ROYALBLOG.NL

Kranten spreken van 'Publicitair ongeluk van royaal formaat' en 'Kras op de Kroon'

'De koning stapte niet alleen als privépersoon maar ook als staatshoofd in het vliegtuig naar Griekenland' schrijft maandag De Volkskrant in het commentaar over het 'Schadelijk reisje' van Willem-Alexander naar zijn vakantiehuis. Zoals te verwachten waren de kritieken – of zo u wilt recensies – op de Griekse tragedie niet mals. Een selectie.

• Lees ook:
• Beste reclamemakers voor Republikeins Genootschap zijn de Oranjes zelf
• Kranten spreken van 'Publicitair ongeluk van royaal formaat' en 'Kras op de Kroon'
• Bij volgen van Oranjes: niet alleen de krenten, maar de hele journalistieke pap
• Rutte over vakantiereis koninklijk gezin: 'Ik heb verkeerde inschatting gemaakt'
• Koninklijk gezin terug van vakantie
• Rutte: alleen noodzakelijke reizen maken. Koning: bekijk het maar, ik ga lekker weg

'Na Mozambique had hij beter moeten weten', meent De Volkskrant. 'De koning lijkt echter minder goed aan te voelen dat zijn leven als privépersoon vergaand samenvalt met dat van het staatshoofd. (…) Hij heeft wrevel en onbegrip opgewekt bij zijn onderdanen (sic) met een herfstvakantie in Griekenland tijdens de eerste week van de tweede lockdown.' Dat minister-president Mark Rutte krachtens de spelregels verantwoordelijk is 'ontslaat het staatshoofd echter niet van de verplichting om zijn eigen afwegingen te maken. In dit geval hadden die tot de conclusie moeten leiden dat deze vakantie tot nader order had moeten worden uitgesteld'.

'Durft premier Rutte nog wel nee te zeggen tegen de koning' vraagt NRC zich af in het commentaar dat begint als een sprookje. 'Er was eens een koning die met vakantie wilde in coronatijd. Het was vlak nadat de onderdanen van zijn land opnieuw bewegingsvrijheid was afgenomen. Bij hun reisplannen vergaten de koning en zijn de stemming in het land. Of voelden deze verkeerd aan.' De koning breekt zijn vakantie af en laat weten 'geraakt te zijn door de reacties van mensen op berichten in de media'.

Volgens NRC zou de zaak hiermee zijn afgedaan ware het niet dat er fundamentele vragen overblijven, zoals hoe het is gesteld met de 'spreekwoordelijke maatschappelijke antenne van het staatshoofd.' Maar ook het beoordelingsvermogen van de staatsrechtelijk verantwoordelijke minister-president wordt in twijfel getrokken. 'Toestemming geven voor buitenlandse herfsttrip naar Griekenland was een grove inschattingsfout', vindt de krant dan ook.

De Telegraaf die de fijne neus voor wat er leeft in een brede laag van de bevolking afgelopen vrijdag uitstekend waarmaakte – mooi werk van parlementair collega Wouter de Winther – ruimt de hele voorpagina in voor de 'Kras op de kroon'. De krant windt er ook geen doekjes om: de koning is zelf verantwoordelijk voor die kras: 'Koning Willem-Alexander heeft de nationale ergernis over de reis naar Griekenland over zichzelf afgeroepen.'

'Een staatshoofd moet het goede voorbeeld geven. Daarvan was geen sprake toen de koning met zijn gezin het regeringsvliegtuig pakte om vakantie te vieren, terwijl het land wordt aangeraden zoveel mogelijk thuis te blijven', staat te lezen in het commentaar onder het duidelijke kopje 'Blunder.' De Telegraaf geeft over twee pagina's een gedegen reconstructie van de gebeurtenissen van de afgelopen dagen: 'Paniek over royale vakantie'.

Het AD spreekt over twee binnenpagina's over 'Publicitair ongeluk van royaal formaat'. De Oranjes keerden nog geen 36 uur na hun vertrek naar zonnige oorden zaterdagavond chagrijnig weer terug naar Nederland, waar de volkswoede over hun Griekse vakantie niet was geluwd, stelt de krant vast.

Ook hier een soort van reconstructie van vrijdag, over de commotie die ontstaat wanneer in Den Haag duidelijk wordt dat Willem-Alexander op weg is naar souvlaki en ouzo. Uiteindelijk zit er maar één ding op: terugkeren. Maar excuses, zoals eerder over de foto met de Griekse restauranthouder, kunnen er niet vanaf. 'Koninklijk chagrijn', vraagt AD zich af.

Behalve het commentaar heeft NRC Next ook twee bladzijden over de herfstvakantie van de koninklijke familie: 'Niet alleen de koning schatte reis verkeerd in.' Hij reisde weliswaar naar codegeelgebied 'maar de vraag is hoe goed zijn antenne is'. Ook hier wordt opgemerkt dat Willem-Alexander en Máxima minder berouw toonden dan afgelopen zomer toen ze de coronaregels in feite per ongeluk overtraden door een spontaan een foto te laten maken. 'Niet het inzicht dat de reis geen goed idee was, maar de ophef deed hen besluiten de vakantie af te breken.'

Dat is een slecht teken. 'Het roept de vraag op hoe goed hun inschattingsvermogen is, hun antenne over wat er écht speelt in de samenleving'. De krant herinnert aan de toespraak van de koning in maart waarin hij wees op het belang van solidariteit en het opvolgen van alle aanwijzingen van instellingen en experts. Een aansporing die in dit geval duidelijk niet is opgevolgd.

De Volkskrant pakt eveneens uit met twee pagina's. Daarop gaat onder meer columnist Bert Wagendorp los op de herfstvakantie waarbij het koningspaar wordt geschaard onder de 'jetset-proleten met schijt aan de hele wereld.' De koning weet niet wat inschattingsvermogen en eigen verantwoordelijkheid zijn, dat hoeft ook niet want daar is de minister-president voor. Het staatshoofd is grondwettelijk ontoerekeningsvatbaar: hij is nooit verantwoordelijk voor zijn eigen daden. 'De koning heeft geen politieke antenne. Hij heeft geen flauw benul. Zijn echtgenote ook niet.'

In de kranten wordt ook in columns en tv-recensie aandacht besteed aan de tragedie. Premier en koning hebben geluk dat de Tweede Kamer met reces is – zouden er Kamerleden in het buitenland zijn?? – zodat er dinsdag niet kan worden gedebatteerd over de zaak. [Maar dinsdag blijkt er een heel ander vervolg te komen]

© RB Hans Jacobs

In 'Oranje Zwartboek' van historicus Aalders hebben de Oranjes geen deugden

De titel van het woensdag verschenen nieuwe boek van historicus Gerard Aalders (74) 'Oranje Zwartboek' verraadt inhoud en toon meteen al. De immer zeer kritische Aalders windt er zelf ook geen doekjes om. ,,Ik ga diep in op de (non)verdiensten van het Oranjehuis voor Nederland”, noteerde hij op zijn website.

Hij had voor het opsommen eigenlijk aan één tweet genoeg ,,maar door ruime onderbouwing is het een tamelijk dik boek geworden. Een aanrader voor alle Oranjefans. En voor mensen die hun gelijk bevestigd willen zien”, aldus Aalders die 400 pagina's volpende maar desondanks weinig nieuws heeft te melden.

Hij citeert met veel genoegen Hugo Brandt Corstius: ,,Juist uit de erfelijkheid van de koningsfunctie blijkt de volstrekte onbelangrijkheid: het doet er niet toe wie koning is, laten we dus afspreken het oudste kind van de vorige koning te nemen. Koning-zijn is de enige maatschappelijke functie waarvan grondwettelijk vaststaat dat iedereen, zelfs de domste mens, haar op zich kan nemen.”

Aalders hekelt 'de Oranjegezinde media' – de NOS voorop – want die ,,werkt onder het wakend oog van de Rijksvoorlichtingsdienst actief mee aan het drogbeeld dat de monarchie de verbindende factor zou zijn die het Nederlandse volk tot elkaar brengt en verenigt.”

Aalders besteedt een groot deel van zijn boek aan het herkauwen van de geschiedenis van de Oranjes. Zijn insteek daarbij is helder. ,,In de kern is het een niet-democratische instelling die in onze tijd geen bestaansrecht heeft en in Nederland eigenlijk ook nooit heeft gehad. We kregen immers in 1813 een koning opgedrongen door de landen die een eind aan de heerschappij van Napoleon hadden gemaakt.”

Hij geeft een opsomming van alle misstanden en wanprestaties, werkelijk of in zijn visie. Van echtelijke sponde tot de beurs, subsidie voor de olijfboomgaard in Tavarnelle, gesjoemel met kunst, brievenbusfirma's en vliegtuigen. De historicus kan weinig deugden ontdekken.

Over Beatrix bijvoorbeeld schrijft hij laatdunkend ,,we hebben geen flauw benul wat ze voor Nederland heeft betekend. Als ze al iets heeft toegevoegd” en even verder ,,Heeft ze iets betekend voor Nederland? Het is onwaarschijnlijk.” Máxima krijgt ook een tik op haar neus. Hoe kan zij als ,,multimiljonair die gratis woont en reist, en net zo veel kan declareren als haar belieft, minima adviseren hoe ze het best hun geld kunnen besteden?”

 

Volgens hem stoppen de ,,eensgezindheid en nationale saamhorigheid" die het Koninklijk Huis geacht wordt te smeden “bij de blauwe enveloppe van de fiscus.” Dan zijn de Oranjes allesbehalve solidair. ,,De houding die ze uitstralen is er eerder een van 'jullie bekijken het maar.' Zolang wij onze zin krijgen gaan we lekker door.”

 

Voor Aalders reden royaal aandacht te besteden aan de financiële handel en wandel van het koningshuis en alles wat daar mee te maken heeft. Hij veronderstelt daarbij consequent kwade wil en een dubbele agenda.

 

Maar Aalders heeft medestanders in de Tweede Kamer die ook vinden dat veel schimmig is en ook de huidige koning wel erg gemakkelijk naar zichzelf toerekent. Of het nu gaat om een hek en een steiger bij zijn vakantiehuis in Griekenland of een container in de achtertuin van Villa Eikenhorst.

 

Dat alles leidt tot de voorspelbare conclusie dat er geen reden is het koningshuis te continueren. ,,Taal, geschiedenis en cultuur vormen de pilaren waarop een natie steunt”, meent Aalders, niet een verzinsel als een 'samenbindende monarchie.'

 

© RB Hans Jacobs

Koninklijk mondkapje met kroontje

Koning Willem-Alexander hoeft niet langer te worstelen met afzakkende mondkapjes, zoals eerder deze week bij een werkbezoek aan Leiderdorp. Donderdag beleefde een nieuw blauw koninklijk mondkapje, met een discreet kroontje en een oranje binnenvoering, zijn première. 

In het Koninklijk Paleis in Amsterdam beschikten donderdagmiddag bij de uitreiking van de Koninklijke Prijs voor de Vrije Schilderkunst ook leden van de hofhouding over een zelfde exemplaar, waardoor ze ook makkelijker als zodanig te herkennen zijn. 

Er zijn de laatste weken verschillende modellen uitgeprobeerd, maar dit mondkapje sluit goed af en zakt ook niet af bij het praten zoals de koning in Leiderdorp overkwam. Hij moest toen steeds de vinger op de neus houden om te voorkomen dat die niet meer bedekt was. Bij de rondgang langs de kunstwerken in het paleis deed dat probleem zich niet voor. 

In het paleis werden de coronaregels strak gehandhaafd. In de immense Burgerzaal, waar meer dan 400 mensen terecht kunnen, stonden nu slechts dertig stoeltjes opgesteld, met de voorgeschreven afstand van anderhalve meter. De schilderijen waren ook anders tentoongesteld dan gebruikelijk, omdat bij de openstelling opstoppingen van publiek voorkomen moet worden. 

© RB

'Houd afstand, maar ga kijken in galeries, in de open studio’s en in de musea!'

Koning Willem-Alexander heeft donderdag bij de uitreiking van de Koninklijke Schilderprijs zijn steun uitgesproken voor de kunstenaars. ,,Ik heb bewondering voor de manier waarop makers in de kunst de moed erin houden. Daar hebben ze onze steun bij nodig. Dus: houd anderhalve meter afstand, maar ga kijken in de galeries, in de open studio’s en in de musea!" 

De prijsuitreiking in het Koninklijk Paleis in Amsterdam was als geen van de voorgaande afleveringen van de in 1871 als koninklijke subsidie ingestelde prijs. Koning, paleis en hofhouding hadden alles uit de kast gehaald om de bijeenkomst binnen alle coronaregels toch doorgang te laten vinden. Willem-Alexander was blij "dat wij bij elkaar zijn om de beeldende kunst te steunen", zei hij in zijn toespraak tot de dertig genodigden. Normaal zouden er 350 gasten zijn geweest.

,,Dit is een ongelofelijk moeilijk jaar voor heel veel mensen, en zeker ook voor kunstenaars. Voor jonge kunstenaars al helemaal. Je zult dit jaar maar afgestudeerd zijn aan één van de academies. Géén eindexpositie. Geen trotse ouders die komen kijken. Geen feest met je vrienden na afloop. Nauwelijks mogelijkheden om je werk aan een groter publiek te laten zien", somde de koning op. 

Dat verklaarde volgens hem wellicht ook de grote belangstelling voor de Koninklijke Prijs met maar liefst 406 inzenders. ,,Het afgelopen half jaar hebben we allemaal kunnen ervaren hoe het voelt als de cultuur in ons leven wegvalt. Kunst is zuurstof voor het hart en voedsel voor de geest. Dit is misschien wel het grootste verschil tussen mens en dier: wij kunnen niet zonder cultuur, met grote en kleine C", herhaalde koning Willem-Alexander een uitspraak die hij eerder dit jaar ook al had gedaan.

Hij vond het bijzonder dat er dit jaar drie vrouwelijke winnaars waren. Dat was in de 149 jaar van de Schilderprijs niet eerder voorgekomen. Na de coronaproof uitreiking - de winnaars Janne Schipper, Charlott Weise, Dan Zhu moesten hun envelop met onderscheiding zelf oppakken - maakte hij een royale rondgang langs hun kunstwerken en dat van andere genomineerden. Met twee van hun sprak hij - ook een primeur - via een videoverbinding omdat ze uit het buitenland niet naar Nederland konden komen. 

Kunstenaar Maxime Favre met wie de koning op die manier sprak, waarbij Willem-Alexander de iPad in zijn hand hield om Favre te laten zien waar hij naar keek, vroeg aan het einde van het gesprek om een screenshot. Willem-Alexander stemde toe en nam zelfs even zijn nieuwe mondkapje af voor een beter beeld.

© RB Hans Jacobs

PS: De man in de opvallende rode trui is de juryvoorzitter, speciaal gekleed voor de feestelijke uitreiking.

Terugblik op 7 oktober 2000: de troonswisseling in Luxemburg

Luxemburg heeft een nieuwe vorst. Nerveus en een enkel woord vergetend, legde zaterdag 7 oktober 2000 groothertog Henri (45) in de Kamer van Afgevaardigden de eed af. Een half uur daarvoor had zijn vader, groothertog Jean (79), tijdens een korte plechtigheid in het paleis zijn troonsafstand getekend.

Tot de eregasten in het groothertogdom behoorden koningin Beatrix en het Belgische koningspaar. Prins Claus moest vanwege zijn operatie eerder in de week, verstek laten gaan.

De troonswisseling in Luxemburg was door groothertog Jean eind vorig jaar al aangekondigd en zou oorspronkelijk op 28 september plaatsvinden. Voor zijn familie is dat een bijzondere datum, omdat op die dag in 1919 tachtig procent van de Luxemburgse kiezers zich uitsprak voor behoud van de monarchie en daarmee vóór de regering van Jeans moeder groothertogin Charlotte.

De plechtigheden werden echter verschoven en aanzienlijk beperkt nadat Jeans jongste zoon Guillaume begin september levensgevaarlijk gewond raakte bij een auto-ongeluk in Frankrijk. Pas vorige week is de prins uit zijn coma ontwaakt.

Luxemburg vierde daarom ingehouden feest. Na de inhuldiging van Henri klonken 101 saluutschoten en beierden in het hele land de kerkklokken. Het beloofde vuurwerk en de grote straatfeesten houden de Luxemburgers te goed tot volgend jaar april. Maar op het laatste moment werd het programma toch nog opgetuigd met een 'aubade' voor het paleis, uitgevoerd door de muziekkapel van de strijdkrachten. Henri is daarvan de nieuwe opperbevelhebber.

De Nederlandse monarchie mag in het buitenland dan bekend staan als 'het fietsende koningshuis', in Luxemburg laat de groothertogelijke familie de fiets staan en gaat men te voet. Henri en zijn in Cuba geboren vrouw Maria Teresa (44), hebben, met hun vijf kinderen er vrolijk achteraan hobbelend, zaterdag heel wat ommetjes gemaakt door het pittoreske stadscentrum.

Eerst de plechtige gang van het paleis naar het parlement, een afstand van niks omdat beide gebouwen aan elkaar vastzitten, maar daarna langs een andere, langere route terug naar het paleis. Maar ook voor de ontmoeting met de buitenlandse diplomaten, de dankdienst in de kathedraal en de ontvangst in het Luxemburgse stadhuis, wandelt de familie onder gejuich en veel applaus door de smalle straten van de hoofdstad.

Vanuit het stadhuis gaat het gezelschap zelfs nog even de weekmarkt op, waar het Luxemburgse rood-wit-blauw en talrijke foto's van Henri en Maria-Teresa tussen de appels en peren steken. Ook hier maken honderden Luxemburgers van de gelegenheid gebruik om 'grand-duc Heng' (Letzeburgs voor Henri) geluk te wensen.

Hij heeft het vooraf al gezegd: ,,Wij willen een andere stijl". Moderner en opener dan zijn ouders, met meer contact met de Luxemburgers. Dat is ook de verwachting van de jeugd. ,,Het is goed dat Jean terugtreedt. Een nieuwe generatie moet een kans krijgen", zegt een twintiger.

Henri hoopt dat er voor zijn gezin niet zo veel verandert. 

,,De Luxemburgers respecteren ons recht op privacy. Dat is erg fijn", zegt de groothertog. ,,Ik verwacht dat we gewoon onze boodschappen in de stad kunnen doen zonder dat mensen ons aangapen", voegt Maria Teresa daar als wens aan toe. De familie verhuist over enige tijd naar slot Colmar-Berg, maar Jean en echtgenote Joséphine-Charlotte, die er al 36 jaar wonen, hoeven geen haast te maken met hun vertrek.

In zijn toespraak tot het parlement bedankt Henri in het Letzeburgs 'mengen Papp' met een 'herzleche Merci'. De nieuwe erfprins Guillaume, die volgende maand 19 jaar wordt, neemt binnenkort een aantal taken van zijn vader over. Hij wordt lid van de Raad van State en gaat handelsmissies leiden. Henri en Maria Teresa beginnen hun nieuwe taak deze week met officiële bezoeken aan de 'grote buurlanden' Frankrijk en Duitsland.

De aanwezigheid van koningin Beatrix, als altijd opvallend door haar hoed, heeft niet alleen te maken met goed nabuurschap. Haar overgrootvader koning Willem III immers was de laatste Nederlandse groothertog van Luxemburg. Omdat hij bij zijn overlijden in 1890 geen mannelijke nakomelingen meer had, ging de Luxemburgse troon over op een andere tak van het Huis Nassau.

Dat kwam voor de overgrootvader van Jean goed uit, want die was dertig jaar eerder aan de kant gezet in zijn Duitse hertogdom. Voor Luxemburg, dat door de Nederlandse koning-groothertogen min of meer was behoed van inlijving door Frankrijk, België en Duitsland, onderstreepte een 'eigen' vorstenhuis nog eens de onafhankelijkheid.

Beatrix krijgt bij de rondgang door de stad veel bijval. Er zijn ook nogal wat Nederlandse bezoekers in de stad. ,,Wij zijn bijzonder vereerd met uw komst", zegt premier Jean Claude Juncker in vlekkeloos Nederlands tegen de koningin. Beatrix verschijnt ook samen met de bijna voltallige groothertogelijke familie op het balkon van het paleis. Dit keer geen straatoproer, zoals bij haar eigen inhuldiging twintig jaar geleden, maar een luidkeels 'vive vive' van het enthousiaste publiek.

Zelfs bij de terugtredende groothertogin Joséphine-Charlotte - zus van de Belgische koning Albert - kan er dan een lachje af. Ze ziet er moe uit. Haar gezondheid laat al enkele jaren te wensen over en haar gezichtsvermogen is door een ziekte aangetast. De groothertogin is vrijdagavond pas met het laatste vliegtuig vanuit Parijs teruggekomen.

De afscheidsrede van haar man laat ze schieten. De afgelopen maand is ze nauwelijks geweken van het ziekbed van haar jongste zoon Guillaume. Direct na de lunch in het paleis vertrekt ze weer naar Frankrijk. Maar Joséphine-Charlotte, woensdag wordt ze 73 jaar, toont zich ontroerd door de hartelijke woorden van dank die de premier aan haar richt: ,,Zonder u had de groothertog zijn werk niet kunnen doen".

© RB Hans Jacobs

Kamer kan hulp Bovend'Eert gebruiken: geef de koning een salaris en laat hem gewoon belasting betalen

De Tweede Kamer voert woensdagavond met minister-president Mark Rutte de rituele dans uit rond de begroting van het koningshuis. Die is in 2008 nog eens toekomstbestendig gemaakt om te voorkomen dat er elk jaar discussie zou ontstaan over de uitgaven voor de monarchie en het inkomen van de koning en een aantal familieleden. Maar die exercitie onder aanvoering van oud-minister van Financiën Gerrit Zalm heeft dat debat niet kunnen stoppen. Integendeel. Ook nu worden transparantie en hoogte van de begroting aan de orde gesteld.

De Tweede Kamer heeft dinsdag een helpende hand gekregen van hoogleraar staatsrecht Paul Bovend'Eert die in zijn nieuwe boek 'De Koning en de monarchie' onder meer betoogt dat juist ten aanzien van het koninklijke huishoudboekje ingrijpende wijzigingen nodig zijn om het geheel toekomstbestendig te maken en de jaarlijkse polemiek te voorkomen. Zijn voorstellen: breng alles onder één begroting, organiseer het als elke andere overheidsdienst, maak duidelijk waar het geld aan wordt uitgegeven, geef de koning een salaris en laat hem gewoon belasting betalen.

Verschillende partijen roepen hier ook al jaren om, maar hebben zich weer net zo vaak laten afpoeieren door de minister-president van dienst. Het bouwwerk klopte toch, de regeling was nu eenmaal zo afgesproken en de belasting betalen had geen zin want dan moest de uitkering aan de koning met datzelfde bedrag worden verhoogd, aldus het verweer van de regering.

,,Niet overtuigend”, noemde Bovend'Eert die laatste uitvlucht. ,,Dat kun je dan van alle wel belasting betalende ambtenaren en publieke ambtsdragers zeggen. Ook voor hen geldt dat met de ene hand door de overheid wordt gegeven en met de andere genomen.” De redenering dat bij de koning kosten van privé en functie door elkaar lopen en er daarom geen goede scheiding en uitsplitsing is te maken, vindt Bovend'Eert ook onzin. ,,Alle functionele kosten worden al gedekt.”

Hij is voorstander van een gewoon salaris voor het staatshoofd, waarbij ook de hoogte – nu bijna een miljoen euro – ter discussie kan worden gesteld. Ook voor de andere leden van het Koninklijk Huis die geld ontvangen (Máxima, Beatrix) of straks krijgen (Amalia) had hij andere oplossingen die de Staat minder kosten en het geheel overzichtelijk maken. Wat dat betreft kan de Kamer de bal bij de begrotingsbehandeling zo inkoppen.

Dan hoeven de Kamerleden Joost Sneller (D66) en Attje Kuiken (PvdA) ook niet te wanhopen dat hun aansporingen om meer toezicht op het deel van de uitkering van de koning dat gaat over persoonlijke- en materiële uitgaven weer door Rutte wordt genegeerd. Ook het debat over de hoogte van de toelage aan Amalia, die volgend jaar december ingaat, kan dan achterwege blijven omdat ze pas geld krijgt wanneer ze daadwerkelijk aan de slag gaat voor het Koninklijk Huis.

Om de Nederlandse monarchie toekomstbestendig te maken zijn enkele ingrijpende aanpassingen nodig. Dat betoogt professor Paul Bovend'Eert in het dinsdag gepresenteerde boek 'De Koning en de monarchie. Toekomstbestendig?'

De koning moet niet langer lid zijn van de regering, zijn voorzitterschap van de Raad van State moet vervallen, de financiering van het koningshuis dient anders te worden geregeld, waarbij ook de belastingvrijdom wordt geschrapt, en het aantal leden van het Koninklijk Huis kan worden beperkt, stelt Bovend'Eert in de conclusies van zijn boek.

Alleen koning, koningin en toekomstig troonopvolger moeten daar nog deel van uitmaken. Aan de ministeriële verantwoordelijk voor de laatste twee kan wat hem betreft ook het een en ander verbeteren. De praktijk heeft geleerd dat politiek Den Haag heel terughoudend is aangaande verandering of bijstelling van regelingen over het koningschap en de monarchie.

Meestal gebeurt dat met het argument dat er geen problemen zijn, maar de hoogleraar staatsrecht aan de Radboud Universiteit, ziet voldoende ruimte voor verbetering en verduidelijking. Door de koning uit de regering te halen en zijn bevoegdheid te schrappen om regeringsbesluiten en wetten te tekenen is duidelijk dat hij slechts staatshoofd is, en geen beslissingsmacht heeft.

Volgens Bovend'Eert is de rol van staatshoofd eigenlijk al de hoofdfunctie van de koning geworden, waarbij het wel van essentieel belang is dat hij zich naar buiten ,,volledig richt naar het door de ministers vastgestelde regeringsbeleid. Voor een eigen invulling van bijvoorbeeld het buitenlandse beleid is geen ruimte meer.”

Hij stelt ook voor dat de ministeriële verantwoordelijkheid nadrukkelijk wordt uitgebreid naar sleutelbenoemingen in de hofhouding. ,,Het ligt voor de hand dat de minister-president zeggenschap heeft bij de belangrijkste benoemingen in de hofhouding”, aldus Bovend'Eert.

Bovend'Eert heeft zich ook gebogen over beëindiging van het koningschap en vindt dat in de Grondswet een bepaling moet worden opgenomen dat de Staten-Generaal de koning kunnen ontslaan ,,bijvoorbeeld indien de koning ernstig wangedrag vertoont of een ernstig conflict tussen het staatshoofd en de ministers optreedt.”

De Grondwet kan ook zonder de bepaling dat wanneer er geen erfopvolgers meer zijn in het huis Oranje-Nassau er gezocht zal worden naar een nieuw koningshuis. ,,Op zoek gaan naar een nieuw koningshuis is in de 21e eeuw geen serieuze optie meer. Zo'n zoektocht zou vooral curieus en lachwekkend zijn”, aldus de hoogleraar. In dat geval is het logisch de overstap te maken naar een republiek met een gekozen of benoemde president.

© RB Hans Jacobs; Beeld:  RVD (diversen), Screenshots

Thom de Graaf: nadenken over de toekomst van de monarchie is altijd goed

Thom de Graaf denkt dat verwezenlijking van de voorstellen die worden gedaan in 'De Koning en de monarchie. Toekomstbestendig?' "niet direct urgent lijken om het draagvlak voor de monarchie op korte termijn te behouden."

Dat zei de vicevoorzitter van de Raad van State bij de presentatie van het kloeke werk van hoogleraar Paul Bovend'Eert in Den Haag. ,,Maar nadenken over de toekomst is altijd goed en deze publicatie levert daar een bijdrage aan." 

Volgens De Graaf toont de staatsrechtdeskundige zich ,,een hervormer die het koningschap toekomstbestendig wil maken. Dat doet toch verdacht veel denken aan modernisering, al mag dat van hem niet zo heten." Bovend'Eert vindt namelijk dat een archaïsche staatsvorm als een monarchie per definitie niet kan worden gemoderniseerd.

,,Technische aanpassingen" in met name de Grondwet zijn wel mogelijk om beter aan te sluiten bij de huidige tijd. ,,Ik pleit niet voor een revolutie", aldus de wetenschapper, die onder meer de financiering van het koningshuis niet meer van deze tijd vindt. 

De Graaf mocht zich in zijn huidige positie niet in het debat mengen, maar had zelf twintig jaar geleden als fractievoorzitter van D66 al een aardige voorzet gegeven. ,,De voorstellen komen me niet onbekend voor", zei hij. En een aantal, zoals het weghalen van de koning bij de kabinetsformatie en verkleining van het aantal leden van het Koninklijk Huis, was al verwezenlijkt. 

Bovend'Eert stelde vast dat Willem-Alexander op een aantal punten zelfs voorop liep en het parlement op achterstand had gezet. Met zijn wens te 'vertegenwoordigen, samenbinden en aanmoedigen' gaf hij als koning al een moderne invulling van het ambt, ver weg van de machtsinvloed die zijn voorgangers in een verder verleden nog hadden of uitoefenden. 

De hoogleraar wil dat laatste formaliseren door de koning uit de regering en de Raad van State te halen. De Graaf noemde dat een kwestie van ,,constitutionele smaak." Volgens hem zorgt de functie van de koning als samenbindend element dat het koningschap ook in de toekomst bestendig is. ,,Met of zonder constitutionele aanpassingen."

© RB Hans Jacobs

Eloise doet niet aan afstand houden

Jongeren en studenten hebben maling aan de richtlijnen om verspreiding van het coronavirus in te dammen. Dat blijkt uit de cijfers en het snel oplopende aantal besmettingen van de afgelopen weken. Recente opnames die gravin Eloise op haar sociale media plaatste zijn daar een goede illustratie van. Afstand houden is geen prioriteit. Integendeel.

Het is voor haar grootouders, onder wie prinses Beatrix, te hopen dat Eloise voorlopig uit hun buurt blijft want voorzorgsmaatregelen lijkt ze niet te nemen. Toch zou ze beter moeten weten met een vader die een week eerder in zelfisolatie ging omdat hij in contact was geweest met een positief getest persoon, en een broer en moeder die in quarantaine zitten in Schotland.

Zaterdag had Eloise (18) veel pret met ene Robbert Rodenburg. Die had haar eerder deze maand geïnterviewd voor zijn YouTube-serie Open Kaart (530.000 kijkers!). Ze genoten, zoals Robbert op zijn sociale media vertelde, van een 'natte lunch'. Dat klinkt wat dubieus, maar goed. Op de bijgeplaatste foto was in elk geval te zien dat de afstand eerder in de richting van 15 cm ging dan van anderhalve meter. In de reacties werd ook de vraag gesteld waarom zij geen afstand hoefden te houden.

Misschien beseft Eloise nog niet dat met haar mede door eigen toedoen verkregen bekendheid niet alleen voordelen komen, maar ook verwachtingen en verplichtingen. Als haar oom en tante door het stof gaan omdat ze tijdens hun vakantie per ongeluk geen afstand hebben gehouden na bezoek aan een restaurant en zeggen dat het belangrijk is dat we ons altijd aan die regel houden, dan valt het extra op als Eloise het tegenovergestelde doet. Dan besteden dezelfde media die vertellen over haar kledingverkoop en vlotte omgangsvormen daar óók aandacht aan.

© RB Hans Jacobs

PS: Misschien is het opgevallen dat berichten over Eloise in veel media steeds worden vergezeld door foto's uit Lech. De reden daarvoor is simpel. Andere foto's zijn er niet. Eloise komt alleen bij het fotomoment in Oostenrijk 'officieel' in beeld; screenshots van haar eigen opnames zijn wellicht te gebruiken op websites, maar bij nieuwsberichten niet. Hetzelfde geldt natuurlijk voor haar broer graaf Claus.

Koningspaar maakt tijdens streekbezoek kennis met Zuidoost-Fryslân

Koning Willem-Alexander keek donderdagmiddag terug op een geslaagd eerste streekbezoek uit de coronatijd. “We zijn dankbaar dat het bezoek is doorgezet, al konden we het niet delen met een groot deel van de bevolking”, zei de koning in zijn terugblik bij De Veenhoop, waar hij net de skûtsjesvloot had bewonderd. ,,Maar het doel is behaald, Zuidoost-Fryslân heeft zich goed kunnen laten zien.”

Volgens burgemeester Harry Oosterman van de gemeente Ooststellingwerf, waar het streekbezoek in Oosterwolde donderdagmorgen begon, was pas zo'n vijf weken geleden besloten dit bezoek te houden. In korte tijd zijn dan ook veel voorbereidingen getroffen, met als extra handicap dat er van tevoren niks mocht uitlekken – aanvankelijk ook niet bij de mensen en instanties die bezocht zouden worden.

Dit om te voorkomen dat publiek zou afkomen op het koninklijk bezoek. Streekbezoeken zijn bedoeld om een provincie de kans te geven een regio in de schijnwerpers te zetten, maar bieden normaal gesproken de lokale bevolking ook de kans om koning en koningin in eigen dorp, school of kerkplein te zien. De coronaregels stonden dat in Friesland in de weg. Tot spijt dus van Willem-Alexander en Máxima.

Het bezoek begon bij het EcoMunityPark in Oosterwolde in Ooststellingwerf. Daar werd onder meer gesproken over verschillende aspecten van duurzaamheid. Bij aankomst had het koningspaar eerst een korte ontmoeting met commissaris van de koning Arno Brok en de burgemeesters van de drie te bezoeken gemeenten, Ooststellingwerf, Opsterland en Smallingerland.

Het streekbezoek, het eerste aan Friesland sinds 2016 en het eerste in een jaar tijd, staat in het teken van de toekomst van de provincie, met de nadruk op duurzaamheid, de landbouwsector en de Fryske taal en cultuur.

Na de eerste gesprekken maakten koning en koningin over het terrein een kort fietstochtje naar het zogenoemde Biosintrum, dat mede is betaald uit geld van de Regio Deal. Dat is een overeenkomst tussen het Rijk en verschillende partijen in de regio om de welvaart en het toekomstperspectief van bedrijven en bewoners te verbeteren. In het centrum wordt onderzoek gedaan naar bodemgezondheid en duurzame innovaties, waarover het koningspaar ook kort overleg kreeg.

Zuidoost-Fryslân, ook wel ‘het andere Friesland’ genoemd, kenmerkt zich door gemeenschapszin (mienskip) landbouw en een rijk geschakeerd natuurlandschap. De streek heeft echter ook te maken met ontwikkelingen als krimp, vergrijzing en klimaatverandering. Hierdoor staat de leefbaarheid van het gebied onder druk.

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima ontmoetten tijdens het eerste gedeelte van het streekbezoek organisaties die zich inzetten voor duurzaam ondernemen en de kennisuitwisseling en samenwerking op ecologische vraagstukken. Daarnaast sprakt het paar met jonge agrariërs over de toekomst van de landbouw in Fryslân en de uitdagingen waar de nieuwe generatie in deze sector voor staat.

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima hebben ook een bezoek gebracht aan kaasboerderij De Deelen in Tijnje in de gemeente Opsterland.

De duurzame kaasboerderij ligt in het natuurgebied De Deelen en telt 240 koeien, die dagelijks voor zo'n zesduizend liter melk zorgen. Driekwart daarvan wordt gebruikt voor de eigen kaasproductie. Het paar kreeg een uitgebreide rondleiding over het bedrijf, inclusief de stallen en het kaasmagazijn. 

Willem-Alexander kon zijn vaardigheden met het snijden van de kaas tonen en kreeg hetzelfde soort kaasje aangeboden als zijn grootmoeder koningin Juliana bij een streekbezoek 44 jaar eerder. Mogelijk dat zoiets over 44 jaar bij de 'volgende volgende generatie' opnieuw kon gebeuren, zo zei hij. 

Leerlingen van het OSG Singelland in Drachten kregen twee bijzondere, onverwachte tijdelijke klasgenoten: koning Willem-Alexander en koningin Máxima kwamen een deel van de Friese les bijwonen.

Het Frysk mag zich op de scholengemeenschap als keuzevak verheugen in een stijgende belangstelling. Het koningspaar nam kort deel aan de les, waarin de taalfamilie van het Fries als uitgangspunt diende. De verwantschap met het Engels maakte het makkelijker om de juiste antwoorden te geven op vragen over de betekenis van een woord als 'dei' - in het Engels 'day' en het Nederlands 'dag'.

Koningin Máxima wilde van de leerlingen weten wie het vak had gekozen terwijl het Fries niet de "memme" of moederstaal was. Dat bleken er een paar te zijn. Ook wilde ze weten of het een moeilijke taal is. Het antwoord was dat spreken makkelijker is dan schrijven, omdat klank en schrijfwijze niet overeenkomen. 

Na de korte les in de tweede Rijkstaal praatte het koningspaar uitgebreid verder over de positie van de Friese taal en hoe deze kan worden versterkt. Dat gebeurde onder leiding van commissaris van de koning Arno Blok met vertegenwoordigers van verschillende organisaties die zich daarvoor hard maken. 

Hoewel vanwege de coronamaatregelen die groepsvorming en drukte moeten voorkomen, vooraf geen details van het koninklijk bezoek bekend waren gemaakt, was de visite op de school niet geheim gebleven. De leerlingen waren dan ook massaal uitgelopen om de bezoekers te verwelkomen. 

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima hebben het streekbezoek afgesloten in De Feanhoop in de gemeente Smallingerland. Na de Friese les eerder op de middag in Drachten was het nu de beurt om kennis te maken met het traditionele Skûtsjesilen.

Dat behoort sinds deze zomer tot het Immaterieel Erfgoed van Nederland, een goede gelegenheid voor Willem-Alexander en Máxima om de kennis over dit sportieve en historische Friese visitekaartje op te frissen. Bovendien was een verjaardagsbezoek op zijn plaats want de 'Sintrale Kommisje Skûtsjesilen' bestaat dit jaar 75 jaar.

Het koningspaar maakte aan boord van het startschip 'Zevenwolden' een zonovergoten korte vaartocht langs veertien prachtig achter elkaar liggende skûtsjes, die als teken van respect tijdens het voorbijvaren de fok lieten zakken. Vanaf het Friese statenjacht Friso werd het koninklijk gezelschap met een saluutschot begroet. 

Bij de afsluitende bijeenkomst van het streekbezoek kregen de jonge boeren met wie eerder op de dag hartstochtelijke gesprekken plaats hadden gevonden, nog extra aandacht. ,,Leuk het gesprek nog even te kunnen voorzetten", aldus de koning. 

Het koningspaar vertelde in het algemeen dat het niet altijd was meegevallen om in de soms beperkte ruimte afstand te houden, zoals de coronaregels voorschrijven. "We komen hier vaak", zei koningin Máxima over Friesland, maar de hernieuwde kennismaking in het eerste streekbezoek in 'coronatijd' was goed bevallen. ,,Goed dat we het hebben doorgezet", vond de koning. 

© RB Hans Jacobs

Hoefgetrappel en koetsen ontbraken eerder ook op Prinsjesdag

Aan Prinsjesdag is sinds mensenheugenis de feestelijke optocht met rijtuigen, koetsen en paarden verbonden. Dinsdag echter ontbreekt voor het eerst sinds 1974 het hoefgetrappel door de straten van de Hofstad terwijl koning Willem-Alexander met een gewone hofauto van paleis Noordeinde naar de Grote Kerk rijdt.

Daar komen de Staten-Generaal samen omdat het in de Ridderzaal niet mogelijk is aan alle coronamaatregelen te voldoen wanneer alle Kamerleden aanwezig willen zijn. Dat het publiek wordt geweerd, is helemaal nieuw.

Sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog wordt het de vijfde keer dat een auto wordt ingezet. Behalve in 1974, toen er een gijzeling aan de gang was in de dicht bij Paleis Lange Voorhout en het Binnenhof gelegen Franse ambassade, gebeurde dat ook in 1945, 1946 en 1947.

In die jaren waren er geen paarden om de koetsen te trekken en werd het uiterlijk vertoon ook niet gepast gevonden. In de eerste plaats niet door koningin Wilhelmina. Die vond het heerlijk dat ze met de auto naar het Binnenhof kon rijden en niet in de Gouden Koets.

Die was overigens in 1947 misschien wel weer gebruikt indien Wilhelmina zich niet op het laatste moment had afgemeld en het voorlezen van de Troonrede had overgelaten aan minister-president Louis Beel. Die deed dat staande in de Ridderzaal, voor de verhoging waarop de lege troonzetel van de koningin stond.

Het was meteen ook de laatste keer dat de troonrede niet door het staatshoofd werd voorgedragen. Wilhelmina, en voor haar ook koning Willem III, hadden om uiteenlopende redenen – politieke onenigheid, ziekte, zwangerschap, sterfgevallen in de familie – vaker afgezegd. De Gouden Koets maakte daarom pas in 1948 haar rentree op Prinsjesdag, na een afwezigheid van acht jaar en kort na de inhuldiging van koningin Juliana.

Daarna was dit door acht paarden getrokken Amsterdamse geschenk aan Wilhelmina niet meer weg te denken op de derde dinsdag in september. Wilhelmina had de koets zelf pas in 1903 voor het eerst op Prinsjesdag gebruikt, maar bleef de voorkeur geven aan de oudere en volgens velen fraaiere Glazen Koets uit 1826. Pas na 1923 won de Gouden Koets onder druk van de publieke opinie het pleit.

In de jaren vijftig en zestig was de rit van de Gouden Koets niet het enige waar het publiek in Den Haag zich op kon verheugen. Tot 1965 was er ook 's middags ook nog een uitgebreidere rijtoer in open rijtuigen door de straten van de stad. Een traditie die volgens berichten uit die tijd aan zijn einde kwam door de opkomst van de televisie, het uitdijen van de koninklijke familie en om veiligheidsredenen.

De Gouden Koets verdween na 2015 uit zicht vanwege een grondige restauratie, waarna de Glazen Koets haar comeback maakte. Koning Willem-Alexander liet afgelopen week weten de Gouden Koets volgend jaar uit te lenen aan het Amsterdam Museum, waardoor het gevaarte eventueel pas in 2022 weer kan worden ingezet. Of dat ook gebeurt is, gezien alle discussies rond de koloniale afbeeldingen op de zijkant van de koets, nog de vraag.

© RB Hans Jacobs