Bij de tiende Koninginnedag: Langs de kant gaan staan kan altijd nog

Tien keer op Koninginnedag meelopen op de koninklijke route. Het is zeker geen record – NOS-collega Mike van Breemen staat al op vijftien - maar wel een persoonlijke mijlpaal en een goede gelegenheid voor enige reflectie. Tien provincies ook – alleen Drenthe (in het jaar voor mijn eerste keer) en Noord-Holland ontbreken nog op het lijstje. Dat zou kunnen betekenen dat Noord-Holland volgend jaar aan de beurt komt, mits er dan weer een Koninginnedag viering in de huidige opzet plaatsvindt.

Het meelopen is een privilege – je kunt je ervoor aanmelden, maar de ruimte is beperkt en het voorrecht is aan beperkingen onderhevig (zie het zichtveld op foto boven!) Je hebt bijvoorbeeld altijd te maken met de ‘bezemwagen’: de prins of prinses (Maurits, Floris, Constantijn meestal) die de sliert Oranjes door een stad sluit.

Inhalen mag niet, en daardoor wordt voor de pers de afstand tot de rest van de koninklijke familie steeds groter en daarmee het besef dat het op televisie veel beter is te zien. De brede ruggen van beveiligers en politiemannen en de lang gerekte smalle straatjes beperken het zich overigens ook zonder de koninklijke achterblijvers.

De laatste jaren is het meelopen wel verbeterd. Bij toerbeurt is er meer bewegingsvrijheid: de verslaggever mag tussen de familie doorwandelen, niet altijd tot genoegen van het publiek, maar wel ten voordele van het verslag. Het is niet de bedoeling de leden van de koninklijke familie aan te spreken, maar antwoorden mag natuurlijk wel.

Het is een goede gelegenheid – in sommige gevallen de enige per jaar – om deze en gene ‘up close and personal’ in actie te zien. De eerste keer dat dit kon was in Apeldoorn en na het jaar van de terugslag (2010) is de mogelijkheid vorig jaar in Limburg weer hersteld. Met dank van deze verslaggever!

Op de route lopen ook wel eens collega’s mee [op bovenstaande foto zijn de mannen in boerenkielen niet van het Agrarisch Dagblad!] die zelf bekender zijn dan een aantal prinsen of prinsessen. ‘Peter, Peter, Peter’ is een veel gehoorde kreet vanuit het publiek.

Maar niet alleen Peter van der Vorst overkomt dit, ook Marc van der Linden (dit jaar vanwege een knieoperatie uitgeschakeld) en in het verleden Jeroen Snel (waar was die eigenlijk?) of Maartje van Weegen moesten een balans zien te vinden tussen vriendelijk reageren en niet de show stelen van de Oranjes. ,,Geen handen schudden”, is één van de spelregels die Peter van der Vorst voor zichzelf hanteert. Het is tenslotte niet zijn feestje.

Maar niet iedereen weet hoe het hoort, zo bleek bij de wandeling door Rhenen en Veenendaal. Je moet natuurlijk niet visitekaartjes gaan uitdelen aan mensen die net een opname hebben gemaakt van een de prinsen of prinsessen om op die manier foto’s binnen te halen voor je blad; dat is een voordeel uitbuiten – het op de route mogen komen – dat anderen niet hebben. Om die reden mogen de wandelaars ook geen échte foto’s maken van de Oranjes, al worden plaatjes op afstand – waar de fotografen met betere apparatuur ook kunnen werken – gedoogd.

De tienduizenden belangstellenden langs de route door Rhenen en Veenendaal getuigen van de onverminderde populariteit van het door koningin Beatrix in 1981 geïntroduceerde concept. Aanvankelijk alleen met haar eigen gezin, maar vanwege de ziekte van prins Claus al snel daarna ook met de Apeldoornse Oranjes erbij.

Met het ‘groter groeien’ van de familie door huwelijken, is ook het gezelschap in de loop der tijd groter geworden, al is de familie de laatste jaren niet altijd meer compleet. ‘Jammer en verdrietig’ noemde de koningin dat maandag, maar de aanleiding was dan ook geen zwagerschap of herstel daarvan zoals bij veel voorgaande absenties.

Toch is het model aan slijtage onderhevig. Kinderspelen zijn nu eenmaal precies dat: spelletjes tot vermaak van kinderen. Een volwassen man van 45 jaar is geen kind meer – die heeft zelf kinderen die achter een kruiwagen met turf aan willen hollen in een behendigheidswedstrijd met het buurmeisje of een neefje.

Dat de prinsen en prinsessen zich daar nog altijd zonder hoorbaar morren voor lenen, siert hen. Een kwestie van ‘noblesse oblige’ wellicht, en het beantwoorden van de oproep van het familieopperhoofd, maar het begint ook potsierlijk te worden. Of gênant, wanneer de activiteit bestaat uit het gooien met wc-potten, zoals in Rhenen.

Zolang deze koningin echter de scepter zwaait, zal het concept niet meer worden gewijzigd. Dat is ook logisch. Een gemeente die duidelijk minder Oranje-volk over de vloer krijgt, denkt wel drie keer na alvorens 750.000 euro te reserveren voor de komst van de NOS en de koningin – de een komt weliswaar niet zonder de ander, maar voor de uitstraling van de gemeente en toekomstige verdiensten is de televisie toch het belangrijkst.

Heiligschennis om het zo te zeggen? Lees dan maar eens de uitspraken uit de afgelopen jaren van een hele stoet burgemeesters die allemaal het ‘na-ijl’ effect gebruiken om de hoge uitgaven te verantwoorden. Na de mooie plaatjes op de buis willen duizenden Nederlanders de mooie straatjes van Makkum, Thorn of Rhenen zelf zien.

Willem-Alexander en Máxima zullen ongetwijfeld voor een andere opzet kiezen. Moeten kiezen ook wanneer de troonswisseling de komende jaren al plaatsvindt. De meisjes zijn nog te jong voor zo’n vermoeiende en voor hen intimiderende rondgang door maar liefst twee gemeenten. Uit het oogpunt van kosten en veiligheid is een andere opzet ook wenselijk, en bovendien zal het gezelschap dat beschikbaar is om het land in te trekken volgens verwachting veel kleiner worden dan nu.

Het is nog maar de vraag of Constantijn en Laurentien blijven opdraven, en als ze wel blijven komen, zou het gek zijn als ze hun kinderen meenemen. Die staan dan weliswaar nog in de lijn van troonopvolging, maar het prinselijk paar heeft altijd gezegd ze buiten het koninklijk bedrijf te willen opvoeden. Meedoen op Koninginnedag – of Koningsdag of Oranjedag – zorgt voor publiciteit en verantwoordelijkheden.

‘Jij vindt het leuk he’ is een opmerking die deze verslaggever ook bij de tiende keer naar zijn hoofd kreeg geslingerd. Licht verwijtend, licht spottend wellicht. Maar het is niet onwaar. De kritische kanttekeningen ten spijt, is het nog altijd een opmerkelijke en bijzondere dag, en uiteindelijk altijd ook wel een leuke en voldoening schenkende dag.

En bovendien: verslaggever Koninklijk Huis willen zijn en Koninginnedag vrijwillig overslaan, gaan niet samen in mijn beleving van het werk. Dus zal volgend jaar (DV) weer een aanvraag worden gedaan om mee te mogen wandelen op de route. Langs de kant staan – overigens in Leiden in 2000 al eens gedaan – kan later in het leven altijd nog.

PS Net de samenvatting gezien van het tv-verslag. Dat was een heel andere Koninginnedag dan de verslaggever vanuit de achterhoede heeft meegemaakt.