De weerslag van het onderzoek dat het Republikeins Genootschap heeft laten uitvoeren naar de kosten [345 miljoen euro per jaar] van de monarchie beslaat 21 pagina's. Na zeven pagina's wordt het, zoals de opstellers zelf schrijven 'creatief rekenwerk.' Of zoals het wordt verantwoord:
'De leden van het Koninklijk Huis hebben een aantal privileges die de Staat geld kosten, zonder dat die in de boeken staan als uitgaven voor het Koninklijk Huis. Omdat deze kosten niet opvraagbaar zijn, betreden we hier het domein van het creatieve rekenwerk.'
Aan creativiteit inderdaad geen gebrek!
Zo hebben de onderzoekers becijferd dat koninklijke werkbezoeken de belastingbetaler op jaarbasis 22,5 miljoen euro kosten. Dat is inderdaad een fors bedrag, Als het zou kloppen. Als basis dienden de kosten die de gemeente Hoorn in 2013 opvoerde.
Volgens de onderzoekers ging het toen om een 'eenvoudig' werkbezoek van niet meer dan twintig minuten waarvoor 75.000 euro werd uitgetrokken. Dat bedrag is aangehouden voor de gemiddeld 300 publieke activiteiten die jaarlijks op de agenda staan. 'Grote kans dat het meer is' aldus de uitleg.
Vorige week bracht koning Willem-Alexander zo'n werkbezoek aan de Politieacademie in Apeldoorn. Er was geen weg afgezet, geen burgemeester in zicht en behalve wat wakkere academie-studenten ook geen publiek.
Beveiliging en transport vallen onder ook door het Genootschap elders genoemde posten, zodat de kosten van zo'n werkbezoek op een paar honderd euro kunnen worden begroot – mogelijk te weinig, maar nog niet in de verste verte in de buurt van 75.000 euro.
Dat is eenvoudig uit te leggen.
Het voorbeeld van Hoorn is namelijk niet representatief. Het ging toen om een onderdeel van de Kennismakingstoer van het nieuwe koningspaar, waarbij zij van Fryslân via het IJsselmeer naar onder meer Enkhuizen, Hoorn en Haarlem gingen. Het was ook in de West-Friese stad een groot evenement, waar duizenden mensen op af kwamen. Met een 'eenvoudig' werkbezoek had het niets van doen.
Het is zo'n verdraaiing van de werkelijkheid die het moeilijk maakt het onderzoek en de daarmee samenhangende optelsom serieus te nemen.
Neem bijvoorbeeld de 130 miljoen euro die de Staat misloopt omdat de drie paleizen Huis ten Bosch, Noordeinde en op de Dam in Amsterdam niet worden verkocht of verhuurd: 'Wanneer deze dure woon- dan wel kantoorruimtes op A-lokaties tegen commerciële tarieven zouden worden verhuurd dan wel verkocht – hetgeen een gevolg zou kunnen zijn van de invoering van een republikeinse staatsvorm – zou dat de staat veel geld kunnen opleveren.'
Het Koninklijk Paleis op de Dam verkopen à honderd miljoen euro? Aan de gemeente, dat zou kunnen, maar ook aan een hotelketen? Republiek of monarchie: die historische gebouwen blijven om onderhoud en kosten vragen, en ook een president moet ergens worden gehuisvest of zijn kantoor hebben.
Voor het Genootschap is overigens ook een half vol glas altijd half leeg. Er wordt alvast vooruit gekeken naar de inderdaad royale uitkering die prinses Amalia krijgt wanneer ze achttien wordt: 1,5 miljoen:
'Toen de toenmalige kroonprinses Juliana in 1927 achttien jaar werd, kreeg ze uit ‘s Rijks kas een jaarlijkse toelage van 200.000 gulden. Als je de koopkracht van dat bedrag omrekent naar het heden komt dat, misschien niet eens heel toevallig, neer op 1,5 miljoen euro', zo staat te lezen in het onderzoeksrapport.
De uitkering is in 91 jaar dus nooit verhoogd! Dat zou ook winst genoemd kunnen worden.
Het Genootschap heeft niet alleen maar onzin opgeschreven:
'Niet zichtbaar in de rijksbegroting is het feit dat diplomaten van Buitenlandse Zaken, direct en ook ondersteunend werkzaam zijn voor het Hof [d.i. het Kabinet van de Koning(in)], de privésecretarie van de majesteit op Noordeinde en allerlei andere privé- en zgn. functionele uitjes en ontmoetingen van de familie van Oranje. Al deze ambtelijke kosten (uren, extra werkzaamheden, allerlei inzet van ambassades in het buitenland) zouden bij de kosten voor het koningshuis moeten worden opgeteld.'
Daar hebben de republikeinen wellicht een punt.
Het hangt echter af van de taakomschrijving van de werkzaamheden. Ambassades zijn soms weken bezig voor bijvoorbeeld een VN-bezoek van koningin Máxima. Is dat hun normale werk? Voor een visite van een minister gebeurt het ook, maar een discussie is zeker mogelijk over aan wie de kosten moeten worden doorberekend.
Het Genootschap rept over het vele werk dat staatsbezoeken met zich meebrengen (Al het andere werk moet daarvoor namelijk wijken: het Hof heeft altijd voorrang. En teksten mogen b.v. geen afkortingen bevatten: alles moet voluit uitgeschreven worden.) en hangt er vervolgens een prijskaartje aan dat aan het koningshuis wordt toegeschreven, maar dat zou bij een andere staatsvorm niet anders zijn.
De meeste aandacht kreeg uiteraard de schatting van het vermogen van de Oranjes.
Eigen werk is er op het eerste gezicht niet aan te pas gekomen. Alle speculaties, berekeningen, geruchten, extrapolaties en theorieën die de laatste halve eeuw daarover zijn verschenen, zijn bij elkaar geveegd en waar mogelijk zijn de gebruikte getallen bij elkaar opgeteld: twaalf miljard.' Heel sluw staat vervolgens in de bijsluiter:
'we werken aan de hand van aannames op basis van de beschikbare gegevens, en mochten deze aannames op verkeerde premisses berusten – hetgeen niet valt uit te sluiten – horen wij graag van het Oranje-huis in welke zin we de uit de literatuur en eigen onderzoek gedistilleerde cijfers zouden moeten aanpassen.'
Met andere woorden: wij hebben er maar een slag naar geslagen en zoveel mogelijk het hoogste bedrag genomen dat we in de literatuur konden vinden, maar majesteit, als het niet klopt, gooi gerust de kasboeken en beleggingsportefeuilles open, dan stellen we de bedragen bij. Dat laatste is nog maar de vraag, want waar wel openheid wordt betracht, gelooft het Genootschap doorgaans de bedragen niet.
Op basis van de eigen aannames berekende het Genootschap – het onderzoek was uitbesteed aan het blad De Republikein en is on line te lezen – dat de schatkist (de belastingbetaler) jaarlijks 192 miljoen misloopt aan belastingen, waarmee het bedrag dat jaarlijks aan de monarchie moet worden toegeschreven meer dan verdubbeld wordt. [Het meerekenen van het bedrag heeft te maken met de vrijstellingen van de Oranjes: volgens artikel 40 van de Grondwet ‘voor zover dienstbaar aan de uitoefening van de functie’vrijgesteld van vermogensbelasting.]
Het kan geen kwaad een serieuze discussie te voeren over nut en noodzaak van de vrijstellingen; maar het is wat wereldvreemd om zelf maar een cijfer op het vermeende vermogen te prikken en dan van de daken te roepen: 'de monarchie kost zo en zoveel.' Mediatechnisch werkt het overigens wel, zeker enkele dagen voor Koningsdag.
Tot slot: er wordt een vergelijking gemaakt met de Zwitserse Bondsstaat, waar het staatshoofd een eenjarige nevenfunctie is van één van de leden van de regering. Dat kost niet veel (half miljoen) en verkiezingen zijn ook niet nodig. Of dat iets voor Nederland is, los van het feit dat het aantal leden van de Bondsraad beperkt is tot zeven, is een vraag voor later.
Begrijpelijk dat er geen vergelijking is gemaakt met bijvoorbeeld de Franse president, die is namelijk vee duurder dan de Zwitserse en dan zou het contrast wat minder zijn. Het 'runnen' van het Elysée alleen al kost zo'n honderd miljoen euro.
© RB Hans Jacobs
Reacties