De eerste zogenoemde "Zomertocht" van het nieuwe Deense koningspaar bracht hen maandag naar Bornholm.
Het eiland in de Oostzee zou eigenlijk vorig jaar zijn bezocht door koningin Margrethe, maar die moest door de nasleep van haar rugoperatie de "Sommertogt" uitstellen. Met als gevolg dat Bornholm door de troonswisseling van dit jaar nu niet Margrethe maar Frederik en Mary op bezoek kreeg.
© RB Hans Jacobs in Rønne
,,Bij iedereen die oud wordt doet vroeger of later het nuchtere feit zich voor dat de krachten gaan afnemen en dat zo iemand zijn taak niet meer kan volbrengen als voorheen. Dan komt er een moment dat het ook niet meer verantwoord is die langer uit te oefenen. Zo voel ik dat voor mij het ogenblik nadert mijn taak als uw Koningin neer te leggen."
Koningin Juliana voelde in 1980 aan dat het tijd was om de kroon over te dragen. Haar opvolger koningin Beatrix nam 33 jaar later eenzelfde besluit: ,,Ik treed niet terug omdat het ambt mij te zwaar zou vallen, maar vanuit de overtuiging dat de verantwoordelijkheid voor ons land nu in handen van een nieuwe generatie moet liggen."
Beide vorstinnen zijn de afgelopen maanden in binnen- en vooral buitenland veel aangehaald na het verrassende besluit van de Deense koningin Margrethe om hun voorbeeld – en dat van koning Albert II en koning Juan Carlos - te volgen. Verrassend omdat Margrethe (83) keer op keer had gezegd niet aan aftreden te denken: ,,Ik ben van mening geweest dat het een taak is die je krijgt, en die je hebt zolang je leeft." Maar net als Juliana (destijds 70) had Margrethe ervaren dat ze haar werk niet meer kon uitvoeren zoals ze wilde.
De blik is daarom meer dan ooit gericht op Noorwegen, waar koning Harald (87) al langer zijn taken maar op halve kracht of met onderbrekingen voor ziekenhuisopnames kan uitvoeren. Maar vooralsnog peinst hij er niet over om op te houden. ,,Nee. Ik blijf bij wat ik altijd al heb gezegd: als je eenmaal een eed hebt afgelegd voor het parlement dan duurt die voor het leven", in januari. ,,We blijven tot het bittere einde. Mijn grootvader deed het, en mijn vader ook. Dus zo zal het zijn. Het heeft ook wel iets: “De koning is dood, lang leve de koning!”’
Maar er zijn maar zeer weinig mensen boven de tachtig die het gevoel hebben dat ze nog net zoveel energie hebben als voorheen, of dat ze een veeleisende voltijdbaan aankunnen. Margrethe kwam, mede door haar gezondheidsproblemen en zware rugoperatie, uiteindelijk ook tot die conclusie. De Denen, die tien jaar geleden in meerderheid al vonden dat ze niet moest doorgaan tot ze er dood bij neerviel, juichten het besluit toe. Iedereen gunt Margrethe na 52 jaar trouwe dienst een gezonde en prettige levensavond.
,,Afstand doen betekent niet dat je de rest van je leven de vogels moet blijven voeren. Koning Haralds goede vriendin Beatrix is nog steeds een actief lid van het Nederlandse koningshuis", merkt de Noorse historicus Trond Norén Isaksen op. Hij vindt dat Harald het voorbeeld van Margrethe en Beatrix moet volgen. Dat monarchieën nog steeds bestaan is volgens hem te ‘danken aan het feit dat ze erin zijn geslaagd zich aan te passen aan veranderende tijden. Eén van die noodzakelijke aanpassingen is dat het steeds gebruikelijker wordt om afstand te doen.’
Hij is daarin heel stellig: ,,In het belang van de monarchie moeten alle monarchen afstand doen van de macht voordat ze door hun leeftijd en gezondheid niet langer de kracht hebben om hun taken uit te voeren – en voordat de erfgenamen ouder worden. Mensen leven steeds langer, en monarchen vormen hierop geen uitzondering. Als monarchie niet synoniem wil worden met gerontocratie, is het noodzakelijk om opnieuw na te denken over de manier waarop troonopvolgingen plaatsvinden."
Isaksen verwoordt een sentiment dat volop in Noorwegen opduikt. ‘Het aftreden van koningin Margrethe is niet alleen begrijpelijk, het is ook verstandig. Koning Harald zou hetzelfde moeten doen’, schrijft de Bergen Tidende. Harald, die de afgelopen jaren vaak heeft moeten verzuimen wegens een waaier aan kwalen en mankementen en net gerepatrieerd moest worden uit Maleisië, gaat daarmee in tegen de tijdgeest.
Isaksen: ,,Zoals koningin Margrethe heeft aangetoond, is het toegestaan om van gedachten te veranderen, zelfs voor vorsten die troonsafstand hebben uitgesloten. Koningin Margrethe is een wijze vrouw. Wijsheid houdt ook in dat je het vermogen hebt om van gedachten te veranderen wanneer dat het beste is."
© Hans Jacobs. Dit artikel verscheen eerder in het maandblad Royalty, #1-2024
De nieuwe editie van Royalty rolt deze week van de persen. Boordevol koninklijke verhalen.
* Troonswisseling in Denemarken
* Staatsbezoek uit Spanje
* De eigenzinnige, unieke Margrethe
* Zilveren jubileum koning Abdullah
* Huwelijks tiendaagse in Brunei
* 90 jaar na dood koning Albert I
En veel meer.
Met het aftreden van koningin Margrethe zijn er geen regerende vorstinnen meer in de wereld. Van Tonga tot Noorwegen zijn het alleen mannen.
In Europa komt daar pas op termijn verandering in, met vrouwelijke troonopvolgers in België, Nederland, Spanje en Zweden en in de toekomst ook Noorwegen.
© RB
Kopenhagen maakt zich op voor de historische troonswisseling zondag. Straten worden nog snel schoon geveegd, toiletten geplaatst, hekken neergezet en de stoet heeft zaterdag nog geoefend. Koningin Margrethe is aan het aftellen.
Hoe belangrijk het moment ook is in de Deense geschiedenis - voor het eerst in 878 jaar treedt een monarch vrijwillig terug - de eigenlijke handeling heeft weinig om het lijf. Koningin Margrethe zet tijdens een bijeenkomst van de Staatsraad haar handtekening onder een document waarin ze haar aftreden bevestigt en daarmee is de troonswisseling een feit.
Eigenlijk is dat net zoals in Nederland, alleen dan in een ander gezelschap. Op het moment dat koningin Beatrix haar handtekening zette onder de akte van abdicatie, was Willem-Alexander koning. De inhuldiging daarna is extra. Dat kennen de Denen niet.
Margrethe verlaat dan de zaal in Christiansborg Palace en gaat naar huis, met de auto - ze is kort daarvoor nog in een koets naar het paleis gekomen. Drie kwartier later verschijnt koning Frederik 10 op het balkon, vergezeld door de premier. Die maakt dan bekend dat koningin Margrethe 2 is afgetreden en dat Frederik 10 de nieuwe koning is.
In Nederland deed Beatrix zelf die aankondiging, maar de Denen hebben een andere traditie. Logisch ook. Want de afgelopen 878 jaar was de voorganger altijd overleden - dus moest de aankondiging wel door iemand anders geschieden.
Frederik houdt vervolgens een korte toespraak, maakt bekend welk motto hij voor zijn koningschap heeft gekozen en de verwachting is dat daarna ook koningin Mary en het koninklijk gezin op het balkon verschijnen.
Na de proclamatie gaat het kersverse koningspaar in de eerder door Margrethe nog gebruikte koets terug naar Amalienborg. Daar is inmiddels de koninklijke standaard al gestreken op het paleis van Margrethe en gehesen op het paleis van Frederik.
Op het plein voor Christiansborg wordt een grote toeloop verwacht. De Deense spoorwegen hebben langere treinen ingezet om te kunnen voldoen aan de enorme vraag naar kaartjes voor deze zondag.
© RB Hans Jacobs
Koningin Margrethe heeft zondag in haar nieuwjaarstoespraak haar aftreden aangekondigd. Ze treedt op 14 januari terug, de dag waarop ze in 1972 na het overlijden van haar vader koning Frederik op de troon kwam. Nieuwe koning wordt Frederik X.
Koningin Margrethe (83) is 's werelds enige regerende vrouwelijke monarch en de op één na langst regerende - na de sultan van Brunei.
De koningin had altijd gezegd niet aan aftreden te denken, en door te zullen gaan totdat ze dood van de troon zou vallen. De afgelopen jaren hebben haar echter op andere gedachten gebracht, waarbij de rugoperatie eerder dit jaar ook een rol speelde. De tand des tijds had ook haar bereikt, aldus Margrethe.
Omdat Deense monarchen nooit eerder zijn afgetreden, is niet meteen duidelijk hoe de troonswisseling zal verlopen. Denemarken kent geen uitgebreide ceremonie rond de installatie van een nieuwe monarch. Frederik zal waarschijnlijk op 14 januari vanaf het balkon van paleis Christiansborg worden uitgeroepen tot nieuwe koning.
De Noorse koning Harald (86) maakte in zijn nieuwjaarstoespraak geen aanstalten het voorbeeld van Margrethe te volgen. Probleem in Noorwegen is ook dat in dat geval Haakon er als koning vrijwel alleen voor staat; dochter Ingrid Alexandra moet nog aan haar studie beginnen en echtgenote Mette-Marit is vanwege haar ziekte een onzekere factor.
© RB; Screenshots DR, NRK e.a.
Jordanië pakte flink uit voor het huwelijk van kroonprins Hussein en Rajwa Al-Saif. Het is lang geleden dat zoveel koninklijke gasten op een bruiloft afkwamen, van regerende en niet-regerende huizen en uit Europa en Azië.
De sultan van Brunei was aanwezig, als langst regerende monarch, samen met zoon prins Abdul Mateen, de koning en koningin van Maleisië, de koningin van Bhutan, het Nederlandse koningspaar en prinses Amalia, koning Filip en prinses Elisabeth, sheikha Moza van Qatar, het gepensioneerde Spaanse koningspaar en de prins en prinses van Wales.
Maar daarmee was de koek niet op: het Deense kroonprinselijk paar, de kroonprinsen van Noorwegen, Abu Dhabi, Bahrein en Oman, kroonprinses Victoria en prins Daniel, erfprins Alois en erfprinses Sophie van Liechtenstein, prinses Beatrice en haar man, prins Sébastien van Luxemburg, prins Kyril van Bulgarije met vriendin Katherine Butler en uit Japan de prinsessen Hisako en Tsuguko.
Verder ook tsaar Simeon der Bulgaren met echtgenote Margarita, het Roemeense paar Margareta en Radu, kroonprins Pavlos van Griekenland en keizerin Farah Pahlevi. Ongetwijfeld zijn gasten onder de radar gebleven, de Jordaanse televisie kon het tempo tijdens de receptie niet altijd bijhouden.
En niet koninklijke genodigden waren er ook, zoals First Lady Jill Biden, Ivanka Trump en het presidentspaar van Rwanda. Daarnaast was er natuurlijk de zeer uitgebreide Jordaanse koninklijke familie – koning Abdullah alleen al heeft tien (half)zussen en halfbroers, en die op hun beurt hebben ook weer kinderen – en via zijn vader koning Hussein zijn er nóg meer prinsen en prinsessen.
© RB; Beeld: © Patrick van Katwijk & screenshots
Prinses Beatrix viert dinsdag haar 85ste verjaardag. Dat doet ze in elk geval zonder oudste zoon koning Willem-Alexander, schoondochter koningin Máxima en kleindochter prinses Amalia. Die verblijven immers op Aruba, waar ze aan de tweede dag van hun eilandbezoek beginnen.
De in 2013 teruggetreden koningin is het afgelopen jaar weer regelmatig in de openbaarheid getreden, waarbij de nadruk lag op de instellingen en organisaties waarvan ze beschermvrouw is. Ook maakte Beatrix een bijzonder uitstapje naar Denemarken en ging ze samen met het koningspaar de uitvaart van koningin Elizabeth en de herdenkingsdienst voor prins Philip.
Eerder deze maand was ze in Athene bij de begrafenis van koning Constantijn. Zaterdagavond was ze bij Jumping Amsterdam, samen met prinses Margarita. Woensdag is de prinses in Oude Tonge voor de herdenking van de watersnoodramp van 1953.
Beatrix probeert actief en fit te blijven en gaat bijvoorbeeld nog steeds paardrijden. Ze wordt regelmatig gesignaleerd in Den Haag, waar ze naast paleis Noordeinde nog een eigen pied-à-terre heeft, waar ze gebruik van maakt.
@RB; Beeld: @RVD
Griekenland heeft woensdag besloten dat de dinsdag overleden koning Constantijn als privé persoon op de koninklijke begraafplaats Tatoi wordt begraven. Over andere onderdelen van de uitvaart wordt nog gesproken met de koninklijke familie.
Griekse media meldden dat kroonprins Pavlos, prins Nikolaos en prins Philippos in het Maximos paleis - het kantoor van de premier - zijn voor overleg met minister van staat Giorgos Gerapetritis.
Volgens Griekse media zou de familie een staatsbegrafenis gehad willen hebben, maar dat is niet officieel bevestigd.
Roemenië koos in 2017 voor een staatsbegrafenis ‘light’ voor koning Mihai (1921-2017), met een plechtigheid voor het voormalige koninklijk paleis waar in de dagen ervoor tienduizenden langs de baar waren gelopen. Van het paleis ging de rouwstoet naar de kathedraal en later op de dag met de koninklijke trein naar Curtea de Argeș voor de bijzetting.
Er was een flinke opkomst van buitenlandse ‘royals’: het Zweedse koningspaar, het gepensioneerde Spaanse koningspaar, koningin Anne-Marie, prins Charles, groothertog Henri, de Belgische prinses Astrid en haar man prins Lorenz, de Jordaanse prinses Muna, het Albanese kroonprinselijk paar, de Russische grootvorstin en anderen.
De Griekse koninklijke familie heeft eerder een min of meer besloten begrafenis gekend, in februari 1981 voor koningin-moeder Frederika die in Madrid was overleden. Het koninklijk gezin mocht toen enkele uren Griekenland in voor de uitvaart. Het hielp ongetwijfeld dat Frederika’s oudste dochter Sofia koningin van Spanje was.
Koning Constantijns schoonfamilie is de Deense koninklijke familie, met wie hij altijd warme banden heeft onderhouden. Zijn neef Felipe is nu koning van Spanje en Constantijns zus Sofia was aan zijn sterfbed. Familiebanden zijn er ook met de Britse en Roemeense koninklijke families, en Constantijn was peetoom van de Nederlandse prins Constantijn.
‘Tino’, zoals hij door familie en vrienden werd genoemd, was goed bevriend met de Oranjes – bijna het hele toenmalige koninklijke gezin was in 1964 bij zijn huwelijk, en op zijn beurt was hij bij alle familiehoogtepunten in Nederland – en ook de andere koningshuizen verwelkomden hem altijd met open armen. Als al die koningshuizen vertegenwoordigd willen zijn in Athene, dan vraagt dit een fikse logistieke en protocollaire operatie.
Saillant detail: Constantijn had niet (meer) de Griekse nationaliteit. Die was hem begin jaren negentig afgepakt omdat hij weigerde een achternaam aan te nemen. Zonder achternaam geen paspoort.
© RB Hans Jacobs
Het overlijden van koning Constantijn is dinsdag op sociale media met gejuich en spot ontvangen. Haat en afkeer van het koningshuis en van koning Constantijn zitten ook vijftig jaar na afschaffing van de monarchie nog diep bij veel Grieken. Die zijn al boos dat Constantijn buiten Griekenland nog steeds wordt aangeduid met 'koning.'
Meer sympathieke of neutrale Griekse media spreken over 'oud-koning Constantijn'. Andere media hebben het over Constantijn Glücksburg, naar de Duitse stad waar de huidige Deense koninklijke familie gedeeltelijk zijn oorsprong vindt. Het was namelijk een prins uit het Deense koningshuis die de tweede koning werd van het onafhankelijke Griekenland. Constantijn heeft die achternaam echter altijd geweigerd. ,,Ik heb geen achternaam", was zijn stelling.
De Griekse staat eiste dat hij een achternaam koos. Anders kon hij geen paspoort krijgen. Het paspoort op naam van 'Constantijn, voormalig koning van Griekenland', werd in 1994 ingetrokken. Constantijn reisde op een Deens diplomatiek paspoort als 'Constantijn van Griekenland.'
Koning zijn van Griekenland was een onzeker ambt. ,,Het belangrijkste gereedschap voor een koning van Griekenland is een koffer", merkte koning George II eens op. Koningen werden regelmatig afgezet en/of in ballingschap gestuurd. Het onafhankelijke Griekenland heeft tussen 1832 en 1974, toen de monarchie definitief werd ingeruild voor een republiek, dan ook zeven koningen gekend.
De eerste koning was Otto, een prins uit het Beierse koningshuis. Hij kwam onder meer op de troon omdat andere kandidaten, zoals Leopold van Saksen-Coburg, geen trek hadden in de baan. Otto deed zijn best, maar paste niet bij de Grieken die van zijn wensen tot orde en tucht niets moesten hebben. Hij bleef een Duitser en werd in 1862 aan de kant geschoven.
De Grieken moesten op zoek naar een nieuwe koninklijke familie en vonden die uiteindelijk in Denemarken. Prins Vilhelm, zoon van de Deense koning Christian IX, werd in 1863 koning George I (Georgios) van ‘de Hellenen’. Er woonden in die tijd meer Grieken buiten de grenzen van het koninkrijk dan er binnen, vandaar de ruimere benaming. George, wist zijn grondgebied fiks te vergroten, maar werd in 1913 vlak voor zijn gouden regeringsjubileum tijdens een wandeling in Thessaloniki vermoord.
Opvolger koning Constantijn I (foto onder) regeerde tweemaal (1913-1917, 1920-1922) en moest twee keer aftreden en in ballingschap gaan. Dat hij voor een tweede keer op de troon belandde, kwam door de onfortuinlijke en voortijdige dood door de gevolgen van een apenbeet van zijn zoon koning Alexander (regeerde 1917-1920).
Constantijn I werd opgevolgd door een andere zoon, George II, die maar twee jaar regeerde (1922-1924) alvorens de monarchie werd afgeschaft. Het experiment met een republiek beviel uiteindelijk toch niet en in 1935 werd de koning teruggehaald, om tot zijn dood in 1947 te regeren.
In 1941 moest hij overigens andermaal in ballingschap, vanwege de Duitse bezetting van Griekenland. In die tijd ging ook zijn neefje Constantijn (*1940) mee in ballingschap.
Opvolger van George II was diens broer Paul (Pavlos, foto onder), die tot zijn overlijden in maart 1964 koning was. Dat bracht zijn jonge zoon Constantijn II (23) op de troon. Dat duurde maar kort. Een militaire staatsgreep in 1967 en een mislukte tegencoup op instigatie van Constantijn, zorgden ervoor dat ook deze Griekse koning in ballingschap moest gaan. Na het herstel van de democratie kozen de Grieken in 1974 in meerderheid in een referendum voor de republiek, die reeds in 1973 was uitgeroepen.
In veel kringen bleef antipathie bestaan tegen Constantijn, niet in de laatste plaats in regeringskringen. Pas na de geslaagde Olympische Spelen in Athene in 2004 ontdooide het klimaat en werd er niet langer krampachtig of met militair geschut gereageerd op bezoeken van de (oud)koning. Constantijn erkende het resultaat van het referendum en noemde zich niet langer 'koning van de Hellenen', maar bleef wel 'koning.'
De laatste jaren van zijn leven bracht hij met echtgenote Anna-Marie, met wie hij in 1964 was getrouwd, door in Griekenland. Hij vestigde zich in Porto Heli, ver buiten Athene om niemand in de weg te lopen. Niet ver daar vandaan bevindt zich het vakantiehuis van het goed bevriende Nederlandse koningspaar.
De gezondheid van de koning liet de laatste jaren te wensen over maar vorige zomer kon hij wel aanwezig zijn bij het huwelijk van zijn jongste zoon prins Philippos en Nina Bohr. Jongste dochter prinses Theodora wilde in 2020 al trouwen, maar moest haar huwelijk uitstellen vanwege de coronapandemie. Het is de bedoeling dat ze later dit jaar trouwt.
© RB Hans Jacobs. Met dank voor de waardevolle correcties door JT en KMdB.
Laatste reacties