De koningin is het smeermiddel van de samenleving, de spin in het diplomatieke netwerk en het boegbeeld van de cultuur. Die conclusie zou getrokken kunnen worden na het zien van het televisieprogramma Zembla. In het programma wordt het werk van Beatrix aan de orde gesteld, en zelfs Hans van den Bergh - voorman van de republikeinen - moet erkennen dat 'op haar functioneren niets valt aan te merken'.
De opzet van Zembla was om het netwerk waarin de koningin zich beweegt in beeld te brengen. Die doelstelling bleek te hoog gegrepen omdat de vrienden, kennissen en contacten van Beatrix niet wilden meewerken. ,,Dat tekent de loyaliteit van haar vrienden, maar is jammer voor ons", zegt programmamaker André Tak.
Maar ook op enige afstand van het staatshoofd, onder beleidsmakers en politici bijvoorbeeld, bestaat weinig animo te vertellen over contacten met Beatrix. Zo vond oud-premier Wim Kok, die acht jaar lang wekelijks bij de koningin op bezoek ging, de tijd nog niet rijp om een tipje van de sluier op te lichten.
Oud-minister Max van der Stoel lijkt tijdens het gesprek met Zembla zelfs op te stappen wanneer hem wordt gevraagd naar zijn rol bij het overtuigen van Jorge Zorreguieta om weg te blijven bij het huwelijk van zijn dochter Máxima met Willem-Alexander. Van der Stoel is onaangenaam verrast door de toch logische vraag. ,,Ik moet hier het gesprek onderbreken. Ik mag hier over niet spreken", stamelt hij.
,,We wilden daarmee laten zien hoe moeilijk het is om mensen aan het praten te krijgen over de koningin", zegt Tak. Zembla moest daarom halverwege de voorbereiding de koers wijzigen. Waaruit komt die loyaliteit aan de koningin voort? Uit angst of respect? Harde conclusies worden niet getrokken. De kijker moet zelf maar een oordeel vellen, hetgeen dit keer wel zo verfrissend werkt.
VN-secretaris-generaal Kofi Annan is een belangrijk verbindend element. Hij praat over zijn ontmoetingen met de koningin en prins Claus. Annan vindt dat Nederland zich gelukkig moet prijzen met zo'n wijze koningin, die volgens hem overigens wel zeer standvastig kan zijn. De 'contacten op hoog niveau' van de koningin komen Nederland goed van pas, zegt Annan.
,,De koningin opent deuren die anders gesloten blijven", meent Van der Stoel. ,,Maar ik verkoop er geen magnumijsjes meer door", stelt oud-Unilever topman Maljeris nuchter vast. Toch is het voor de verkoop van Nederlandse producten niet slecht, meent oud-Philips topman Cor Boonstra. Hij onthult dat zijn bedrijf er voor zorgt dat in de paleizen altijd de laatste snufjes en nieuwste vindingen uit Eindhoven zijn te vinden. ,Je moet er niet aan denken dat daar een ander merk staat", aldus Boonstra.
Hij schildert een beeld van een menselijke, betrokken vorstin, waar je niet bang voor hoeft te zijn. ,,Ze is niet makkelijk, misschien is dat het", denkt oud-CPN- fractievoorzitter Ina Brouwer over de reputatie van de koningin die daarmee in tegenspraak is. ,,Ze is kritisch. Je moet bij haar niet met een half verhaal aankomen. Als het niet klopt, dan laat ze je het snel weten'', zegt Brouwer. Oud-Akzo topman baron G. Kraijenhoff vertelt dat ze dan ijzig en koel kan zijn, ,,maar als je gewoon blijft, kan je niets overkomen'' voegt hij daar geruststellend aan toe.
* Zembla: Bang voor Beatrix, 4 maart, Nederland 3, 21.15 uur
Reacties