Held of verrader. De Roemeense koning Mihai is beide, naar gelang wie de geschiedenis opschrijft. Ook 75 jaar naar zijn ingrijpen in het verloop van de Tweede Wereldoorlog zijn historici en politici het niet helemaal eens over zijn rol. Maar over het algemeen is er lof voor de koning die zijn land op 23 augustus 1944 met een machtsgreep aan de kant van de geallieerden schaarde.
Mihai en een aantal getrouwen deden dat door maarschalk Ion Antonescu gevangen te zetten, de machthebber die in de oorlogsjaren het pro-Duitse beleid van Roemenië bepaalde. Nazi-Duitsland werd de oorlog verklaard, de Duitsers bombardeerden Boekarest nog de volgende dag. Het was een moedig besluit van de pas 23-jarige koning, die van de geallieerden niet veel meer dan morele steun kreeg.
De Sovjet-Unie bijvoorbeeld moest niets hebben van de koerswijziging. Josef Stalin had andere plannen met Roemenië. Hij was al bezig met de verovering van het olierijke land en zag het niet graag opeens als bondgenoot. Wel beloonde hij Mihai na de oorlog met de hoogste Sovjet-onderscheiding (Orde van de Overwinning), alvorens hem via zijn stromannen van de troon te stoten.
BESSARABIË
Roemenië dacht neutraal te kunnen blijven toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Maar achter de rug om van koning Carol II hadden Duitsland en de Sovjet-Unie de kaart van Europa op belangrijke punten gewijzigd, het zogenoemde Molotov-Ribbentrop verdrag vijf jaar eerder, 23 augustus 1939.
Roemenië verloor daarbij grondgebied aan de Sovjets, de Hongaren en Bulgaren. Dat betekende het einde van de regering en het einde van Carol II. Er kwam een fascistisch bewind onder leiding van Ion Antonescu, die zich verder niets aantrok van de jonge nieuwe koning Mihai (18).
Die was als kind al eens een aantal jaren koning geweest toen zijn vader de voorkeur gaf aan buitenechtelijke geneugten in het buitenland boven het koningschap.
Roemenië wist veel van het verloren gebied te heroveren toen het aansluiting zocht bij Duitsland, dat op 22 juni 1941 het verdrag met de Sovjet-Unie verscheurde en Rusland binnenviel. Maar het keren van de kansen voor de Duitsers, betekende ook het keren van de kansen voor de Roemenen. Met de Sovjets al op de stoep van Moldavië deed Mihai zijn poging om Roemenië te redden.
Volgens sommige historici heeft zijn stap de oorlog met enkele maanden bekort. De Sovjets echter stoomwalsten zich een weg naar Boekarest en dwongen Roemenië op 12 september 1944 tot het tekenen van de overgave.
Niet als bondgenoot, maar als tegenstander. En meteen werden, zoals ook in de andere landen in Oost-Europa gebeurde, voorbereidingen getroffen om een communistisch bewind te vestigen. Mihai stribbelde flink tegen, maar moest met Oudjaar 1947 het veld ruimen.
De nieuwe regering riep 23 augustus uit tot nationale feestdag, zonder het aandeel van de afgezette koning te noemen. Voor sommigen had hij met zijn staatsgreep juist de overwinning van de communisten dichterbij gebracht. Anderen verweten hem het verlies van Bessarabië aan de Sovjets – een paar jaar geleden sprak de toenmalige Roemeense president Traian Basescu in dat verband zelfs van landverraad.
EEN WARE HELD
De huidige president Klaus Iohannis zag dat anders. Hij noemde de koning ,,een echte held”. (,,Regele Mihai I este cu adevărat un erou”). In het door Duitsers gedomineerde Boekarest en met minachting van zijn eigen veiligheid, heeft hij getracht Roemenië te redden. Een historische daad”, aldus Iohannis.
Senaatspresident Călin Popescu Tăriceanu benadrukte enkele jaren geleden dat de Roemenen alle communistische propaganda over 23 augustus 1944 moeten vergeten en eens te meer moeten beseffen welke belangrijke rol de koning heeft gespeeld. ,,Mihai nam als staatshoofd zijn verantwoordelijkheid en toonde moed en vastberadenheid. In een periode dat ons land ingeklemd zat tussen twee totalitaire systemen, het nazisme en het communisme, koos de koning voor vrijheid en democratie”, aldus Tăriceanu.
Het Roemeense koningshuis plaatste vrijdag een foto van de jonge koning op sociale media, ter herinnering aan zijn heldenrol.
© Royalblog, Hans Jacobs; Screenshots
Reacties