ROYALBLOG.NL

Wat gaat gebeuren met Paleis Soestdijk?

Met het verstrijken van de jaren zijn de bijzondere gevoelens voor paleis Soestdijk langzaam vervlogen. Er kwamen nu schoolklassen die niet eens wisten wie koningin Juliana en prins Bernhard waren. Niet zo gek. Het aftreden van de vorstin was dit jaar precies 40 (!) jaar geleden, haar overlijden alweer 16 jaar terug.

Toch ben ik zondag nog even gaan kijken, op de laatste dag van de reguliere openstelling. Het was druk. Het was natuurlijk ook de laatste dag van de kerstvakantie. Het had ook iets weemoedigs, de wetenschap dat er opnieuw een hoofdstuk werd afgesloten in de lange geschiedenis van dit voor Nederland toch wel bijzondere en iconische gebouw. Al wordt Soestdijk zoals gezegd niet door iedereen meer als zodanig herkend.

Lees ook: Soestdijk: leugen of mythe regeert

Ik maakte weer een wandeling door het lege paleis. Het is versleten, verwaarloosd, zielloos. Koningin Beatrix wilde geen inkijkje geven in het leven van haar ouders. 

Alle meubels waren dus verdwenen toen het publiek begin 2007 voor het eerst het paleis binnen mocht en kon vaststellen hoe klein bijvoorbeeld de werkkamer van koningin Juliana was geweest. Alleen de staatsievertrekken hadden iets van hun vroegere uitstraling behouden – er stonden nog meubels – en ook nu waren die het meest interessant.

Grote vraag is nu wat er met Soestdijk gaat gebeuren. Ja, er zijn fraaie plannen, maar zoals dat in Nederland vaker gaat: papier is geduldig en regelgeving verandert tijdens de uitvoering. In dit geval zelfs nog voor de uitvoering. De begroting heeft daardoor een fiks gat, en het is maar de vraag of de verantwoordelijke autoriteiten voldoende soepelheid hebben om mee te bewegen met de vereisten van een sluitend budget.

In december 2006 bezocht ik het paleis voor het eerst, tijdens de voorbezichtiging voor de media. Het toen gemaakte verslag:

Soestdijk geeft geen geheimen prijs

Verwacht niet dat de geest van Juliana en Bernhard nog rondwaart in paleis Soestdijk. Voor de openstelling van hun echtelijke woning aan de Amsterdamsestraatweg in Baarn zijn alle persoonlijke herinneringen aan de laatste koninklijke bewoners weggehaald.

 Dat zal menig bezoeker teleurstellen. Te zien is wáár de Oranjes woonden, maar niet hóe ze er leefden.

 Heel even maar komt de bezoeker van paleis Soestdijk oog in oog met de restanten van de recente geschiedenis. Dat is in de voormalige werkkamer van prins Bernhard. De ruimte met uitzicht op de tuin (foto onder, rechts kamer van Bernhard) is leeg.  Duizend olifantjes zijn verkocht, de muren zijn opnieuw geverfd en het tapijt is nieuw. Maar een hoekje achter het gordijn is niet aangetast.

Daar valt nog te zien waar de foto's hingen en waar het wiel van de auto waarmee Bernhard in 1937 in Amsterdam bijna verongelukte. Even heb je het gevoel bij de prins op bezoek te zijn, al staat de verwarming niet meer op de door hem gewenste hoge temperatuur (rond 28 graden).

De koninklijke familie heeft na het overlijden in 2004 van prinses Juliana en prins Bernhard bijna een jaar nodig gehad om alle persoonlijke bezittingen uit het paleis te halen. Die spullen zijn voor de openstelling niet teruggekomen. Het paleis geeft dan ook geen geheimen prijs over het leven van de koninklijke bewoners.

Koningin Beatrix is op Soestdijk geboren, maar er is niets dat op haar jeugd in het paleis wijst. Wat is overgebleven zijn de staatsievertrekken (foto boven de Leuvenzaal): interessant vanwege hun historie _ in veel gevallen ingericht door koningin Anna Paulowna in de negentiende eeuw _ maar niet datgene waar de naar verwachting 300.000 bezoekers de komende drie jaar écht voor komen.

Ook niet het hele paleis is geopend. Privé-vertrekken als de gezamenlijke woonkamer, het zwembad, de filmzaal en de koninklijke slaapkamers zijn niet te zien. Deels uit praktische overwegingen, maar ook op verzoek van de Oranjes. Ook het beroemde bordes ('de stoep') is afgeschermd.

De werkvertrekken van Juliana en Bernhard zijn zoals gezegd leeg, alleen de eetkamer (foto) is nog zoals die was toen Juliana en Bernhard er in 1937 hun intrek namen. Prominent op tafel de bel voor de bedienden. Prins Bernhard luidde persoonlijk de gong voor het avondeten. Wie te laat aan tafel kwam, kreeg niets te eten, zo vertelt de paleisgids die zijn kennis heeft opgedaan bij de gewezen huismeester.

De rondleiding langs zo'n zestien vertrekken en ruimtes van het paleis geschiedt in kleine groepjes onder begeleiding van gids en beveiliger. De kanonnenkamer _ het wapentuig heeft de loop gericht op de buitenwereld _ , de Hoekkamer oftewel de salon annex vergaderkamer waar koningin Juliana onder meer haar studentenjaarclubje ontving, de Witte Eetzaal (foto onder) waar in 1998 voor het laatst het jaarlijkse jachtdiner werd gehouden.

Het meubilair is (terug)geleend van het Koninklijk Huisarchief. De zalen en kamers ademen vergane glorie: scheuren in het plafond en de muren, de gietijzeren kachel, het verwaarloosde houtwerk. De inrichting was door Anna Paulowna bedoeld om indruk te maken, maar dat zal de laatste jaren niet meer zijn gelukt.

De charme moet worden gezocht in details. 'De deur die de monarchie redde' bijvoorbeeld in de cadeaukamer. Koningin Wilhelmina's echtgenoot prins Hendrik ontving daar geregeld bezoek dat voor zijn vrouw verborgen moest blijven (het verhaal lijkt onwaarschijnlijk, Wilhelmina woonde niet op Soestdijk, hj). De weggepoetste deur naar de dienstgangen hielp hem daar bij. ,,Hij had levenslust", zegt gids Maarten Westerveen _ die bij de rondleiding van de journalisten zwaar werd overvraagd _ met gevoel voor humor.

In de koninklijke 'peeskamer' zijn ook de panelen waar vanaf 1820 minutieus de groei van de familie werd bijgehouden - al deden de volwassenen ook mee. 'Bernilo' bijvoorbeeld op 31 augustus 1945. Verder groeistreepjes voor Beatrix en haar zussen, Willem-Alexander en zijn broers en neefjes _ Friso was in januari 2005 de laatste die er zijn lengte liet aantekenen.

Jarenlang hebben Juliana en Bernhard in het paleis een eigen leven geleid. Er was niet voor niets sprake van een Baarnse en Soestse vleugel. Volgens de gids was er echter meer harmonie dan buiten het paleis werd verondersteld: de werkvertrekken lagen na Juliana's aftreden naast elkaar, ze sliepen samen beweert hij zelfs, tot ongeloof van zijn gehoor.

Het belbord in de pantry naast de eetzaal haalt zijn bewering genadeloos onderuit: er zijn aparte lampjes voor de (slaap)kamers van 'ZKH' en 'HKH'. Op de valreep geeft het paleis toch nog een heel klein geheimpje prijs.

(2006) © RB Hans Jacobs; Foto's ©  Phil Nijhuis.

Een andere blik op Prinsjesdag

Het was een Prinsjesdag als alle andere. De Glazen Koets reed voor de vierde keer uit. Er was veel 'volk' op de been in het op deze dag altijd gezellig drukke Den Haag. De kleding van de koningin werd royaal besproken (te weinig of voldoende bedekking?!) en veel media maakten werk van de koninklijke baard. 

Koning Willem-Alexander had een mooie tekst gekregen om voor te lezen in de Ridderzaal. Vooral de inleiding maakte indruk en zette de toon voor het komende jaar, wanneer 75 jaar vrijheid op allerlei manieren wordt herdacht en gevierd.

De koning:

,,Vandaag precies 75 jaar geleden begon operatie Market Garden. Na jaren van knechting en tirannie kwam de hoop op een betere toekomst die dag letterlijk van boven, in de vorm van duizenden geallieerde parachutisten. Ooggetuigen die op 17 september 1944 de lucht boven Eindhoven, Arnhem en Nijmegen donker zagen kleuren, zouden dat beeld nooit vergeten.”

,,75 jaar later lijken vrijheid, democratie en een sterke rechtsstaat vanzelfsprekende waarden. Maar wie de wereld beschouwt, realiseert zich hoe bijzonder het is te leven in een land waarin mensen zich veilig kunnen voelen. Waarin vrijheid samengaat met verdraagzaamheid en verantwoordelijkheidsgevoel. En waarin mensen nog altijd iets voor een ander overhebben.”

,,Hoewel in het publieke debat en op social media tegenstellingen soms de boventoon lijken te voeren, is de dagelijkse realiteit voor de meesten van ons anders. Nederland blijft een land van vrijwilligers en van verstandige compromissen in het brede midden. Van jong tot oud, van werkvloer tot bestuurskamer en van Willemstad tot Amsterdam willen mensen meedoen en hun bijdrage leveren. Dat is wat ons bindt en wat we met elkaar moeten koesteren.”

De rijtoer voerde ook dit jaar van Noordeinde naar Ridderzaal en terug. Volgend jaar gebeurt dat voorlopig voor het laatst want daarna gaat het Binnenhof op slot. De boel moet worden gerenoveerd en gerestaureerd.

Er staan vijf jaar voor ingepland, maar in Nederland zijn we nooit zo goed in het tijdig afmaken van ingewikkelde bouwprojecten. Afwachten dus wanneer er weer een koets voorrijdt bij de Ridderzaal. Tegen die tijd mag in elk geval prinses Amalia meerijden met haar ouders!

Persoonlijk was het geen Prinsjesdag zoals in voorgaande jaren, toen ik steevast een vrije wandeling maakte van Malieveld – waar de minuutschoten worden gelost – via Koninklijke Schouwburg en Lange Voorhout naar Paleis Noordeinde.

Dit keer was ik gestationeerd bij het paleis, in de pop-up cabine van de NOS om live commentaar te leveren op de gebeurtenissen. Een mooie ervaring, en fijn om eens wat meer te kunnen vertellen.

© RB Hans Jacobs; Beeld: © NOS, Rick Evers (video), e.a.

Gouden Koets in 2021 weer in elkaar

De restauratie van de Gouden Koets ligt op schema. Enorme tegenvallers en of onaangename verrassingen zijn er niet geweest. De verwachting is dat het ontmantelde rijtuig in de loop van 2021 weer in elkaar kan worden gezet. Dat vertelde Stalmeester Bert Wassenaar in de aanloop naar Prinsjesdag, waar dinsdag voor het vierde achtereenvolgende jaar de Glazen Koets wordt ingezet om het koningspaar van en naar de Ridderzaal te brengen.

Bij de aanvang van de restauratie is met opzet geen einddatum gegeven. ,,We willen er geen druk op zetten”, aldus Wassenaar die in de hofhouding fungeert als een soort minister van transport. Als richtlijn gebruikt Wassenaar echter de opknapbeurt van de uit 1826 stammende Glazen Koets. Die nam zeven jaar in beslag. Toen dat rijtuig was gerestaureerd en er daarmee een gelijkwaardige vervanger voor handen was, kon eind 2015 het werk beginnen aan de Gouden Koets. Die is in 1898 door de Amsterdamse bevolking geschonken aan koningin Wilhelmina.

Wassenaar wilde niet zeggen op de Gouden Koets op Prinsjesdag 2021 kan worden gebruikt. Dat zal de tijd moeten leren. De restauratie verloopt echter voorspoedig. ,,Voordat je de koets uit elkaar haalt, weet je niet wat je zal aantreffen. Maar de conditie van de Gouden Koets was nog goed. De koets is natuurlijk met 121 jaar nog relatief jong”, zei de Stalmeester. Specialisten uit binnen- en buitenland werken sinds anderhalf jaar aan de koets, waarvoor bij de Koninklijke Stallen in Den Haag ook een restauratieruimte is ingericht.

Op dit moment neemt daar onder anderen houtrestaurateur Yvonne Nijlunsing de wielen en ornamenten van de koets onder handen. ,,Ik moet ieder kiertje of scheurtje opvullen, maar wel met dezelfde soort hout die oorspronkelijk is gebruikt en dat verschilt”, aldus Nijlunsing. Ze heeft daarbij meer werk aan de buitenkant van de wielen dan de binnenkant. ,,Het buitenwerk is veel meer beschadigd.”

© RB Hans Jacobs

Vrije rol Stalmeester in stoet Prinsjesdag

Routine wordt het nooit. Ook niet bij de 24ste keer. Stalmeester Bert Wassenaar, de baas van het koninklijk vervoersdepartement, ziet Prinsjesdag en alles wat daar bij komt kijken nog altijd als het hoogtepunt van het jaar. Dinsdag rijdt hij op de schimmel Mitch opnieuw mee in de stoet van paleis Noordeinde naar het Binnenhof en terug.

De Stalmeester heeft daarbij een vrije rol. Hoewel hij zich meestal ophoudt in de buurt van het koningspaar, dat dit jaar voor de vierde keer wordt vervoerd in de Glazen Koets, mag Wassenaar ook elders een kijkje gaan nemen als hij dat nodig vindt. Hij heeft immers de leiding over de stoet en moet zonodig kunnen corrigeren.

Bert Wassenaar, kolonel b.d. van de Koninklijke Marechaussee, is sinds 1996 werkzaam als departementshoofd van het Koninklijk Staldepartement en als zodanig is hij dinsdag voor de 24e keer verantwoordelijk voor een goed verloop van de koninklijke rijtoer. Vooruit kijken naar zijn jubileum, wil hij niet. ,,Eerst maar eens dit jaar afhandelen. Daarna zien we wel.”

Paardenliefhebber- en kenner Wassenaar (1957) heeft een omvangrijk takenpakket waartoe ook behoort het toezicht houden op de restauratie van de Gouden Koets. Hij hoopt die voor zijn pensionering weer te door de straten van Den Haag te zien rijden. ,,Ik wil dat project natuurlijk afmaken.” Eerder al werd de Glazen Koets gerestaureerd, zodat het koningspaar nog altijd op gepaste en traditionele wijze naar de Ridderzaal kan rijden.

,,We zijn eigenlijk altijd aan het restaureren”, aldus Wassenaar. Ook andere rijtuigen van het Staldepartement moeten worden onderhouden en opgeknapt. ,,Het restauratieproces loopt altijd door.” Op die manier was er ook al een netwerk van restaurateurs toen de Glazen- en daarna de Gouden Koets onder handen genomen moesten worden.

Enorme tegenvallers zijn er nog niet geweest, vertelde Wassenaar vorige week aan het ANP. Maar een einddatum voor de restauratie wilde hij niet noemen. ,,Ik wil er geen druk op zetten.”

© RB Hans Jacobs; Beeld: © RB, MPE Patrick van Katwijk

Bij kaartverkoop zomeropenstelling 2020 voorrang voor mensen die door overlijden prinses Christina bezoek mis liepen

De organisatie achter de zomeropenstelling van Paleis Noordeinde en de Koninklijke Stallen had de draaiboeken klaarliggen toen vorige week vrijdag het bericht kwam dat prinses Christina was overleden en de openstelling op twee dagen niet kon doorgaan.

Er kon daarom bliksemsnel worden gehandeld waardoor de meesten van de ruim 5200 kaarthouders tijdig wisten dat ze op 16 of 17 augustus niet naar Den Haag hoefden te komen.

Al bij de voorbereiding op de eerste zomeropenstelling in 2016 was rekening gehouden met de mogelijkheid dat paleis of Koninklijke Stallen plotseling nodig zouden zijn voor een uitzonderlijke gebeurtenis in de koninklijke familie, of in Nederland.

In de 'huisregels' die voor de kaartverkoop werden opgesteld, werd beloofd dat het geld zou worden teruggetaald. Maar het verkoopsysteem moest daar wel op worden ingericht, zodat mensen ook gewaarschuwd konden worden.

Bij het kopen van kaarten moet een e-mailadres worden opgegeven. De organisatie beschikte vorige week vrijdag dan ook over de e-mailadressen van alle 5200 mensen die voor stallen en/of paleis kaarten hadden. Snelheid was geboden. Het overlijden van de prinses werd even voor 9 uur bekend gemaakt en drie uur later zouden de stallen eigenlijk opengaan voor het publiek.

Het viel te verwachten dat ook niet iedereen die ochtend zijn mail zou bekijken, dus werd er ook gezorgd voor opvang aan de poort van de Koninklijke Stallen. Bijna driekwart van de mensen die een bericht kregen, had dat halverwege de dag ook gezien, zo bleek uit het gehanteerde volgsysteem. Er kwamen geen boze reacties binnen, en ook de kaarthouders van dit weekeinde kregen een mailtje om ze ervan te verzekeren dat de openstelling op 23 en 24 augustus gewoon doorging.

Een voorzorgsmaatregel omdat anders verwarring kon ontstaan, aldus de organisatie. Tegelijkertijd moest het bureau dat de ticketing verzorgde overuren gaan maken om te zorgen dat iedereen zo snel mogelijk geld terugkreeg.

Bij de Koninklijke Stallen was daarnaast ook veel bedrijvigheid omdat het koetshuis moest worden ontruimd voor de afscheidsplechtigheid afgelopen donderdag, in de wetenschap dat alle rijtuigen er vrijdag weer moesten staan voor de komst van de eerste van ruim 800 bezoekers.

Dat lukte, zodat het staldepartement zich vanaf maandag volledig kan gaan richten op het grootste spektakelstuk van het jaar: Prinsjesdag. En de organisatie achter de zomeropenstelling heeft al beloofd dat de 5200 pechvogels de volgende keer voorrang krijgen bij het bestellen van kaarten.

© RB Hans Jacobs

Prachtige 'rouwkamer' prinses Christina

De Koepel van Fagel is schitterend aangekleed als 'chapelle ardente' oftewel rouwkapel voor prinses Christina. Dinsdag kwamen haar zussen Beatrix, Irene en Margriet daar samen, met Pieter van Vollenhoven en de kinderen van Christina om als eersten de opgestelde kist te zien.

Er staan vijf kransen omheen: van de kinderen Bernardo, Nicolás en Juliana, en van Juliana's partner Tao en de vijf kleinkinderen Isabel, Julian, Kai, Numa en Aida. Er is een krans van het koninklijk gezin, van de zussen en Pieter, van de Bourbon-Parma-tak met Constantijn en Laurentien en Mabel, en van de Van Vollenhoven-tak.

Voor de houten kist ligt Christina's ridderorde en verder is de ruimte prachtig versierd met zonnebloemen.

Mensen die dinsdagmiddag op rouwbezoek kwamen, namen ook zonnebloemen mee als eerbetoon aan de prinses.

© RB Hans Jacobs; Beeld; © RB, Screenshot NOS, © MPE Patrick van Katwijk

Bloemen voor prinses Christina bij paleis

Rondom Paleis Noordeinde was zaterdag nog niet zo veel te merken van de voorbereidingen op het afscheid van prinses Christina komende week. Dat de zomeropenstelling van paleis en stallen dit weekeinde was afgelast, wist niet iedereen. Er kwamen de hele dag nog kaarthouders naar Den Haag die pas bij het hek lazen dat vanwege het overlijden van de prinses de deuren gesloten bleven.

Aan het paleishek was een enkel bloemstuk bevestigd, dat later door de Koninklijke Marechaussee bj het rondje langs het paleis werd weggehaald en bij de bloemstukken aan de achterkant werd gelegd. Daar is allerminst sprake van een bloemenzee, maar de bloemen zijn vergezeld door welgemeende en hartelijke wensen.

Bij de zij-ingang van de Koninklijke Stallen, waar prinses Christina ook een appartement had, is een doek gespannen om te verhinderen dat publiek zicht heeft op het komen en gaan bij de verderop gelegen Koepel van Fagel. Zo'n doek was er ook bij de viering van de vijftigste verjaardag van koning Willem-Alexander. En inderdaad: er valt weinig te zien.

Publiek wordt ook op afstand gehouden door het sluiten van de paleistuin, die aan de Koepel grenst. De sluiting is tot vrijdag, de dag na de crematie en het uitgeleide van de prinses vanaf het paleiscomplex naar het crematorium.

© RB Hans Jacobs; Beeld: © RB

Balzaal Noordeinde krijgt ledkaarsen

De kroonluchters, armaturen en torchères van de Balzaal in paleis Noordeinde krijgen een grondige restauratie- en schoonmaakbeurt. Ook wordt de halogeenverlichting vervangen door ledlampen, die precies lijken op de kaarsen die er ruim een eeuw geleden oorspronkelijk in zaten. Bezoekers van de zomeropenstelling van het paleis krijgen al een voorproefje van het resultaat te zien in de Balzaal.

De 'ledkaarsen' zijn ontwikkeld in samenwerking met het Rijksvastgoedbedrijf, de eigenaar van het paleis. Er moest daarbij speciale aandacht worden besteed aan de kwaliteit van het lcht dat de led-lampen uitstraalden, zodat de kleuren van het interieur goed blijven uitkomen. Tevens moest er voor worden gewaakt dat de lampen te heeft zouden worden. Elke 'kaars' is dan ook voorzien van een koelelement, hetgeen bij een bezoek aan de Balzaal ook wordt getoond.

De kroonluchters en armaturen zijn donker door aanslag, het stof en vuil dat zich in de afgelopen decennia er op heeft vastgezet. Goed reinigen heeft echter een betoverend effect, zo was vrijdag te zien toen de media voorafgaand aan de zomeropenstelling een rondleiding kregen door het paleis. De ledverlichting past ook veel beter bij de zaal dan de halogeenlampen die nu nog dienst doen.

Het voorproefje van de restauratie is één van de nieuwe elementen die paleisbezoekers kunnen bekijken. Voorbeelden van geloofsbrieven die ambassadeurs aan de koning en vooorheen aan de stadhouders aanboden zijn ook tentoongesteld. De meest in het oog springende is die van de eerste Amerikaanse president George Washinton, die zijn nieuwe ambassadeur William Short in 1792 aanbeveelt bij zijn 'very good friend' Willem V.

© RB Hans Jacobs

Keuze beperkt bij naamgeving paarden

Prinses Beatrix krijgt het de komende jaren lastig bij de naamgeving van nieuwe paarden voor het Koninklijk Staldepartement. Dit omdat het einde van het alfabet is bereikt en zij alleen nog namen kan kiezen die beginnen met X, Y en Z.

Het is namelijk gebruik om bij het aantreden van een nieuwe stalmeester paarden die in zijn eerste jaar nieuw zijn een naam te geven die begint met A, in het tweede jaar met een B en zo het alfabet af. De huidige stalmeester Bert Wassenaar is al sinds 1996 in dienst, eerst van koningin Beatrix en na de troonswisseling van koning Willem-Alexander.

Dat zijn inmiddels 23 jaar en vandaar dat het einde van het alfabet in zicht is en Beatrix, die de naamgeving nog doet, de komende jaren als er nieuwe paarden komen wellicht even moet nadenken alvorens ze een geschikte naam heeft.

De koninklijke paarden – 24 voor de rijtuigen en 8 om op te rijden – zijn deze zomer tijdens de zomeropenstelling van de Koninklijke Stallen te zien. Extra aandacht verdient de schimmel Mitch, waarop de stalmeester rijdt op Prinsjesdag, en de volgens de stalmedewerkers altijd zeer ondeugende en onstuimige Friese hengst Siewerd.

© RB

Grootmeester Breedveld aan de slag

Koning Willem-Alexander heeft sinds donderdag een nieuwe grootmeester. Chris Breedveld is 1 augustus Jan Versteeg opgevolgd, die als ambassadeur naar Spanje gaat. Breedveld is geen onbekende van de koning. Hij is sinds 2004 bij de dagelijkse gang van zaken van de koninklijke familie betrokken, al was dat nooit als lid van de hofhouding.

Breedveld (op foto links) was tot 2012 plaatsvervangend directeur-generaal van de Rijksvoorlichtingsdienst en in die functie woordvoerder voor het Koninklijk Huis. Daarna werd hij directeur van het Kabinet van de Koningin, dat op de dag van de troonswisseling werd omgedoopt tot Kabinet van de Koning. In beide posities schoof Breedveld elke week aan bij het zogenoemde secretarieoverleg in paleis Noordeinde, waar onder meer de koninklijke agenda wordt bepaald en besproken.

Bij het Kabinet van de Koning, dat zich bezighoudt met de grondwettelijke taken van de koning en zijn contacten met de ministers, is donderdag ook meteen al een opvolger van Breedveld aangetreden: Christoffer Jonker. Deze werkte tot voor kort als directeur internationale aangelegenheden en operaties bij het ministerie van Defensie.

© RB