ROYALBLOG.NL

Cultuurprijs voor ISH Dance Collective

Koningin Máxima reikte maandagmiddag in de Kromhouthal in Amsterdam de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs 2020 uit aan ISH Dance Collective. Het Cultuurfonds kent deze oeuvreprijs jaarlijks toe aan een persoon of instelling met een grote staat van dienst op het gebied van cultuur, natuur of wetenschap in Nederland.

ISH Dance Collective maakt al ruim twintig jaar multidisciplinaire voorstellingen en educatieprogramma’s. Zo verbindt de organisatie uiteenlopende groepen met elkaar.

Het Cultuurfonds heeft de prijs aan ISH Dance Collective toegekend vanwege hun vernieuwing in de podiumkunsten door kunstvormen op een unieke manier te combineren en de samenleving zo mooier te maken. Aan de Cultuurfonds Prijs is een bedrag van 150.000 euro verbonden.

De eerdere winnaars van de Prins Bernhard Cultuurfonds Prijs zijn onder meer Vereniging de Hollandsche Molen (2019), Reinbert de Leeuw (2018), Geert Mak (2017), Heddy Honigmann (2016) en Francine Houben (2015). Het Prins Bernhard Fonds vierde eerder dit jaar haar tachtig jarig jubileum.

© RB; Beeld: © MPE Patrick van Katwijk, RVD (inzet)

Floris en Aimée 15 jaar gehuwd: 'Allen hartelijk dank voor uw aanwezigheid, in het bijzonder het bruidspaar'

'Allen hartelijk dank voor uw aanwezigheid, in het bijzonder het bruidspaar'. Dominee Anne van der Meiden wist zaterdag [22.10.2005] van begin tot einde van de kerkelijke inzegening van het huwelijk van prins Floris en Aimée Söhngen de lichte, humorvolle toon vast te houden. ,,Dit mag een ernstig én vrolijk uur zijn", stelde Van der Meiden.

Het zevende en laatste huwelijk van een Oranjeprins uit het koninklijk huis - de ongehuwde kinderen van de prinsessen Irene en Christina tellen daarbij niet mee - werd een bijzonder intieme, vrolijke en feestelijke gebeurtenis. De koninklijke familie was daarbij, heel uitzonderlijk, ook voltallig aanwezig, als om te onderstrepen dat met de bruiloft van Floris (30) en Aimée (28) een hoofdstuk werd afgesloten. Een volgend koninklijk huwelijk is pas over zo'n twintig jaar te verwachten.

Het gevoel van saamhorigheid van de Oranjes, die vorig jaar kort achter elkaar hun familieoudsten verloren, kwam nog het beste naar voren bij het in het Frans zingen van het slotlied, 'U zij de glorie'. Dat is zo'n beetje het koninklijke lijflied, waarbij iedereen uit volle borst meezingt en elkaar met warmte en genegenheid aankijkt. De zichtbaar trotse prinses Margriet, zaterdag gelukkiger en stralender dan ooit, hield voortdurend oog of handcontact met haar kinderen en schoondochters.

Kort daarvoor nog biggelden de tranen over de gezichten van bruid en Margriet. Want behalve door de lach, werd de kerkdienst ook gemarkeerd door emoties en tranen. Speciaal voor de van huis uit katholieke Aimée zong sopraan Cecilia Mutsaerts het 'Ave Maria', in een uitvoering van de zestiende eeuwse Italiaanse componist Giulio Caccini. Het lied klonk in de kerk, een pronkjuweel onder de Nederlandse godshuizen, bijzonder mooi. Floris keek liefdevol, maar hulpeloos naar zijn huilende vrouw, terwijl hij zelf ook een brok in de keel moest wegslikken.

Aimée, gekleed in een roomwitte jurk van Mikadozijde, zorgde voor hilariteit door haar wenkbrauwen welhaast tot haar kruin op te trekken toen ouderling J. Bout bij het overhandigen van de familiebijbel vertelde dat die volgens traditie werd gegeven aan de man, als hoofd van het gezin. 'Niet in mijn gezin' zag iedereen haar via de in de kerk opgestelde beeldschermen hardop denken. Niettemin nam Floris de bijbel lachend in ontvangst.

De vrijzinnige voorganger Anne van der Meiden, die eerder ook het huwelijk van prins Bernhard en Annete Sekrève inzegende, had voor de aanwezigen een verrassing in petto. Hij kondigde aan dat er zonder toestemming van kerkelijke autoriteiten de eucharistie zou worden gevierd - de dienst van water en brood. Dat was zeven jaar geleden bij het huwelijk van Maurits en Marilène voor traditioneel katholiek en protestant Nederland een steen des aanstoots. Vandaar ongemakkelijk geschuiffel op de vanuit Apeldoorn meegenomen stoelen in de kerk.

Niemand die op een rel zat te wachten, in de allerlaatste plaats koningin Beatrix, die getuige haar gezichtsuitdrukkingen toch al weinig op had met de grapjes van de dominee. Maar Van der Meiden speelde slechts met het woord 'eucharistie', dat ook 'wees dankbaar, een dankoffer, een blij offer, een opgewekte dank, een dankgebaar' betekent. En rond 'dankbaarheid' bouwde hij zijn overweging.

Het bruidspaar had al aangegeven voor veel dankbaar te zijn. Ouders en familie, opvoeding, vriendschap en geborgenheid bijvoorbeeld, maar ook voor elkaar. ,,Ze hebben en zijn elkaars gouden hart", vond Van der Meiden. ,,Dat is kostbaar, zorg dat dat zo blijft," gaf hij Floris en Aimée als opdracht mee.

De veiligheidsmaatregelen in Naarden-Vesting waren zaterdag opvallend streng. De hele dag was in het bolwerk geen verkeer mogelijk. De inwoners morden en klaagden. De aanwezigheid van de voltallige koninklijke familie, hoge gasten en procureurs als Fred Teeven en Koos Plooy - prins Floris is beleidsmedewerker bij het Openbaar Ministerie - heeft bij de risico-analyse meegespeeld. Ook de vredesduiven die na de plechtigheid werden losgelaten, ontkwamen niet aan controle.

De maatregelen betekenden wel dat er weinig publiek stond bij de Grote Kerk en langs route die het bruidspaar, familie en gasten aflegden. De opmerkelijke straatversieringen die tien mbo-ers uit Naarden bedachten, bleven daardoor vrijwel onopgemerkt. De 'groentelinten' aan de lantaarnpalen waren in elk geval een originele vondst van de groenspecialisten in opleiding, waarbij de nationale kleuren door worteltjes, rode kool, witlof en blauwe distel werden verbeeld.

Niemand overigens die er op weg naar Het Arsenaal, waar de receptie werd gehouden, van knabbelde. Het soepje van aardappel en truffel, sandwich met tartaar van tonijn en de handgemaakte kaaskroketjes waren meer in trek. Aan het einde van de middag vertrok het gezelschap naar Het Loo in Apeldoorn voor het grote slotfeest.

Het verslag van het burgerlijk huwelijk: Prins Floris en Aimée Söhngen: 'Het is heerlijk om getrouwd te zijn'

© RB Hans Jacobs

Dit is het verslag zoals gemaakt in 2005.; Beeld: © Prins Floris, via Instagram

In 'Oranje Zwartboek' van historicus Aalders hebben de Oranjes geen deugden

De titel van het woensdag verschenen nieuwe boek van historicus Gerard Aalders (74) 'Oranje Zwartboek' verraadt inhoud en toon meteen al. De immer zeer kritische Aalders windt er zelf ook geen doekjes om. ,,Ik ga diep in op de (non)verdiensten van het Oranjehuis voor Nederland”, noteerde hij op zijn website.

Hij had voor het opsommen eigenlijk aan één tweet genoeg ,,maar door ruime onderbouwing is het een tamelijk dik boek geworden. Een aanrader voor alle Oranjefans. En voor mensen die hun gelijk bevestigd willen zien”, aldus Aalders die 400 pagina's volpende maar desondanks weinig nieuws heeft te melden.

Hij citeert met veel genoegen Hugo Brandt Corstius: ,,Juist uit de erfelijkheid van de koningsfunctie blijkt de volstrekte onbelangrijkheid: het doet er niet toe wie koning is, laten we dus afspreken het oudste kind van de vorige koning te nemen. Koning-zijn is de enige maatschappelijke functie waarvan grondwettelijk vaststaat dat iedereen, zelfs de domste mens, haar op zich kan nemen.”

Aalders hekelt 'de Oranjegezinde media' – de NOS voorop – want die ,,werkt onder het wakend oog van de Rijksvoorlichtingsdienst actief mee aan het drogbeeld dat de monarchie de verbindende factor zou zijn die het Nederlandse volk tot elkaar brengt en verenigt.”

Aalders besteedt een groot deel van zijn boek aan het herkauwen van de geschiedenis van de Oranjes. Zijn insteek daarbij is helder. ,,In de kern is het een niet-democratische instelling die in onze tijd geen bestaansrecht heeft en in Nederland eigenlijk ook nooit heeft gehad. We kregen immers in 1813 een koning opgedrongen door de landen die een eind aan de heerschappij van Napoleon hadden gemaakt.”

Hij geeft een opsomming van alle misstanden en wanprestaties, werkelijk of in zijn visie. Van echtelijke sponde tot de beurs, subsidie voor de olijfboomgaard in Tavarnelle, gesjoemel met kunst, brievenbusfirma's en vliegtuigen. De historicus kan weinig deugden ontdekken.

Over Beatrix bijvoorbeeld schrijft hij laatdunkend ,,we hebben geen flauw benul wat ze voor Nederland heeft betekend. Als ze al iets heeft toegevoegd” en even verder ,,Heeft ze iets betekend voor Nederland? Het is onwaarschijnlijk.” Máxima krijgt ook een tik op haar neus. Hoe kan zij als ,,multimiljonair die gratis woont en reist, en net zo veel kan declareren als haar belieft, minima adviseren hoe ze het best hun geld kunnen besteden?”

 

Volgens hem stoppen de ,,eensgezindheid en nationale saamhorigheid" die het Koninklijk Huis geacht wordt te smeden “bij de blauwe enveloppe van de fiscus.” Dan zijn de Oranjes allesbehalve solidair. ,,De houding die ze uitstralen is er eerder een van 'jullie bekijken het maar.' Zolang wij onze zin krijgen gaan we lekker door.”

 

Voor Aalders reden royaal aandacht te besteden aan de financiële handel en wandel van het koningshuis en alles wat daar mee te maken heeft. Hij veronderstelt daarbij consequent kwade wil en een dubbele agenda.

 

Maar Aalders heeft medestanders in de Tweede Kamer die ook vinden dat veel schimmig is en ook de huidige koning wel erg gemakkelijk naar zichzelf toerekent. Of het nu gaat om een hek en een steiger bij zijn vakantiehuis in Griekenland of een container in de achtertuin van Villa Eikenhorst.

 

Dat alles leidt tot de voorspelbare conclusie dat er geen reden is het koningshuis te continueren. ,,Taal, geschiedenis en cultuur vormen de pilaren waarop een natie steunt”, meent Aalders, niet een verzinsel als een 'samenbindende monarchie.'

 

© RB Hans Jacobs

Kamer kan hulp Bovend'Eert gebruiken: geef de koning een salaris en laat hem gewoon belasting betalen

De Tweede Kamer voert woensdagavond met minister-president Mark Rutte de rituele dans uit rond de begroting van het koningshuis. Die is in 2008 nog eens toekomstbestendig gemaakt om te voorkomen dat er elk jaar discussie zou ontstaan over de uitgaven voor de monarchie en het inkomen van de koning en een aantal familieleden. Maar die exercitie onder aanvoering van oud-minister van Financiën Gerrit Zalm heeft dat debat niet kunnen stoppen. Integendeel. Ook nu worden transparantie en hoogte van de begroting aan de orde gesteld.

De Tweede Kamer heeft dinsdag een helpende hand gekregen van hoogleraar staatsrecht Paul Bovend'Eert die in zijn nieuwe boek 'De Koning en de monarchie' onder meer betoogt dat juist ten aanzien van het koninklijke huishoudboekje ingrijpende wijzigingen nodig zijn om het geheel toekomstbestendig te maken en de jaarlijkse polemiek te voorkomen. Zijn voorstellen: breng alles onder één begroting, organiseer het als elke andere overheidsdienst, maak duidelijk waar het geld aan wordt uitgegeven, geef de koning een salaris en laat hem gewoon belasting betalen.

Verschillende partijen roepen hier ook al jaren om, maar hebben zich weer net zo vaak laten afpoeieren door de minister-president van dienst. Het bouwwerk klopte toch, de regeling was nu eenmaal zo afgesproken en de belasting betalen had geen zin want dan moest de uitkering aan de koning met datzelfde bedrag worden verhoogd, aldus het verweer van de regering.

,,Niet overtuigend”, noemde Bovend'Eert die laatste uitvlucht. ,,Dat kun je dan van alle wel belasting betalende ambtenaren en publieke ambtsdragers zeggen. Ook voor hen geldt dat met de ene hand door de overheid wordt gegeven en met de andere genomen.” De redenering dat bij de koning kosten van privé en functie door elkaar lopen en er daarom geen goede scheiding en uitsplitsing is te maken, vindt Bovend'Eert ook onzin. ,,Alle functionele kosten worden al gedekt.”

Hij is voorstander van een gewoon salaris voor het staatshoofd, waarbij ook de hoogte – nu bijna een miljoen euro – ter discussie kan worden gesteld. Ook voor de andere leden van het Koninklijk Huis die geld ontvangen (Máxima, Beatrix) of straks krijgen (Amalia) had hij andere oplossingen die de Staat minder kosten en het geheel overzichtelijk maken. Wat dat betreft kan de Kamer de bal bij de begrotingsbehandeling zo inkoppen.

Dan hoeven de Kamerleden Joost Sneller (D66) en Attje Kuiken (PvdA) ook niet te wanhopen dat hun aansporingen om meer toezicht op het deel van de uitkering van de koning dat gaat over persoonlijke- en materiële uitgaven weer door Rutte wordt genegeerd. Ook het debat over de hoogte van de toelage aan Amalia, die volgend jaar december ingaat, kan dan achterwege blijven omdat ze pas geld krijgt wanneer ze daadwerkelijk aan de slag gaat voor het Koninklijk Huis.

Om de Nederlandse monarchie toekomstbestendig te maken zijn enkele ingrijpende aanpassingen nodig. Dat betoogt professor Paul Bovend'Eert in het dinsdag gepresenteerde boek 'De Koning en de monarchie. Toekomstbestendig?'

De koning moet niet langer lid zijn van de regering, zijn voorzitterschap van de Raad van State moet vervallen, de financiering van het koningshuis dient anders te worden geregeld, waarbij ook de belastingvrijdom wordt geschrapt, en het aantal leden van het Koninklijk Huis kan worden beperkt, stelt Bovend'Eert in de conclusies van zijn boek.

Alleen koning, koningin en toekomstig troonopvolger moeten daar nog deel van uitmaken. Aan de ministeriële verantwoordelijk voor de laatste twee kan wat hem betreft ook het een en ander verbeteren. De praktijk heeft geleerd dat politiek Den Haag heel terughoudend is aangaande verandering of bijstelling van regelingen over het koningschap en de monarchie.

Meestal gebeurt dat met het argument dat er geen problemen zijn, maar de hoogleraar staatsrecht aan de Radboud Universiteit, ziet voldoende ruimte voor verbetering en verduidelijking. Door de koning uit de regering te halen en zijn bevoegdheid te schrappen om regeringsbesluiten en wetten te tekenen is duidelijk dat hij slechts staatshoofd is, en geen beslissingsmacht heeft.

Volgens Bovend'Eert is de rol van staatshoofd eigenlijk al de hoofdfunctie van de koning geworden, waarbij het wel van essentieel belang is dat hij zich naar buiten ,,volledig richt naar het door de ministers vastgestelde regeringsbeleid. Voor een eigen invulling van bijvoorbeeld het buitenlandse beleid is geen ruimte meer.”

Hij stelt ook voor dat de ministeriële verantwoordelijkheid nadrukkelijk wordt uitgebreid naar sleutelbenoemingen in de hofhouding. ,,Het ligt voor de hand dat de minister-president zeggenschap heeft bij de belangrijkste benoemingen in de hofhouding”, aldus Bovend'Eert.

Bovend'Eert heeft zich ook gebogen over beëindiging van het koningschap en vindt dat in de Grondswet een bepaling moet worden opgenomen dat de Staten-Generaal de koning kunnen ontslaan ,,bijvoorbeeld indien de koning ernstig wangedrag vertoont of een ernstig conflict tussen het staatshoofd en de ministers optreedt.”

De Grondwet kan ook zonder de bepaling dat wanneer er geen erfopvolgers meer zijn in het huis Oranje-Nassau er gezocht zal worden naar een nieuw koningshuis. ,,Op zoek gaan naar een nieuw koningshuis is in de 21e eeuw geen serieuze optie meer. Zo'n zoektocht zou vooral curieus en lachwekkend zijn”, aldus de hoogleraar. In dat geval is het logisch de overstap te maken naar een republiek met een gekozen of benoemde president.

© RB Hans Jacobs; Beeld:  RVD (diversen), Screenshots

Trump gaf emir Koeweit 'Legion of Merit'

De emir van Koeweit, sjeik Sabah al-Ahmed Al Sabah, is vlak voor zijn overlijden door de Amerikaanse president Donald Trump onderscheiden met de hoogste militaire onderscheiding die de VS aan buitenlanders kan geven: de Legion of Merit in de categorie 'Chief commander'.

Hij kreeg het eerbetoon onder meer voor ,,zijn onvermoeibare bemiddeling bij conflicten in het Midden-Oosten", aldus een verklaring van het Witte Huis. Bij de bekendmaking was al bepaald dat de zoon van in een Amerikaanse ziekenhuis liggende emir, sjeik Nasser al-Sabah, de onderscheiding in een besloten ceremonie in ontvangst zou nemen.

Sjeik Sabah bevindt zich met de Legion of Merit (het legioen van verdienste), die tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ingesteld, in een illuster gezelschap. De Nederlandse prins Bernhard is een van de ontvangers van de onderscheiding, maar ook de Britse koning George VI, de Roemeense koning Mihai, sjah Mohammed Reza Pahlavi van Iran, keizer Haile Selassie van Ethiopië, de Noorse krooonprins en latere koning Olav en koning Bhumibol van Thailand.

Vorig jaar kreeg de Nederlandse commandant van het Korps Mariniers, Jeff Mac Mootry, in Washington de onderscheiding, maar dan in de een stap lagere categorie van 'commandant'.

© RB

Hoefgetrappel en koetsen ontbraken eerder ook op Prinsjesdag

Aan Prinsjesdag is sinds mensenheugenis de feestelijke optocht met rijtuigen, koetsen en paarden verbonden. Dinsdag echter ontbreekt voor het eerst sinds 1974 het hoefgetrappel door de straten van de Hofstad terwijl koning Willem-Alexander met een gewone hofauto van paleis Noordeinde naar de Grote Kerk rijdt.

Daar komen de Staten-Generaal samen omdat het in de Ridderzaal niet mogelijk is aan alle coronamaatregelen te voldoen wanneer alle Kamerleden aanwezig willen zijn. Dat het publiek wordt geweerd, is helemaal nieuw.

Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt het de vijfde keer dat een auto wordt ingezet. Behalve in 1974, toen er een gijzeling aan de gang was in de dicht bij Paleis Lange Voorhout en het Binnenhof gelegen Franse ambassade, gebeurde dat ook in 1945, 1946 en 1947.

In die jaren waren er geen paarden om de koetsen te trekken en werd het uiterlijk vertoon ook niet gepast gevonden. In de eerste plaats niet door koningin Wilhelmina. Die vond het heerlijk dat ze met de auto naar het Binnenhof kon rijden en niet in de Gouden Koets.

Die was overigens in 1947 misschien wel weer gebruikt indien Wilhelmina zich niet op het laatste moment had afgemeld en het voorlezen van de Troonrede had overgelaten aan minister-president Louis Beel. Die deed dat staande in de Ridderzaal, voor de verhoging waarop de lege troonzetel van de koningin stond.

Het was meteen ook de laatste keer dat de troonrede niet door het staatshoofd werd voorgedragen. Wilhelmina, en voor haar ook koning Willem III, hadden om uiteenlopende redenen – politieke onenigheid, ziekte, zwangerschap, sterfgevallen in de familie – vaker afgezegd. De Gouden Koets maakte daarom pas in 1948 haar rentree op Prinsjesdag, na een afwezigheid van acht jaar en kort na de inhuldiging van koningin Juliana.

Daarna was dit door acht paarden getrokken Amsterdamse geschenk aan Wilhelmina niet meer weg te denken op de derde dinsdag in september. Wilhelmina had de koets zelf pas in 1903 voor het eerst op Prinsjesdag gebruikt, maar bleef de voorkeur geven aan de oudere en volgens velen fraaiere Glazen Koets uit 1826. Pas na 1923 won de Gouden Koets onder druk van de publieke opinie het pleit.

In de jaren vijftig en zestig was de rit van de Gouden Koets niet het enige waar het publiek in Den Haag zich op kon verheugen. Tot 1965 was er ook 's middags ook nog een uitgebreidere rijtoer in open rijtuigen door de straten van de stad. Een traditie die volgens berichten uit die tijd aan zijn einde kwam door de opkomst van de televisie, het uitdijen van de koninklijke familie en om veiligheidsredenen.

De Gouden Koets verdween na 2015 uit zicht vanwege een grondige restauratie, waarna de Glazen Koets haar comeback maakte. Koning Willem-Alexander liet afgelopen week weten de Gouden Koets volgend jaar uit te lenen aan het Amsterdam Museum, waardoor het gevaarte eventueel pas in 2022 weer kan worden ingezet. Of dat ook gebeurt is, gezien alle discussies rond de koloniale afbeeldingen op de zijkant van de koets, nog de vraag.

© RB Hans Jacobs

Ridderzaal was na 1911 altijd gebruikt

Het is dinsdag voor het eerst sinds 1911 dat de troonrede niet wordt voorgelezen in de Ridderzaal. De Staten-Generaal komen in verenigde vergadering bijeen in de Grote Kerk in Den Haag omdat daar de coronamaatregelen beter kunnen worden nageleefd dan aan het Binnenhof.

Niettemin zijn er slechts zo'n 250 aanwezigen bij het voorlezen van de troonrede door koning Willem-Alexander, in plaats van de gebruikelijke duizend die er in de Ridderzaal altijd bij zijn.

Dat de keuze viel op de Grote Kerk was geen verrassing. Het gebouw werd al genoemd als uitwijkplek en alternatief voor de Ridderzaal in verband met de komende renovatie van het Binnenhof, die volgend jaar zou moeten beginnen. De Ridderzaal zou dan dit jaar voor het laatst zijn gebruikt. De coronacrisis heeft de tijdelijke buitengebruikstelling een jaar vervroegd.

De Ridderzaal is in 1904 voor het eerst gebruikt voor de opening van het parlementaire jaar, als opvolger wat tegenwoordig de oude vergaderzaal van de Tweede Kamer wordt genoemd. In 1907 was de Ridderzaal vanwege een internationale vredesconferentie niet beschikbaar. Vanwege de afwezigheid van koningin Wilhelmina werd ook in 1911 afgezien van het gebruik van de Ridderzaal.

© RB

Wilhelmina hield meer van Glazen Koets

Zonder Gouden Koets geen Prinsjesdag. Maar die traditie bestaat pas sinds 15 september 1903. Toen reed de koets voor het eerst over het Binnenhof. Nog niet naar de Ridderzaal, maar naar de Tweede Kamer. In 2015 reed koets voorlopig voor het laatst van en naar paleis Noordeinde. Een stukje historie.

Hoera-kreten en stormachtig gejuich begeleidden de koninklijke stoet kort na één uur op de historische derde dinsdag in september van het jaar 1903. Voor het eerst rolde de gouden koets - toen nog met kleine letters geschreven - bij de opening van het parlementaire jaar door de straten van Den Haag.

Koningin Wilhelmina was gezwicht voor de verzoeken om dit galarijtuig op Prinsjesdag te gebruiken en het publiek was blijkens de krantenverslagen uit die tijd verrukt. De menigte begroette 'HM en den Prins' - zoals het Dagblad van Zuid-Holland en 's Gravenhage meldde - met een 'geweldige, unanieme hoerakreet'.

'Er was ontzettend veel volk op de been, meer, naar het velen voorkwam dan ooit in vorige jaren. En men kon nu de Koningin en de Prins zo uitstekend zien in de gouden koets, tot zelfs nog lange tijd na het passeren van het rijtuig, wegens het glazen achterraam.' Volgens dagblad De Standaard van de toenmalige premier Abraham Kuyper was de 'koninklijke stoet thans bijzonder schitterend.'

Een mogelijke verklaring was er ook. Het lag 'misschien wel aan de omstandigheid, dat voor het eerst bij deze plechtigheden gebruik gemaakt werd van de bekende gouden koets. De koningin en haar gemaal konden nu veel beter gezien worden dan in de traditioneel glazen koets.'

'De rede werd door de koningin duidelijk en met een heldere klank in prachtig beschaafd Hollands voorgelezen; geen woord ontging aan de hoorders', aldus De Standaard. 'Slechts op het einde van het dit jaar bijzonder uitvoerige staatsstuk is enige vermoeienis bij H.M. merkbaar' constateerde De Telegraaf.

'Liever geen cadeaus' was het advies dat koningin-regentes Emma gaf in de aanloop naar de inhuldiging als koningin van haar dochter Wilhelmina in 1898. De Amsterdamse burgerij dacht daar echter anders over en liet de gebroeders Spijker een prachtige, protserige gouden koets maken. Met tegenzin ging Wilhelmina het geschenk daags na haar troonsbestijging bekijken. Vervolgens werd het gevaarte opgeborgen. Pas drie jaar later, bij haar huwelijk, werd de koets ook daadwerkelijk gebruikt.

Het rijtuig viel in de smaak bij de bevolking, die het fraaie koninklijke vervoermiddel weer verwachtte te zien op Prinsjesdag van dat jaar. Dat viel tegen. 'Een ogenblik van teleurstelling onder het publiek' meldde het Leidsch Dagblad op 18 september 1901. 'Men zag in de verte reeds de staatsiekoets, maar het was de gouden koets niet, hoewel dit rijtuig kort te voren uit Amsterdam naar Den Haag was overgebracht.'

Ook in 1902 repte de krant van 'teleurstelling' toen de toeschouwers 'de koninklijke familie niet in de gouden, maar in de glazen koets' voorbij zagen rijden. 'De eerste was denkelijk voor de regen afgecommandeerd,' zo bedacht de verslaggever. Niet de regen hield het voertuig echter binnen, maar de persoonlijke voorkeur van Wilhelmina. Die vond de oudere, in 1826 in Brussel gebouwde, Glazen Koets meer geschikt.

Zo gebruikte ze die opnieuw in 1905. Pas in de jaren twintig gaf 'de wens van het Volk' bij de koningin 'de doorslag om bij de gelegenheid van de opening van de Staten-Generaal gebruik te maken van de Gouden Koets'. Sindsdien was het Amsterdamse cadeau op Prinsjesdag niet meer weg te denken.

© RB Hans Jacobs; Foto's: © MPE Patrick van Katwijk; RB

Prinsjesdag op Royalblog:

• 2020: Gouden Koets naar Amsterdam Museum
• 2019: Een andere kijk op Prinsjesdag
• 2018: 'Handig zo’n hoed, óf je ziet het publiek niet, óf je negeert je man compleet'
• 2016: Koningin Máxima maakt statement met haar hoed: ze voelt zich 'Bellissima'
• 2015: In stormachtig Den Haag kijken naar het grootste theaterstuk van de Staat
• 2014: Even wuiven vanaf het paleisbalkon
• 2013: Koning doorstaat zijn eerste krachtproef
• 2013: Willem-Alexander dankt parlement voor hulp bij 'hartverwarmende' start
• 2013: Einde aan recordreeks prinses Margriet
• 2012: Een Troonrede zonder veel inhoud
• 2011: Hoogtepunt uit koninklijk jaar
• 2010: Observatie vanaf tribune: Enige criterium voor deelname: een hoed. Mooi of lelijk
• 2010: Gouden Koets 'slingert' weer door straten Den Haag
• 2009: Prinsjesdag extra streng beveiligd
• 2009: De dubbele moraal en voorbeeldfunctie van PvdA-Kamerlid Paul Tang
• 2008: 'Oh, kijk nog meer paarden papa'
• 2007: Prinsjesdag 2007: 'Ze zwaaide naar me'
• 2006: Zwaaien naar Beatrix én Maartje
• 2006: Opmerkelijke 40ste Prinsjesdag Pieter
• 2006: Nieuwe Ridderzaal in middelpunt
• 2005: Troonredes door de jaren: 'Gods hulp moet voeren naar betere tijden'
• 2004: Eeuw Troonrede in Ridderzaal

Met de schapen wandelen op Soestdijk

Paleis Soestdijk heeft er deze maand een bijzondere tijdelijke attractie bij. Bezoekers van het park rond het voormalige woonoord van koningin Juliana en prins Bernhard kunnen op stap met de schaapskudde van Ester en Werner Floor. Hun schapen begrazen delen van het uitgestrekte paleisterrein waar het publiek nooit eerder welkom was.

Zo nemen de herders belangstellenden door bos mee naar de hooilaan, waar prins Bernhard (1911-2004) regelmatig zijn schietkunsten bijschaafde en op kleiduiven schoot. Nu is het voor de 140 schapen in de gemêleerde kudde, waarin drie soorten rondlopen, een goed graasterrein. Als de zon er tenminste niet bovenop staat. ,,We moeten de dieren deze dagen in de schaduw houden. Voor schapen is het bijna 23-24 graden al warm”, aldus Ester Floor afgelopen woensdag.

Het herderspaar geeft bezoekers die een combi-toegangskaart hebben gekocht voor de zomeropenstelling van het park en ook de kudde willen zien, zeer uitgebreid tekst en uitleg. Daarbij wordt een stukje van het terrein ontsloten dat niet eerder te zien was, en waar de natuur de afgelopen jaren onbeperkt haar gang heeft kunnen gaan. Met alle voor- en nadelen vandien, zo wordt uitgelegd. Zo is bijvoorbeeld de biodiversiteit achteruit gegaan.

De herders die dit jaar voor het eerst op het paleisterrein zijn, met een opdracht die mooi past bij de duurzame doelstellingen van de nieuwe eigenaars van Soestdijk, hoeden kun kudde het hele jaar door in de wijde omgeving van Soest en Baarn.

Het park van paleis Soestdijk is tijdens de zomermaanden open op woendag en zaterdag. Kaarten moeten online worden besteld. De schaapskudde maakt op die dagen twee keer een wandeling met publiek.

© RB Hans Jacobs

Prinses Irene wordt 81 jaar

Prinses Irene is woensdag 81 jaar geworden. Details over hoe en waar Irene haar verjaardag viert, zijn niet bekend. Op de voorgrond treden doet ze nog maar weinig, en eigenlijk alleen om de samenleving en de politiek te wijzen op de noodzaak beter en zorgvuldiger om te gaan met de Aarde.

Dat deed ze ook temidden van de coronacrisis: ,,Ik hoop dat we tot de conclusie komen dat we weer meer voor elkaar en de aarde gaan kiezen. Het woord samen-leving is een prachtig woord." En door de gemeenteraad van Baarn te wijzen op het belang van bosbehoud bij Paleis Soestdijk.

Van de vier dochters van koningin Juliana en prins Bernhard heeft niemand zo’n opmerkelijk en wisselend leven gekend als de enkele weken voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog op 5 augustus 1939 op datzelfde Soestdijk geboren Irene.

Oudste zus Beatrix volgde min of meer in een rechte lijn de voor haar uitgestippelde weg en jongere zus Margriet volgde hetzelfde koninklijke pad, mede onder invloed van de eerder door Irene gemaakte keuze. Jongste zus prinses Christina (1947-2019) had om andere redenen meer vrijheid haar eigen interesses te volgen.  

,,Wij zussen zijn vier sterke vrouwen. De een zingt prachtig, de tweede doet goed werk bij het Rode Kruis en de ander is een uitstekende koningin. Of we het wel of niet eens zijn met elkaar is eigenlijk niet aan de orde. We waarderen elkaar in onze verschillen”, zei Irene jaren geleden over de verschillende levensloop van de vier 'kinderen van Soestdijk'.

Zelf liet ze alle ruiten van Soestdijk rinkelen door katholiek te worden en zich onvoorwaardelijk te scharen achter prins Carlos Hugo van Bourbon-Parma, met wie ze op 29 april 1964 in Rome in het huwelijk trad, Nederland verdeeld en in opperste verwarring achterlatend. ,,Ik wist bij het katholiek worden en bij de keuze voor Carlos met absolute zekerheid dat het zo moest zijn. Dat het boven alle menselijke en historische belangen uitging”, zei ze bij een terugblik. 

Carlos streed voor een vrij en rechtvaardig Spanje, al werd dat in die tijd in Nederland anders gezien. ,,Je kon niets uitleggen. Als mensen die vertrouwen in je hebben, denken dat je iets doet dat niet door de beugel kan, wil je het rechtzetten. Maar het was onmogelijk”, aldus Irene in 1977. ,,Die hele campagne in Nederland tegen ons.. Ik heb het nooit begrepen. Ik wist dat wat ik gekozen had, goed was.”

Alleen kwam niet Carlos op de Spaanse troon, maar Juan Carlos. Het huwelijk strandde en Irene keerde net na het aantreden van haar zus Beatrix terug naar Nederland. ,,Ja absoluut (er was moed nodig om te scheiden), want ik was nog nooit alleen geweest. Ik had nog nooit op twee benen gestaan zonder tegen iemand aan te leunen."

Ze gaf haar leven een radicaal andere wending, mede na een lang verblijf in Zwitserland. ,,Vroeger was ik bang voor alles. Twijfelde ik er sterk aan om aan ieders verwachting te kunnen voldoen. Van dat soort angsten heb ik me leren losmaken. Ik ben geen alwetende prinses, maar een leerling van het leven. Iemand die met dezelfde thema’s worstelt als ieder ander. Ik ervaar het niet langer als gezichtsverlies als ik iets niet weet. Het werkt bevrijdend wanneer je jezelf toestaat om voor je onzekerheden uit te komen", vertelde ze het AD in 2003.

Irene wilde de mens weer in contact brengen met de natuur, richtte zich op duurzaamheid en richtte een NatuurCollege op. ,,Ik vind dat ieder mens verantwoordelijk is voor de toekomst van deze aarde”, motiveerde ze haar werk. ,,Wat je kunt zeggen is dat de liefde voor de natuur mij door mijn beide ouders is bijgebracht. Ik zie dat ook weer terug in mijn kinderen, die allemaal met de natuur verbonden zijn."

,,Maar wat ik doe, komt niet voort uit een soort opdracht die ik van huis heb meegekregen. Het komt echt uit mijn eigen oorsprong", vertelde ze ook. Dat ze werd uitgelachen en weggehoond deed pijn, maar ze leerde er mee leven en over de jaren groeiden begrip en waardering. In 2009 kreeg ze van minister Jacqueline Cramer een 'duurzaamheidslintje' voor haar bijdrage aan de bewustwording van de Nederlandse samenleving.

Daarbij koos ze niet voor de politiek, bewust niet, zoals ze De Volkskrant in 2005 uitlegde. ,,Als lid van mijn familie heb ik verantwoordelijkheid tegenover het staatshoofd. Het is mijn vrije keuze me niet in de Nederlandse politiek te mengen. (...) Liever neem ik, daar waar ik nuttig kan zijn, de verantwoordelijkheid. Gelukkig leven we in een tijd dat onze familieleden hun eigen interesses kunnen omzetten in werkelijke activiteiten."

In die tijd was het familieleven ook weer tot rust gekomen na de gefrustreerde uitbarstingen van dochter prinses Margarita en haar man Edwin de Roy van Zuydewijn in 2003. Het boek is wat Edwin betreft nog altijd niet gesloten, maar in het gezin is de harmonie na de echtscheiding en het tweede huwelijk van Margarita hersteld.

Irene heeft inmiddels negen (erkende) kleinkinderen, die ze haar liefde voor de natuur probeert over te brengen. Ze doet waarschijnlijk op dezelfde manier als ze haar eigen kinderen benaderde. ,,Ik meen dat ik er altijd alert op ben geweest ze (mijn kinderen) te behandelen als volwaardige mensen. De generatie voor mij zei vaak tegen kinderen dat kun jij nog niet weten. Dan denk ik: wat is de norm?"

© RB Hans Jacobs; Archieffoto's: © MPE Patrick van Katwijk