Shah Mohammed Reza Pahlavi en shahbanou Farah vertrokken woensdag precies veertig jaar geleden uit Teheran, om er beiden nooit meer terug te keren. De doodzieke shah – maar dat wisten destijds maar weinigen – overleed anderhalf jaar later in Cairo, na veel pijnlijke omzwervingen. Daar is hij ook begraven. Farah (Diba) heeft de hoop niet opgegeven haar vaderland nog een keer met eigen ogen te zien.
De shah is ook veertig jaar na zijn gedwongen vertrek – officieel voor vakantie, maar op aanraden van de nieuwe premier – nog steeds een omstreden figuur. Hij moderniseerde Iran, maar streek de religieuze leiders tegen de haren en duldde geen inspraak of kritiek.
De geheime politie Savak onderdrukte elke weerstand meedogenloos. Mijn man heeft dat allemaal niet geweten, aldus de keizerin, maar dat is niet geheel geloofwaardig.
De val van de shah kwam als een volslagen verrassing voor de buitenwereld. Het kookte en giste al langere tijd in Iran, maar waarnemers dahten dat Mohammed Reza op de troon kon blijven met een aantal hervormingen.
De shah had echter kanker, hetgeen geheim moest blijven – zelfs voor zijn vrouw. De behandelingen en medicijnen die hij kreeg beïnvloedden zijn gemoedstoestand, waardoor hij op momenten dat hij belangrijke beslissingen moest nemen niks deed.
In Teheran keerde op 1 februari 1979 de verbannen ayatollah Khomeini terug. Volgens de BBC waren er vijf miljoen mensen op de been om hem te verwelkomen. Khomeini maakte binnen tien dagen korte metten met de regering en eind maart stemde 98 procent van de bevolking voor afschaffing van de eeuwenoude monarchie en invoering van een islamitische republiek. Die bestaat nog steeds.
De wijze waarop de westerse wereld de shah na zijn vertrek liet vallen is ronduit beschamend. Hij was een internationale paria geworden en landen en leiders die hem altijd hadden gesteund, keerden zich van hem af. Panama probeerde hem zelfs te 'verkopen' aan Iran.
Alleen de Egyptische president Anwar Sadat stond hem toe in zijn land te wonen. Daar overleed de shah uiteindelijk ook. Hij kreeg een staatsbegrafenis, waar koning Constantijn een van de opvallendste aanwezigen was. Farah gaat nog jaarlijks op de sterfdag naar Cairo om te bidden bij het graf van haar man in de Al Rifa'i moskee.
© RB; Beeld: o.a. Screenshots
Reacties