterschap daarvan overnam van zijn overleden vader, maar ook diens titels als hertog van Parma en Piacenza.

Prins Jaime hing zijn broer de versierselen om, waarmee de overdracht in gevolge het eeuwenoude principe ‘de hertog is dood, leven de hertog’ een feit was. ,,Ook hier zullen we het werk van onze vader voortzetten", verzekerde Carlos na afloop aan de nieuwsgierige Italiaanse pers, die zijn verbazing over de koninklijke begrafenis in de Basilica Magistrale Santa Maria della Steccata niet onder stoelen of banken stak.

De Bourbons werden immers ruim 160 jaar geleden uit Parma verdreven en ook in de jaren daarvoor lieten ze zich weinig gelegen liggen aan het kleine, maar rijke hertogdom. Dat nu speciaal voor de begrafenis van Carlos Hugo bijvoorbeeld de grote klok van de nabij gelegen Duomo (kathedraal) werd geluid - een bijzonder voorrecht - viel dan ook niet bij iedereen in goede aarde. 'Waarom wel voor deze vreemde hertog en niet voor onze bisschop' luidde de kritiek in de krant Gazetta di Parma.

Carlos begreep de scepsis, maar verzekerde dat hij de aloude banden, die zijn vader een tiental jaren geleden 'herontdekte', zal voortzetten. ,,Wij komen terug”, zei hij. ,,Ja, al in oktober”, vulde Jaime aan, wanneer alle ridders van de Constantijnse orde bijeenkomen. Het was die Orde die toestemming gaf om Carlos Hugo in het familiegraf van de hertogen van Parma bij te zetten, het was ook de Orde die de kosten voor de uitvaart voor zijn rekening nam.

En het waren de ridders van de Orde die de mis cachet gaven, door het dragen van de kist en de talrijke onderscheidingen van de prins-hertog. Maar ook de rode baret van de carlisten ontbrak niet. Ook al werd er zaterdag maar weinig nadruk op gelegd, het feit dat Carlos Hugo namens de carlisten aanspraken maakte op de troon van Spanje werd niet helemaal vergeten.

Carlos neemt overigens ook die dynastieke aanspraken en rechten op over - ze werden in de kerk in het Spaans voorgelezen. ,,Die kan ik niet opgeven, dat is aan het Spaanse volk om te beslissen", aldus de prins, voor wie een handvol stokoude carlisten met hun karakteristieke rode baretten hun strijdlied inzetten, beklonken met een luid 'Viva el Rey!'- 'Leve de koning'. Pikant was in dat verband ook dat de krans van 'Los Reyes', het Spaanse koningspaar - de in de ogen 'andere' Spaanse koning - naast de bloemen van de carlisten stond.

De uitvaart van 'wereldburger' Carlos Hugo, die ex-echtgenoot van prinses Irene die op 18 augustus in Barcelona overleed, had het karakter van een staatsbegrafenis. Zonder militair vertoon weliswaar, maar met tal van vertegenwoordigers van aloude keizerlijke, koninklijke en vorstelijke geslachten - én de republiek San Marino! - in de rijkelijk gedecoreerde basiliek.

De Oranjes waren vijftien man sterk aanwezig, want ook na de scheiding van Carlos Hugo en Irene bleef de prins voluit deel uitmaken van de familie. ,,Uniek ja", beaamde prins Jaime. In die geest was het wellicht vanzelfsprekend dat prinses Irene bij haar kinderen en hun partners naast het altaar zat, en hen aan het einde van de mis ook volgde naar de familiecrypte onder de kerk voor de bijzetting. Ze ging overigens, evenals prinses Máxima niet ter communie.

Irene was er ook bij toen na afloop de honderden aanwezigen de familie kwamen condoleren. ,,Het is een lange, maar mooie reis geweest", zei Carlos toen de schier eindeloze rij, die werd aangevoerd door de groothertog Henri van Luxemburg en zijn oudste neef Willem-Alexander, voorbij was getrokken. Tien dagen van rouw, met bijeenkomsten in drie landen en vier steden.

Met voor Carlos het besef dat de dag van de begrafenis eigenlijk de dag van zijn kerkelijk huwelijk met Annemarie Gualthérie van Weezel had moeten zijn. ,,Ja dat maakt deze dag extra bijzonder”, zei Carlos zelf. ,,Vader wilde dat het huwelijk zou doorgaan, maar dat kon nu even niet.”  Maar over dat huwelijk wilde hij het, ondanks aandringen van de Italiaanse pers, nog niet hebben. ,,Dat is voor later, hier eren wij onze vader."

© GPD Hans Jacobs; Foto's: Bourbon Parma, DPP Patrick van Katwijk. Zie ook filmpje op YouTube. Over het carlisme in het Engels: zie Wikipedia

'Por Dios, por la Patria y el Rey' - 'God, vaderland en koning'

Het kwam niet helemaal onverwacht. Aan het einde van de uitvaart en plechtige installatie van prins Carlos Javier als nieuwe hertog van Parma en Piacenza en opvolger in de rechten van zijn vader Carlos Hugo op de Spaanse troon, hief een aantal carlisten - herkenbaar aan hun traditionele rode baret - de hymne of mars van de Oriamendi van de carlisten aan.

Een strijdlied genoemd naar een veldslag uit de eerste carlistische oorlog, waarin Infante Carlos het opnam tegen zijn nichtje koningin Isabel omdat Carlos vond dat niet zij, maar hij de rechtmatige erfgenaam was van de Spaanse troon.

Via alle omwegen is die claim in 1975 uiteindelijk terecht gekomen bij Carlos Hugo, en diens oudste zoon Carlos bevestigde zaterdag dat hij er geen afstand van kan doen. De hymne werd ingezet terwijl Carlos de condoleances van de aanwezigen in de basiliek Steccata in ontvangst nam. Een 'Viva el Rey' besloot het eerbetoon aan Carlos Javier.  

De Marcha de Oriamendi in gezongen versie (niet politiek correct ten aanzien van koning Juan Carlos)

Por Dios, por la Patria y el Rey
Lucharon nuestros padres.
Por Dios, por la Patria y el Rey
Lucharemos nosotros también.

Lucharemos todos juntos
Todos juntos en unión
Defendiendo la bandera
De la Santa Tradición. (bis)

Cueste lo que cueste
Se ha de conseguir
Venga el Rey de España
A la corte de Madrid. (bis)

Por Dios, por la Patria y el Rey
Lucharon nuestros padres.
Por Dios, por la Patria y el Rey
Lucharemos nosotros también

In het lied wordt de strijdkreet van de carlisten 'voor God, vaderland en de koning' benadrukt. © HJ; Foto's: DPP Patrick van Katwijk; RB Marius Cirtiu

Filmpje van aankomst kist met stoffelijk overschot bij Steccata

Alle begin is moeilijk. Verwacht geen televisiekwaliteit of opwindende beelden. De fotograaf van Royalblog heeft - als experiment - een kort filmpje gemaakt bij de Basilica Mahistrale Santa Maria della Steccata in Parma zaterdagmiddag, bij aankomst van de processie met daarin de kist met het stoffelijk overschot van prins Carlos Hugo, hertog van Parma. Op de achtergrond is het kerkorgel te horen. 

* Het filmpje. © HJ; Foto: BP; Filmpje: © Royalblog, Marius Cirtiu

Zweten op houten banken in broeierige basiliek

De meeste Oranjes kwamen zaterdag rechtstreeks vanuit Nederland naar het vliegveld van Parma voor de begrafenis van prins Carlos Hugo, Friso en Mabel waren al een dag eerder in Italië aangekomen vanuit Londen. Voor de gang naar de basiliek was er nog even tijd om neuzen te poederen, van kleding te wisselen (oorspronkelijk luidde de instructie donker pak, maar vrijdag werd het toch jacquet), en de papieren zakdoekjes klaar te leggen, want met temperaturen rond de dertig graden was het bijzonder warm in Parma. Geen weer om binnen te zitten - en dat terwijl vantevoren al was gewaarschuwd dat de plechtigheden ruim twee uur zouden duren.

Lees de rest van het verhaal op de pagina Royalblog Funerals

'Dit is knap wat prins Carlos doet'

Heftig transpirerend, geëmotioneerd, maar waardig en vast besloten stond de nieuwe hertog van Parma en Piacenza, Carlo Saverio – beter bekend als prins Carlos – de media te woord na afloop van de bijzetting van het stoffelijk overschot van zijn vader in de crypte van de Basilica Magistrale Santa Maria della Steccata in Parma. Na een ceremonie van ruim twee uur en het in ontvangst nemen van honderden condoleances, kreeg Carlos nogal opdringerig vragen over zijn nieuwe huwelijksdatum, over zijn banden met Parma en Piacenza, en over de carlistische aanspraken op de Spaanse troon.

Met Jaime aan zijn zijde en als hulproepen, sloeg Carlos zich goed door deze vuurproef. De inpertinente Italiaanse journalist (‘Mijn lezers hebben het recht dit te weten’) werd beleefd te woord gestaan, zonder hem te antwoorden over een nieuwe huwelijksdatum. Tenslotte was dit, zaterdag, de dag van de begrafenis, en draaide alles om prins Carlos Hugo – Carlo Ugo in Parma – de geliefde vader die Carlos in een korte toespraak in de kerk in het Spaans had toesproken, aan het slot van een rede in vloeiend Italiaans. ,,Zijn Italiaans is erg goed. Dit is knap wat hij doet”, meende de verslaggever van de Gazetta di Parma.

‘De hitte is democratisch, adel en gewone volk hebben er in gelijke mate last van’, oordeelde dezelfde verslaggever. Dat klopte. Niet alleen Carlos liep het water over het gezicht, ook de andere aanwezigen in de eeuwenoude kerk hadden last van de hitte. Prins Floris depte vergeefs zijn gezicht, prinses Irene zocht verkoeling door het gebruik van een fraaie waaier. Die zwaaide ze voor Carlos voor zijn ontmoeting met de pers – veel Italianen, een paar Nederlanders.

Rustiger was het na afloop in het Koninklijk Theater – Teatro Regio – aan de overkant van de straat, waar een hapje en een drankje waren te krijgen voor de genodigden. Prinses Margarita schakelde moeiteloos over van het Italiaans naar het Spaans en het Nederlands en Engels – het gezelschap was uiteraard divers en kwam uit alle hoeken van Europa. De adellijke gasten waren er overigens niet bij; de Oranjes – met Irene meegerekend - 15 man sterk, reisde alweer snel terug naar Nederland.

‘Een mooie warme plechtigheid’ vond de vader (op foto rechts, achter Aimée) van prinses Annemarie, de echtgenote van Carlos en kersverse hertogin van Parma en Piacenza. Dit had zijn dochters trouwdag moeten zijn. De gezondheidstoestand van Carlos Hugo verslechterde echter snel, en twee weken geleden werd om diverse redenen besloten tot uitstel. Een dag later overleed de prins. Een nieuwe huwelijksdatum zit al in de planning, in elk geval nog dit jaar, zoals Carlos Hugo wenste. © HJ; Foto's: © Bourbon Parma 

Beelden van de basiliek na afloop van de plechtigheid, te zien op het YouTube kanaal van RoyalblogNl, speciaal voor deze gelegenheid ingesteld.

Laatste eerbetoon in Parma aan 'Europese prins'

‘Een Europese prins’ noemt het Franse society- en royaltyblad Point de Vue prins Carlos Hugo. Geboren in Frankrijk, getrouwd met een Nederlandse, erfgenaam van een troon in Italië en pretendent van de Spaanse troon; en er zijn nog wel meer landen toe te voegen aan de lijst. De terugblik op het leven van Carlos Hugo – Charles hugues, Carlo Ugo – is geschreven met respect en waardering voor het lange leven van deze nakomeling van de Franse Zonnekoning Lodewijk XIV, de Spaanse Bourbon-koning Felipe V en ‘duca Roberto I di Parma.’

Deze zaterdag wordt de ‘elegante, spirituele, progressieve intellectueel’, zoals Carlos Hugo wordt omschreven, bijgezet in het familiegraf van de Farnese en de Bourbons in de Steccata, zoals de kleine, intieme basiliek in Parma kortweg wordt genoemd. Donderdag hebben meer dan duizend belangstellenden afscheid genomen van de ‘hertog’, die lag opgebaard in de Sagrestia Nobile, van waar de kist met stoffelijk overschot zaterdagmorgen naar het altaar wordt gedragen onder het luiden van de klokken van de nabijgelegen Duomo, de kathedraal.

Er was een constante stroom bezoekers meldde de Gazetta di Parma, die de afgelopem dagen veel aandacht heeft besteed aan de voor Parma zo bijzondere en historische uitvaart. Opmerkelijk ook, want de Bourbons hebben de laatste twee eeuwen nauwelijks of niets met hun oude hertogdommen Parma en Piacenza – en de ‘geannexeerde staten’, zoals de titel voluit luidt – te maken gehad.

Aan het begin van de negentiende eeuw zette Napoleon de Bourbons buiten de deur, na zijn ballingschap plaatsen de Oostenrijkers zijn tweede vrouw aartshertogin Marie Louise – Maria Luigia – op de troon, als een soort persoonlijke troostprijs. Ze regeerde tot 1847; in de tussentijd moesten de Bourbons in Parma genoegen nemen met het  piepkleine Lucca.

Marie Louise wordt nog steeds met veel respect en waardering herinnerd. In antiekwinkels in het oude centrum van Parma hangt haar portret; op enkele meters van de Steccata is in het Palazzo di Riserva, in het museum Glauco Lombardi, zelfs een tentoonstelling aan haar gewijd: Maria Luigia e Napoleone. De aartshertogin, hertogin van Parma en Piacenza en van Giuastalla (later door de Bourbons van de hand gedaan), heeft haar laatste rustplaats in Wenen, bij haar keizerlijke familie, maar ze heeft wel de crypte in de basiliek laten restaureren.

De Bourbons – Borbones in het Italiaans – hebben na haar overlijden maar weinig plezier gehad van de teruggave van de hertogdommen: in 1859 was het uit met de pret. Italië was op weg naar eenheid, en daar paste geen onafhankelijke vorstendommen bij. De Bourbons verdwenen uit Parma en Piacenza en pas de laatste vijftien jaar keerde Carlos Hugo met zijn vier kinderen terug op het pad van zijn voorvaders.

De Italianen waren verrast, maar ook vereerd, en vonden de koninklijke franje eigen wel passen. Het eerste bezoek in 1996, toen Carlo Ugo zijn kinderen in een plechtigheid in de Steccata Parmezaanse titels verleende, werd gevolgd door meer visites aan het ‘stamland’ – al bleef ook Spanje op de achtergrond meespelen. De Bourbon Parma’s zijn ook vanuit Spanje hier neergestreken, omdat de laatste erfgename uit het huis Farnese – dat kreeg de hertogdommen van de paus – gehuwd was met de Bourbon koning van Spanje.

,,We zijn gekomen om de laatste eer te bewijzen aan iemand die veel voor Parma heeft gedaan”, zei donderdag ene Giovanna. Ze was wat royaal in haar lofprijzing, en de kans om de prachtige sacristie van de basiliek te bezoeken, speelde ook mee bij het besluit om ‘afscheid’ te nemen van de hertog. Nieuwsgierigen, monarchisten, toeristen en toevallige voorbijgangers kwamen, maar ongeacht het motief, toonden de meesten zich onder de indruk: ‘Uno spettaculo meraviglisio’. En gelijk hadden ze: zoals de kist stond opgesteld, omringd door de ridders van de Parmezaanse ridderorde, met de ordetekens, bloemen en standaarden was het ook indrukwekkend.

Vrijdag was de kerk gesloten, al kon af en toe door de deur wel een blik worden geworpen op de voorbereidingen die daar plaatsvonden voor de uitvaart. Het koper en zilver werd gepoetst, de bloemen geschikt, de vloer geboend om zaterdag de koninklijke gasten – groothertog Henri van Luxemburg voorop, en uiteraard maar liefst zo’n twintig leden van de Nederlandse koninklijke familie – te ontvangen. De Oranjes arriveren in de morgen op het vliegveld Giuseppe Verdi even buiten Parma, en keren na de plechtigheid ook weer meteen terug naar Nederland.

Bij de kerk duidde vrijdagavond alleen de aanwezigheid van een handvol militairen en agenten op het feit dat er iets bijzonders aan de hand is. Verderop speelde muziek en flaneerden de Parmezanen op een zwoele zomeravond, aan het einde van de zomervakantie. De koninklijke gasten zullen ze niet kennen, maar dat geldt gezien de gastenlijst voor meer mensen.

De lijst, in het Italiaanse origineel:
Enrico di Lussemburgo, Gran Duca di Lussemburgo
S.A.R. il Principe d’Orange, principe ereditario, con sua moglie Maxima, in rappresentanza della Regina d’Olanda
S. E. Fra Gherardo Hercolani Fava Simonetti in rappresentanza del Gran Maestro del Sovrano Militare Ordine di Malta
S. A. I. l'Arciduchessa Monica di Asburgo, figlia di Otto, in rappresentanza della Famiglia Reale di Asburgo
S. A. I. il Gran Duca di Toscana Sigismondo Asburgo Lorena
S. A. I. l'Arciduca Martino d’Asburgo in rappresentanza della Casa Reale Asburgo Este
S. A. S. il Principe Löwenstein in rappresentanza della Casa Imperiale di Prussia
S. E. Dottor Marcello Beccari in rappresentanza della Repubblica di San Marino
S. E. l’Ambasciatore d’Olanda in Italia, Dott. Alphonsus Hermanus Maria Stoelinga
S. E. l’Ambasciatrice del Cile in Marocco, Marcia Covarrubias
S. A. S. il Principe Isenburg in rappresentanza della nobiltà tedesca
S.A.S. il Principe Diofebo Meli Lupi di Soragna, Gran Cancelliere dell’Ordine Costantiniano e di San Giorgio
Il Conte Carlo Pietro Zanardi Landi di Veano, Gran Cancelliere dell'Ordine al Merito Militare di San Giorgio di Lucca.

© HJ; Foto's: © Royalblog Marius Cirtiu; BP

Onwetend Parma ontvangt haar hertog Carlo Ugo

Het stoffelijk overschot van prins Carlos Hugo van Bourbon Parma is woensdag aangekomen in de stad die hij niet zo lang geleden 'herontdekte' en zal dienen als zijn laatste rustplaats. Italië haalt zijn schouders op, maar in Parma is enige opwinding. ,,Van alle voormalige koningshuizen heeft deze een brug weten te slaan met de Italiaanse republiek.''

Door GPD-correspondent Eelco van der Linden

Een historisch moment, oude tijden die herleven? Parma heeft in elke hoek glorieus bewijs uit de ruim drie eeuwen (1545-1859) dat het samen met Piacenza een onafhankelijke staat vormde. Maar geen Parmezaan die vandaag heimwee etaleert. ,,Het is en blijft folklore, ik verwacht ook bij de begrafenis weinig mensen'', zegt Carlo Brunioli, wiens krant, La Gazzetta di Parma dagelijks probeert uit te leggen wie ook al weer de 'Borbones' waren. De familie blijkt wél gehecht aan stad en status, want de kist met het lichaam van de hertog van Bourbon Parma staat, na twee dagen te zijn opgesteld in Piacenza, nu in Parma.

Het hertogdom hield in 1861 op te bestaan. De familietak van Carlo Ugo - zoals hij in Italië wordt genoemd - had toen nog maar 113 jaar de scepter gezwaaid of beter gezegd, geclaimd over Parma en Piacenza, want ze werd door Napoleon verdreven en keerde pas terug na de dood van diens weduwe Maria Louise van Oostenrijk in 1847. Die had het hertogdom op persoonlijke titel mogen regeren, terwijl de Bourbons op een houtje moesten bijten in het nabijgelegen Lucca. Het is tekenend dat Maria Louise zeer populair was in Parma en nog steeds is, hetgeen niet gezegd kan worden van de laatste Bourbon hertogen, die een tiranniek bewind voerden.

Weinig band dus aan het einde van de rit tussen de Bourbons en Parma, wat werd geïllustreerd met het referendum waarmee de Parmezanen zich massaal uitspraken voor aansluiting bij de nieuwe staat Italië. ,,Ze zijn vertrokken in stijl, met een koffer, niets hebben ze mee genomen'', zegt Edmondo Barbieri Marchi, ridder in de Constantijnse Orde van Sint Joris, waarvan Carlos Hugo grootmeester was. De orde beheert de midden in Parma gelegen Steccata basiliek, waar de kist van Carlos Hugo nu staat.

Barbieri Marchi zal zaterdag om kwart over twaalf met andere ridders een haag vormen en na de mis de kist van Carlos Hugo in de crypte dragen waar ook andere familieleden rusten. Meteen daarna zal, nog in de kerk, de oudste zoon Carlos Javier worden geïnaugureerd als de nieuwe hertog, een delicaat gegeven dat waarschijnlijk koningin Beatrix doet besluiten thuis te blijven.

Barbieri Marchi is hoeder van de hertogelijke geschiedenis van Parma, en was dus aangenaam verrast toen vijftien jaar geleden Carlos Hugo zich aan de poort meldde met zijn familie. ,,Er was een authentieke wil om de oude banden aan te halen.'' Het lukte volgens Barbieri Marchi niet meteen. ,,Onze traditioneel rode stadsbesturen toonden weinig animo. Toen bleek dat de hertog een bescheiden man was met veel intellectuele bagage, keerde het tij.''

De laatste jaren was Carlos Hugo vaak te gast in Parma, en wist hij de harten te veroveren van politici, de universitaire wereld en ook het zakenleven. Barbieri Marchi: ,,Hij heeft meegedaan aan een tour in Zuid-Amerika om Parma en de regio te promoten, dat heeft veel goodwill gekweekt. Dat zijn kinderen hier veel komen en ook vloeiend Italiaans spreken geeft aan dat het geen bevlieging was.'' Barbieri Marchi meent dat de Bourbons als enig voormalig Italiaans koningshuis erin zijn geslaagd een constructieve brug te slaan met de republiek Italië. Het onderscheid zich vooral van het Huis van Savoye, dat de koningen leverde aan Italië tot het uitroepen van de republiek in 1946.

,,Als de laatste telg, prins Emanuele Filiberto, mee moet doen aan Dancing with the Stars en het Festival van San Remo om aandacht te krijgen, concludeer ik dat dat koningshuis niet meer bestaat.'' Rouwig is hij daar niet om. ,,De Savoyes werden in 1861 het Italiaanse koningshuis. Het betekende voor Parma een plundering. Alles wat de Bourbons toehoorde, tot de lakens toe, hebben ze meegenomen naar hun paleizen in Rome en Florence.'' In 1920 lukte het de Constantijnse orde van Sint Joris een aantal van die bezittingen weer in bezit of bruikleen te krijgen. De belangrijkste was de kerk Steccata. Met de bijzetting van Carlos Hugo, die hier uitdrukkelijk om had gevraagd, vindt Barbieri Marchi dat 'een cirkel rond' is.

Volgens hem was het niet vanzelfsprekend dat Carlos Hugo in de Steccata kon worden begraven. ,,In de jaren '80 werd het nog geweigerd aan een familielid. Met Carlos Hugo is het anders. De stad heeft hem geaccepteerd en betaalt zelfs de rekening. De band is hersteld.'' © GPD Eelco van der Linden; Foto's uit Parma en Piacenza: © Bourbon Parma

Bijzondere omweg Carlo Ugo naar het hertogdom Parma

De oudste zoon van prins Carlos Hugo erft de titels van hertog van Parma en Piacenza. De hertogdommen bestaan niet meer als zodanig; Parma is een Italiaanse provincie en de familie Bourbon Parma is er in 1859 verjaagd. Dat Carlos Hugo in 1977 bij het overlijden van zijn vader Xavier de Parmezaanse titels kon overnemen, mag gerust een ‘wonder van de natuur’ worden genoemd. Waarom? Omdat tussen de laatste regerende hertog van Parma en Piacenza, duca Roberto I en zijn kleinzoon Carlos Hugo, niet minder dan negen (oudere) mannelijke nakomelingen zaten.

Aan de vruchtbaarheid van het zaad van hertog Roberto I hoefde destijds niemand te twijfelen. Zijn eerste vrouw, de in het kraambed gestorven Maria Pia van Bourbon-Twee Siciliën, was tijdens haar huwelijk tussen 1870 en 1882 precies één jaar niet zwanger, in 1878. Ze schonk Roberto twaalf kinderen. Haar opvolgster in het koninklijk bed, Maria Antonia van Braganza, kwam tussen 1885 en 1905 (Roberto stierf in 1907) ook tot twaalf kinderen.

Onder de in totaal 24 kinderen – prins Xavier was nummer vijftien – waren maar liefst elf jongens, van wie er vier jonger waren dan Xavier. Dat maakte hem op het eerste gezicht kansloos om ooit de titels van het hertogdom te erven. Maar op het tweede gezicht waren die kansen iets groter omdat veel van de kinderen uit het eerste huwelijk mentaal gehandicapt werden geboren en er ook een paar vroegtijdig overleden. Toch is het ‘aftellen’ van Roberto naar Xavier en Carlos Hugo opmerkelijk en in de koninklijke geschiedenis ongeëvenaard; van broer op broer komt natuurlijk vaker voor (kijk maar naar Saudi Arabië, Griekenland en België), maar drie broers en een neef….

De eerste zoon en het tweede kind van Roberto was Ferdinand, geboren in 1871 en gestorven in 1872.

De tweede zoon en het vierde kind was de in 1873 geboren Henri/Enrico, mentaal gehandicapt, maar als oudste overlevende zoon vanaf 1907 tot zijn overlijden in 1939 in naam hertog van Parma.

De derde zoon en het zesde kind, Joseph/Giuseppe, (1875-1950) nam daarop in 1939 de titels over, zonder daar zelf besef van te hebben want hij was niet handelingsbekwaam.

De vierde zoon en het tiende kind Elie/Elias (1880-1959) was in tegenstelling tot zes (!) van zijn broers en zussen wel bij zijn volle verstand. Hij nam vanaf 1907 de honneurs waar voor zijn broers Henri en Joseph, alvorens in 1950 zelf ook echt ‘hertog’ te worden.

Bij het overlijden van Elie/Elias in 1959, vielen de titels toe aan diens tweede zoon Roberto Ugo (1909-1974). Deze stierf ongehuwd en zonder nageslacht. Dat gold ook voor een oudere en een jongere broer. Hoe nu verder?

De vijfde zoon, Auguste, uit het eerste huwelijk van Roberto I stierf in 1882 met zijn moeder in het kraambed.

De eerste zoon uit het tweede huwelijk, en nummer veertien in totaal, Sixtus (1886-1934), was in 1974 ook al lang dood en had geen mannelijke nakomelingen.

En zo kwam de erfopvolging toch nog uit bij de zevende zoon prins Xavier/Saverio, die tussen 1974-1977 de hertogelijke titels mocht dragen. Bij zijn overlijden vielen ze toe aan zijn oudste zoon Carlos Hugo/Carlo Ugo (1930-2010), en zaterdag wordt op zijn beurt zijn oudste zoon Carlos Javier/Carlo Saverio (*1970) ‘ingehuldigd’ als de nieuwe hertog van Parma en Piacenza.

NB Xavier had nog een tweede zoon Sixte, die geen nakomelingen heeft en de rechtmatigheid van de claim van zijn neven betwist; na hem komt groothertog Jean van Luxemburg, prins van Bourbon Parma, in aanmerking, als oudste zoon van prins Félix, de achtste zoon van hertog Roberto I.

NB De 24 kinderen van hertog Roberto I zijn in volgorde (Franse spelling gebruikt): Marie Louise 1870-1899, Ferdinand 1871, Ludovica 1872-1943*, Henri 1873-1939*, Inmaculata 1874-1914*, Joseph 1875-1950*, Marie-Therèse 1876-1959*, Maria Pia 1877-1915*, Béatrice 1879-1946, Elie 1880-1959, Anastasia 1881, Auguste 1882; Marie Adélaïde 1885-1959 non, Sixte 1886-1934, Xavier 1889-1977, Françoise 1890-1978 non, Zita 1892-1989, Félix 1893-1970, René 1894-1962, Antonia 1895-1977 non, Isabelle 1898-1984, Louis 1899-1968, Henriette 1903-1987*, Gaétan 1905-1958. * (mentaal) gehandicapt. © HJ; Foto: © DPP Patrick van Katwijk; Bron: Les Bourbons de Parme door Juan Balanso   

Hoofdrol prins Jaime bij installatie nieuwe hertog van Parma

Prins Jaime van Bourbon Parma, Giacomo Bernardo geheten in Italië , vervult zaterdag een hoofdrol bij de installatie van zijn oudste broer Carlos Javier – Carlos Saverio – als nieuwe hertog van Parma en Piacenza. De plechtigheid vindt plaats in de Basilica di Santa Maria della Steccata, aansluitend op de uitvaart van hun vader prins Carlos Hugo – Carlo Ugo di Borbone, duca di Parma e Piacenza.

De basiliek is de thuisbasis van de Parmezaanse tak van Orde van Constantijn van de Heilige Georgius - l'Ordine costantiniano di San Giorgio – en deze ridderorde regelt de begrafenis van de vorige week in Barcelona overleden Carlos Hugo. De ridders vormen de erehaag, dragen de vlaggen en standaarden en dragen ook de kist met het stoffelijk overschot de basiliek binnen.

*Carlo Savero (links, Carlos in Nederland) en Giacomo Bernardo (rechts, Jaime in Nederland): plechtige installatie of inhuldiging na de begrafenis.

Carlos Hugo was als hoofd van het koningshuis Bourbon Parma (Borbone Parma) grootmeester van de Orde. Jaime zal nadat het lichaam van zijn vader in de beslotenheid van de familie is bijgezet in de crypte, zijn broer de versierselen van de Orde (collare dell'Ordine costantiniano) omhangen ten teken dat hij nu de nieuwe hertog is van Parma en Piacenza. De nieuwe hertog zal zich dan tussen de ridders en familie opstellen om condoleances in ontvangst te nemen van de aanwezigen in de basiliek.

De uitvaart begint zaterdag om kwart over twaalf, zo bericht de Gazetta di Parma, die overigens spreekt over de ‘Spaanse prins’ (principe spagnolo). Heel uitzonderlijk zal de klok van de bajon, de hoofdtoren van nabijgelegen Duomo (kathedraal) worden geluid, een voorrecht dat slechts aan enkele Parmezaanse families is voorbehouden, zoals de klok van de Oude Kerk in Delft ook alleen luidt voor een uitvaart van de Oranjes.
 
Zoals gezegd zullen de ridders (cavalieri) van de Orde costantiniano de baar via de hoofdingang binnendragen tot enkele meters voor het hoofdaltaar. Andere ridders dragen de bloemen van de familie en de kussens met de versierselen van de ordes waarvan Carlos Hugo grootmeester was. Volgens opgave van de Gazetta zijn dat: l'Ordine costantiniano di San Giorgio, l'Ordine al merito di San Lodovico, l'Ordine al merito militare di San Giorgio en l'Ordine de la legitimidad proscrita. Maar ook het grootkruis van de soevereine miliatire orde van Malta (Gran croce d'armi e d'onore del sovrano militare ordine di Malta) en het grootkruis van de Huisorde van Oranje krijgen een ereplaats.   

Op de baar ligt andermaal de vlag van Spanje, zonder het koninklijk wapen. Volgens de Gazetta om een diplomatiek incident met de Spaanse koning Juan Carlos – de rivaliserende tak van de Bourbons – te voorkomen. Ook de rode carlistenbaret ligt weer op de kist, zoals eerder ook bij de requiemmis in Barcelona en in de Koepel van Fagel bij paleis Noordeinde in Den Haag. Rond de baar staan banieren of standaarden opgesteld: onder meer van het Huis Bourbon Parma, van de twee ridderordes l'Ordine costantiniano di San Giorgio en l'Ordine al merito di San Lodovico, van Parma en van Piacenza, en verder (pikant!) van de carlisten, en van de zogenaamde ‘Franse legitimisten’, die het Huis Bourbon Parma erkennen als Frans koningshuis.  

De mis wordt gecelebreerd door de bisschoppen Enrico Solmi van Parma, bisschop Gianni Ambrosio van Piacenza, bisschop Carlo Mazza van Fidenza en monseigneur Philippe Bär, oud-bisschop van Rotterdam. De begrafenis – er is plek voor vierhonderd genodigden – is overigens alleen toegankelijk voor genodigden. Na de bijzetting in de crypte, waaraan sinds het overlijden van Carlos Hugo met man en macht is gewerkt, is dus de inhuldiging van Carlos, die eigenlijk zaterdag zijn kerkelijk huwelijk zou vieren met Annemarie Gualthérie van Weezel. © GPD; Foto's: © Phil Nijhuis; Dutch Photo Press, Patrick van Katwijk  

Parma kijkt uit naar koninklijke gasten bij uitvaart

Parma kijkt met een mengeling van verbazing, onverschilligheid en nieuwsgierigheid uit naar de uitvaart zaterdag van Carlo Ugo, ‘duca di Parma e Piacenza’. De aanhalingstekens worden gebruikt door de Gazetta di Parma, één van de oudste kranten van Italië. Parma is immers al 150 jaar geen hertogdom meer, maar een provincie. Niet de hertog, maar de gouverneur en de burgemeester hebben het er voor het zeggen.

Dat neemt niet weg dat Parma graag meewerkt aan het regelen van de koninklijke begrafenis in de Basilica Santa Maria di Steccata, een kleine maar eeuwenoude kerk in het oude centrum van de voormalige hertogelijke hoofdstad. De stichting die de Steccata beheert, de Fondazione dell'Ordine costantiniano di San Giorgio, heeft eerder al toestemming gegeven voor de bijzetting in de crypte, waar alleen heel verre voorgangers van ‘Carlo Ugo’ en hun voorgangers, de familie Farnese, hun laatste rustplaats hebben. 'Het is een eer', aldus een woordvoerder. Vervolgens is toestemming gevraagd aan het gemeentebestuur en de verantwoordelijken voor de volksgezondheid - begraven in een kerk mag in Nederland ook niet meer, de Oranjes in Delft uitgezonderd - en die hadden geen bezwaar, mede omdat hij afstamt van mensen die al in de crypte zijn bijgezet.

De stichting draagt ook de kosten van de uitvaart en de restauratie van de crypte, die enkele tienduizenden euro’s kost, zo laat Edmondo Barbieri Marchie van de Parmezaanse ridderorde l'Ordine costantiniano di San Giorgio weten aan de Gazetta di Parma. Onbekend is nog wie de begrafenis zaterdag zullen bijwonen. Plaatselijke notabelen en lokale adel uiteraard: Carlo Ugo heeft zich de laatste jaren ingezet voor de promotie van Parma, en dat wordt zeer gewaardeerd. Dat zijn oudste zoon, de nieuwe hertog, goed Italiaans spreekt, wordt eveneens zeer op prijs gesteld. Aansluitend aan de bijzetting wordt de nieuwe hertog Carlo Saverio ook 'ingehuldigd'.

Carlo Ugo – de Italiaanse spelling van zijn naam, in Nederland gebruiken we tegenwoordig Carlos Hugo, maar Charles Hugues of Karel Hugo kom je ook tegen – is verwant aan de meeste (regerende en niet regerende) koningshuizen van Europa. En dan niet alleen via sluip- en omwegen – de betovergrootvader van de tante van zijn vaders oom – maar heel direct. Tegenwoordig vind je dat niet meer bij de koningshuizen omdat die niet langer louter onderling huwen, maar ‘Carlo Ugo’ is nog van de oude stempel. Dat komt vooral door de ongelofelijke geldingsdrang in bed van zijn grootvader hertog Roberto (foto onder, Wikipedia). Die verdient een korte geschiedenisles.

Op 26 maart 1854 werd zijn vader hertog Carlo III op klaarlichte dag in Parma neergestoken. Een dag later overleed hij aan zijn verwondingen. Carlo, die pas in 1849 aan het bewind was gekomen, wilde niet in Parma worden begraven, maar in Lucca, waar zijn familie eerder in die eeuw enige decennia had geregeerd. Carlo's hart heeft overigens wel zijn laatste rustplaats in de basiliek.

Zijn opvolger oudste zoon Roberto I, geboren in 1848, was amper zes jaar oud en kwam aan de regering onder regentschap van zijn moeder Louise Marie (Luisa Maria) de Bourbon (of d’Artois). Veel vreugde beleefden beiden daar niet aan. Op het Italiaanse schiereiland borrelde het. Carlo III had een fysieke weerzin van alles dat naar liberalisme ruikte, maar het gevaar voor zijn weduwe en zoon was nog veel groter: het streven naar eenheid van Italië, de Risorgimento.

Dat bracht de naar eenheid strevende aanhangers van het koninkrijk van de Savoies in conflict met Oostenrijk, dat Noord-Italië met Habsburgse hertogen in Modena en Toscane als zijn achtertuin beschouwde. Parma en Piacenza lagen precies in het midden, en bezaten bovendien sinds het Congres van Wenen in 1815 een Oostenrijks garnizoen in Piacenza. Neutraal blijven lukte niet, en hulp uit Spanje – dat formeel de belangen van de zijtak in Parma behartigde – bleef uit. Louise Marie en haar familie verlieten op 9 juni 1859 het dubbelhertogdom, verdreven door de Savoies, die in maart 1860 het hertogdom annexeerden. Alle kans op terugkeer was verkeken met de uitroeping van Victor Emanuel II tot koning van heel Italië in 1861.

Niet waarschijnlijk dus dat de Savoies zaterdag vertegenwoordigd zullen zijn in Parma. ,,Gelukkig hebben wij een betere koninklijke familie”, aldus dezelfde zegsman van de ridderorde, verwijzend naar het recente weinig koninklijke gedrag van de Italiaanse voormalige koninklijke familie. Roberto, de laatste regerende hertog van Parma, huwde tweemaal en kreeg bij beide echtgenotes twaalf kinderen, 24 in totaal.

Niet allemaal gezond, niet allemaal volwassen geworden of huwbaar, maar toch voldoende om heel koninklijk Europa aan een partner uit het Huis Bourbon Parma te kunnen helpen. Daarom heeft Carlo Ugo/Carlos Hugo quasi overal familie.

Zijn oudste tante, Marie Louise (1870-1889) trouwde met koning Ferdinand van Bulgarije. De Bulgaarse (oud-)koning Simeon is haar kleinzoon, en een achterneef van Carlos Hugo. Zij was meteen ook van de weinige gezonde kinderen uit het eerste huwelijk van Roberto met prinses Maria Pia van Bourbon-Twee Siciliën.

Een andere tante Zita (1892-1989) – het zeventiende kind van Roberto, de vader van Carlos Hugo, Xavier (1889-1977) was nummer vijftien – werd kortstondig keizerin van Oostenrijk-Hongarije. Haar oudste zoon Otto von Habsburg leeft nog steeds, en heeft zelf ook een zeer uitgebreide familie. 

Oom Félix (1893-1970) was de echtgenoot van groothertogin Charlotte van Luxemburg. Om die reden mag de groothertogelijke familie zich ook ‘koninklijke hoogheid’ noemen, al wordt de naam Bourbon Parma niet meer gebruikt. Het historische Nassau krijgt de voorkeur. Groothertog Jean is een volle neef van Carlos Hugo, maar hij is te oud om te reizen. Mogelijk dat andere familieleden wel komen.

Oom René (1894-1962) huwde met prinses Margaretha van Denemarken. Hun dochter Anna trouwde met de Roemense koning in ballingschap Mihai; zij is in naam in elk geval koningin van Roemenië en leeft nog. Een goede kans dat het Roemeense koningshuis een vertegenwoordiger heeft bij de uitvaart in Parma.

Oom Louis/Luigi (1899-1968) koos als huwelijkspartner prinses Maria van Savoie, een zus van de laatste Italiaanse koning Umberto; het echtpaar had vier kinderen.

Carlo Ugo/Carlos Hugo trouwde natuurlijk zelf met prinses Irene der Nederlanden; hun vier kinderen zijn neven en nichten van de Nederlandse koningin Beatrix, en van de overige Oranjes. 

Het tweede huwelijk van hertog Roberto I was met prinses Maria Antonia van Braganza, dochter van de Portugese koning Miguel I, die maar liefst zes dochters op de wereld zette en vervolgens koninklijk uithuwelijkte. Zus Maria Anna huwde met groothertog Guillaume IV/Wilhelm IV van Luxemburg – vader van groothertogin Charlotte; Félix trouwde dus met zijn nichtje. Een andere zus trouwde met de carlistische pretendent Alfonso Carlos, degene die zijn rechten overdroeg aan de vader van Carlos Hugo. Zus Aldegonda trouwde met de jongere broer van Roberto, en nog een andere huwde de jongere broer van Oostenrijkse keizer Franz Josef...

Verwantschap is er uiteraard ook met de Spaanse en Franse Bourbons, maar die gaat verder terug. En ongetwijfeld zullen doorgewinterde vorstenvorsers nog veel meer dwarsverbanden kunnen aanwijzen. Ik heb me beperkt tot de broers en (half)zussen van Xavier, de vader van Carlos Hugo. © HJ; Foto's: © ANP Robin Utrecht; © Dutch Photo Press, Patrick van Katwijk