De nieuwe koning van Nepal, de derde vorst in vier dagen tijd, staat voor de zware taak het vertrouwen en de steun te verdienen die zijn vrijdag vermoorde broer Bihendra tijdens zijn 29-jarige regeringsperiode had verworven.
De wijze waarop Gyanendra Bir Bikram Shah, die gisteren in alle haast op de troon werd gezet, aan de macht is gekomen maakt dat extra moeilijk.
Gyanendra mist het natuurlijke gezag van een eerstgeborene in de koninklijke familie, die het land al sinds 1776 regeert. Bihendra, 's wereld enige hindoe-koning, werd door velen gezien als een god. Gyanendra is altijd op de achtergrond gebleven, en is niet erg populair.
Gyanendra is sinds gisteren, toen ook zijn jongste broer Diprendra aan zijn verwondingen overleed, in een keer tien familieleden kwijtgeraakt. Zelf ontsnapte hij aan de slachtpartij. Alle leden van de koninklijke familie horen bij het wekelijkse familieberaad aanwezig te zijn, maar de prins was vrijdag elders in land toen het beraad eindigde in een moordpartij.
Zijn vrouw Kormal, jongere zus van de vermoorde koningin Aishwarya, raakte gewond en ligt nog in het ziekenhuis. Zoon - nu kroonprins - Paras en dochter Prearana, bleven ongedeerd. Gyanendra werd zaterdag bij terugkeer in Kathmandu door de Royal Privy Council, de geheime adviesraad van de overleden koning, aangewezen als regent voor kroonprins Dipendra, die na de dood van zijn vader Birendra de nieuwe koning werd.
Dat Dipendra de moord op zijn ouders, broer en zus, ooms en tantes, op zijn geweten had en na een zelfmoordpoging 'hersendood' in het militaire hospitaal lag, speelde geen rol. ,,Traditie en de grondwet bepalen dat de troonopvolger ook koning wordt", aldus een woordvoerder van de Raad.
Dipendra (29), die een liefhebber was van de jacht en kenner van wapens, stierf op 4 juni alsnog, waardoor Gyanendra op de troon kwam. Dat is overigens niet voor het eerst. De in 1947 geboren Gyanendra was vijftig jaar geleden, als jochie van vier al eens drie maanden koning toen zijn familie tijdens een conflict om de macht uitweek naar India en hem alleen achterliet als een soort onderpand.
Sindsdien leidde Gyanendra een leven in de schaduw van de troon. Hij werd een succesvol zakenman en zette zich in voor behoud van de natuur. Alleen zijn zoon Paras haalde regelmatig het nieuws, meestal negatief. Vorig jaar nog reed Paras een populaire Nepalese musicus dood, zonder dat de prins daarvoor aansprakelijk werd gesteld.
Paras leidde vrijdag zijn woedende en, volgens berichten uit het paleis, dronken neef kroonprins Dipendra - bijgenaamd 'Dippy' - weg van de eettafel nadat de familie ruzie zou hebben gemaakt over diens gewenste echtgenote, Devyani Rana. Dipendra zou op zijn kamer een paar geweren hebben gehaald en die hebben leeggeschoten op zijn familie, waarna hij zichzelf een kogel door het hoofd joeg. Gyanendra sprak later van een 'ongeluk', maar niemand die hem gelooft.
Devyani Rana is telg uit de invloedrijke Rana-familie, die de Shahs traditiegetrouw huwelijkspartners levert, haar vader is een rijke industrieel, lid van het parlement en voormalig minister. Haar moeder stamt uit een van de meest vooraanstaande koninklijke families van India. Dat laatste zou koningin Aishwarya echter hebben tegen gestaan, de machtige buur is niet populair in Nepal.
Mogelijk dat ook meespeelde dat astrologen, die in het hindoe-koninkrijk nog veel invloed hebben, hadden geadviseerd dat de kroonprins tot zijn 35ste moest wachten alvorens te trouwen en kinderen te krijgen. Als hun advies niet zou worden opgevolgd, zo voegden zij er profetisch aan toe, zou koning Birendra sterven.
De koningin maakte ook bezwaar tegen het feit dat de prins tegen de traditie in, zelf zijn bruid wilde uitkiezen, en dat Devyani uit een andere, sociaal lagere tak van de Rana-familie kwam dan de Aishwarya (zelf ook een Rana) wenste.
Het Nepalese koninklijke huis bestaat namelijk uit twee, vaak rivaliserende, families, de Shahs en de Rana's, die beide oorspronkelijk uit India afkomstig zijn en in de veertiende en vijftiende eeuw naar het huidige Nepal uitweken. De verzameling van prinsdommen die daar in de loop van de tijd waren ontstaan, werden in 1776 door de negende heerser uit de Shah-familie verenigd in het koninkrijk Nepal.
De Rana's kregen echter de politieke macht, en leverden via erfopvolging tot 1951 de eerste minister. Toen de Shahs daar een einde aan wilde maken, hetgeen met hulp van India lukte, kwam Gyanendra even op de troon, waarna zijn grootvader de draad weer oppakte.
Broer Birendra werd in januari 1972 op 27-jarige leeftijd koning van Nepal. Op dat moment was hij nog absoluut heerser over de geïsoleerde Himalayastaat, die ligt ingeklemd tussen India en China. Birendra voerde wel enkele hervormingen door maar moest in 1990 na bloedige betogingen zijn macht opgegeven aan een gekozen parlement en de regering. De koning behield echter nog veel invloed, omdat de achtereenvolgende regeringen vooral onderling ruzie maakten.
Zijn vrouw koningin Aishwarya (51) had een minder goede reputatie. Britse kranten noemden haar het afgelopen weekeinde een kruising tussen de spilzieke Imelda Marcos en de machtshongerige Elena Ceaucescu. Zij was geen voorstander van de democratisering en zou zich bedreigd hebben gevoeld door de mogelijk komst van Devyani Rana. Het verzet had in ieder geval ongekende en dramatische gevolgen.
© RB
Reacties