ROYALBLOG.NL

Ridderzaal was na 1911 altijd gebruikt

Het is dinsdag voor het eerst sinds 1911 dat de troonrede niet wordt voorgelezen in de Ridderzaal. De Staten-Generaal komen in verenigde vergadering bijeen in de Grote Kerk in Den Haag omdat daar de coronamaatregelen beter kunnen worden nageleefd dan aan het Binnenhof.

Niettemin zijn er slechts zo'n 250 aanwezigen bij het voorlezen van de troonrede door koning Willem-Alexander, in plaats van de gebruikelijke duizend die er in de Ridderzaal altijd bij zijn.

Dat de keuze viel op de Grote Kerk was geen verrassing. Het gebouw werd al genoemd als uitwijkplek en alternatief voor de Ridderzaal in verband met de komende renovatie van het Binnenhof, die volgend jaar zou moeten beginnen. De Ridderzaal zou dan dit jaar voor het laatst zijn gebruikt. De coronacrisis heeft de tijdelijke buitengebruikstelling een jaar vervroegd.

De Ridderzaal is in 1904 voor het eerst gebruikt voor de opening van het parlementaire jaar, als opvolger wat tegenwoordig de oude vergaderzaal van de Tweede Kamer wordt genoemd. In 1907 was de Ridderzaal vanwege een internationale vredesconferentie niet beschikbaar. Vanwege de afwezigheid van koningin Wilhelmina werd ook in 1911 afgezien van het gebruik van de Ridderzaal.

© RB

Veel bedrijvigheid rond Grote Kerk

De Grote Kerk in Den Haag was maandagmiddag een en al bedrijvigheid aan de vooravond van de historische Prinsjesdag. De kerk zal daarbij voor het eerst in zijn eeuwenoude geschiedenis de Staten- Generaal huisvesten. Die komt op de derde dinsdag van september in verenigde vergadering bijeen om te luisteren naar de beleidsvoornemens van het kabinet-Rutte. Koning Willem-Alexander neemt op zijn – uit Ridderzaal meegenomen – troonzetel plaats om die in de Troonrede verpakte plannen voor te lezen.

In de kerk stonden de stoeltjes voor de naar schatting 250 genodigden reeds klaar: alle Kamerleden, de ministers en een aantal hoge functionarissen zoals de vicepresident van de Raad van State en de Nationale Ombudsman. Tussen de rode stoelen is netjes anderhalve meter afstand gehouden, behalve bijvoorbeeld bij die voor prins Constantijn en prinses Laurentien. Die mogen naast elkaar zitten.

Dat Senaats-voorzitter Jan Anthonie Bruijn hen heeft uitgenodigd, is enigszins opmerkelijk. Ze hebben op Prinsjesdag immers geen enkele functie behalve het nakomen van een familietraditie. De staatssecretarissen daarentegen zijn niet welkom. Dit omdat de ruimte vanwege de coronaregels beperkt is, ondanks het verhuizen van de Ridderzaal naar de Grote Kerk.

Jan Anthonie Bruijn die de verenigde vergadering voor de tweede keer voorzit, nam even de tijd om de media te woord te staan, en hield verder toezicht op de voorbereidingen. De bloemstukken hadden al een plaats gekregen terwijl de NOS druk was met het testen van alle apparatuur.

Buiten haalden werkers van de gemeente Den Haag verkeersborden weg die het mooie plaatje van de uitzending zouden verstoren, en maakten ze zich op aan een enorme fietsopruimingsklus. In de straten rond de Grote Kerk mochten vanaf 17 uur geen rijwielen meer staan geparkeerd, maar daar hadden veel Hagenaars aan het einde van de middag nog lak aan.

Rondom de kerk waren ook al de robuuste verkeersafsluitingen aangebracht. Die moeten voorkomen dat iemand het dinsdag afgesloten gebied binnenrijdt. Ook was de gemeente al ijverig geweest met het plaatsen van dranghekken en was de toegang tot het even verder gelegen Binnenhof al deels voorzien van schermen.

Die moeten ervoor zorgen dat de zich daar verzamelende Kamerleden ongehinderd in de schuttlebusjes kunnen stappen – mét speciaal Prinsjesdag-mondkapje – en dat publiek niet in de verleiding komt toch te gaan kijken. Het is de bedoeling dat ook rond de kerk schermen komen om toeschouwers te weren.

Burgemeester Jan van Zanen, voor wie het de eerste Prinsjesdag is als eerste burger van Den Haag, heeft immers iedereen opgeroepen niet naar het centrum te komen. Op die manier kunnen de coronaregels worden nageleefd en ontstaat er geen drukte. Er is ook geen reden om te komen, aldus Van Zanen, want het koningspaar gaat met de auto van paleis naar tijdelijke vergaderzaal, er is behalve bij de kerk geen militair ceremonieel en na afloop is er ook geen zwaaimoment.

Bruijn vertelde afgelopen week dat zelfs het feestelijke 'hoera'-geroep aan het einde van de Troonrede beperkt blijft tot één persoon: hijzelf. Spreekkoren zijn immers ook niet toegestaan.

© RB Hans Jacobs; Met dank aan Rick Evers (beeld)

Het is beter dat Glazen Koets blijft rijden

Enkele maanden geleden, nog voor de zomerfotosessie en het praatmoment met koning Willem-Alexander, schreef ondergetekende een column voor het maandblad ROYALTY. Het onderwerp was Prinsjesdag, want op dat moment was al bekend dat het dit jaar geheel anders zou verlopen dan gebruikelijk:

Geen rijtoer, geen balkonscene, geen publiek, en zelfs geen Ridderzaal.

De Gouden Koets kwam ook ter sprake. Niet zo verrassend natuurlijk.

Het gevaarte reed in 2015 voor het laatst en dat betekende dat het einde van de restauratie in zicht komt. Maar wat zou er dan gebeuren, zo vroeg ik me af. Ik besloot geen keuze te maken, maar de pragmatische kant te belichten bij het beantwoorden van de vraag 'kan de Gouden Koets nog wel worden gebruikt?

Zoals bekend stelt eén van de versieringen van de koets de 'Hulde van de Koloniën' voor. Een kunstwerkje van de Amsterdamse kunstdocent Nicolaas van der Waay die de 'Nederlandse maagd' afbeeldde met onder meer een knielend zwarte jonge man namens 'de West' en een op Javaanse wijze hurkende Indische jongen. Zó zag het wereldbeeld er in 1898 in Nederland, bij de inhuldiging van koningin Wilhelmina, uit.

Als we dan snel doorspoelen naar 2020 dan zien we dat er grote groepen in de samenleving zijn voor wie deze voorstelling pijnlijk en/of onaanvaardbaar is. In feite al heel lang. Toen de Gouden Koets in 1998 in de Nieuwe Kerk in Amsterdam werd getoond, schreven bezoekers al dat een Nederlands staatshoofd zich niet meer in een rijtuig met zo'n tafereel zou moeten vertonen.

De Gouden Koets hoorde thuis in een museum, zoals ironisch genoeg koningin Wilhelmina aanvankelijk ook vond toen de koets honderd jaar eerder zeer tegen haar zin kreeg aangeboden. Het aantal mensen dat die mening is toegedaan is, ook in het parlement, alleen maar toegenomen.

Het blijft daarbij niet alleen bij het uiten van een mening. Tegenwoordig is daar vaak ook actie aan verbonden. Dat leidt tot het pragmatische argument. Wat als mensen willen demonstreren? Gaan we dan iedereen die naar de optocht en rijtoer op Prinsjesdag wil komen kijken preventief fouilleren?

Zetten we bij het feest van de democratie om de halve meter een militair of politieagent neer om te voorkomen dat iemand een verfbommetje, steen of zelfs weer een theelicht tegen de koets gooit? Ik kan het me moeilijk voorstellen.

Dan hebben we het dus nog niet eens gehad over de emotioneel beladen kernvraag: de discussie of de koning – die zich zo nadrukkelijk opstelt als bruggenbouwer en verbinder tussen álle groepen in de samenleving en het Koninkrijk – zich inderdaad nog wel met zo'n afbeelding moet vertonen.

Ik heb nog eens heel aandachtig en lang naar de schildering gekeken en kom voor mezelf tot de conclusie: nee, dat kan niet meer. Het is beter dat de Glazen Koets blijft rijden.

© RB Hans Jacobs; Zie ook maandblad Royalty, nummer 6; Beeld: © RB Marius Cirtiu e.a.

Gouden Koets naar Amsterdam Museum

 

De Gouden Koets keert voorlopig niet terug. Wanneer de restauratie volgend jaar is afgerond gaat de koets eerst naar het Amsterdam Museum. Daar wordt op de dan overdekte binnenplaats een speciale tentoonstelling ingericht ‘Gouden Koets - Geschenk van Amsterdam’. Deze opent in juni en zal te zien zijn tot november. Dat betekent dat de koets dan op Prinsjesdag niet wordt gebruikt. Of koning Willem-Alexander daarna weer wel zal uitrijden, is nog niet besloten, zo vertelde hij in juli.

Het volledig gerestaureerde rijtuig wordt in een glazen behuizing op de binnenplaats van het museum geplaatst. Onderdeel van de tentoonstelling is een breed publieksprogramma, waarbij bezoekers, geïnteresseerden en deskundigen kunnen meepraten over uiteenlopende thema’s die verbonden zijn met de Gouden Koets als Nederlands cultureel erfgoed. Hierin is ook aandacht voor verschillende perspectieven op de geschiedenis en het debat over de symboliek van de schilderingen op de koets: de nu zeer omstreden panelen met de 'Hulde van de koloniën.'

De Gouden Koets is op dit moment geheel uit elkaar gehaald. De verschillende onderdelen zijn bekeken, onderzocht en voor elk van de onderdelen is bepaald wat de beste manier is om het te repareren of in de oorspronkelijke staat terug te brengen. Vandaar ook dat de restauratie lang duurt en mogelijk zo'n 1,2 miljoen euro gaat kosten - hetgeen de koning betaalt uit zijn eigen uitkering.

De Gouden Koets maakte in 2016 de voorlopig laatste rit van en naar het Binnenhof. Bij een briefing voor de pers een jaar later werden een paar onderdelen getoond, waarbij al snel duidelijk werd dat er veel werk aan de winkel is. Maar naast de losse onderdelen van het protserige geschenk van Amsterdam aan koningin Wilhelmina, stond ook de Glazen Koets te schitteren. Voor het eerst sinds 1923 mag die op Prinsjesdag weer uitrijden.

Protocollair hebben beide rijtuigen dezelfde status. De Glazen Koets is al in 1826 in koninklijk bezit gekomen. Koning Willem III gebruikte de koets voor de jaarlijkse opening van de Staten-Generaal en zijn weduwe koningin-regentes Emma en dochter koningin Wilhelmina zetten die traditie voort.

Wilhelmina kreeg geheel tegen haar wensen bij haar inhuldiging dus dat geschenk van de Amsterdamse burgerij: de Gouden Koets. De vorstin stond bepaald niet te trappelen om dit gevaarte te gaan gebruiken, maar bij haar huwelijk in 1901 deed ze het toch maar. Het 'volk' was enthousiast en wilde graag dat de koets ook op Prinsjesdag zou uitrijden. Wilhelmina gaf in 1903 voor het eerst toe, maar pakte een jaar later weer de Glazen Koets. In de daaropvolgende jaren werden beide rijtuigen afgewisseld.

,,Dat was heden toch wel een teleurstelling voor de buitenmensen! De gouden koets bleef opgeborgen en de koninklijke familie reed in de glazen koets", schreef De Telegraaf nog in 1923. De boodschap werd ook aan het hof begrepen en daarna kreeg de Gouden Koets de voorkeur. Niet van koningin Wilhelmina overigens.

Die noteerde in 1945 in haar dagboek over de opening van de vergadering van de voorlopige Staten-Generaal: ,,De stoet was geheel aangepast aan de tijdsomstandigheden. Wij gingen per auto; onze paarden waren alle gestolen en weggevoerd door de vijand […] de onderdelen van leger, vloot en luchtmacht in de stoet droegen slechts battledress. Naar mijn oordeel de mooiste opening der Staten-Generaal die er ooit is geweest. Doch ik sta hierin vrijwel alleen''.

De rentree van de Gouden Koets volgde in 1948 en sindsdien heeft het rijtuig alleen in 1974 ontbroken. Dat jaar was er een gijzeling gaande in de Franse ambassade pal naast de route en ging koningin Juliana met de auto naar de Ridderzaal.

© RB Hans Jacobs; Beeld: © MPE

Wilhelmina hield meer van Glazen Koets

Zonder Gouden Koets geen Prinsjesdag. Maar die traditie bestaat pas sinds 15 september 1903. Toen reed de koets voor het eerst over het Binnenhof. Nog niet naar de Ridderzaal, maar naar de Tweede Kamer. In 2015 reed koets voorlopig voor het laatst van en naar paleis Noordeinde. Een stukje historie.

Hoera-kreten en stormachtig gejuich begeleidden de koninklijke stoet kort na één uur op de historische derde dinsdag in september van het jaar 1903. Voor het eerst rolde de gouden koets - toen nog met kleine letters geschreven - bij de opening van het parlementaire jaar door de straten van Den Haag.

Koningin Wilhelmina was gezwicht voor de verzoeken om dit galarijtuig op Prinsjesdag te gebruiken en het publiek was blijkens de krantenverslagen uit die tijd verrukt. De menigte begroette 'HM en den Prins' - zoals het Dagblad van Zuid-Holland en 's Gravenhage meldde - met een 'geweldige, unanieme hoerakreet'.

'Er was ontzettend veel volk op de been, meer, naar het velen voorkwam dan ooit in vorige jaren. En men kon nu de Koningin en de Prins zo uitstekend zien in de gouden koets, tot zelfs nog lange tijd na het passeren van het rijtuig, wegens het glazen achterraam.' Volgens dagblad De Standaard van de toenmalige premier Abraham Kuyper was de 'koninklijke stoet thans bijzonder schitterend.'

Een mogelijke verklaring was er ook. Het lag 'misschien wel aan de omstandigheid, dat voor het eerst bij deze plechtigheden gebruik gemaakt werd van de bekende gouden koets. De koningin en haar gemaal konden nu veel beter gezien worden dan in de traditioneel glazen koets.'

'De rede werd door de koningin duidelijk en met een heldere klank in prachtig beschaafd Hollands voorgelezen; geen woord ontging aan de hoorders', aldus De Standaard. 'Slechts op het einde van het dit jaar bijzonder uitvoerige staatsstuk is enige vermoeienis bij H.M. merkbaar' constateerde De Telegraaf.

'Liever geen cadeaus' was het advies dat koningin-regentes Emma gaf in de aanloop naar de inhuldiging als koningin van haar dochter Wilhelmina in 1898. De Amsterdamse burgerij dacht daar echter anders over en liet de gebroeders Spijker een prachtige, protserige gouden koets maken. Met tegenzin ging Wilhelmina het geschenk daags na haar troonsbestijging bekijken. Vervolgens werd het gevaarte opgeborgen. Pas drie jaar later, bij haar huwelijk, werd de koets ook daadwerkelijk gebruikt.

Het rijtuig viel in de smaak bij de bevolking, die het fraaie koninklijke vervoermiddel weer verwachtte te zien op Prinsjesdag van dat jaar. Dat viel tegen. 'Een ogenblik van teleurstelling onder het publiek' meldde het Leidsch Dagblad op 18 september 1901. 'Men zag in de verte reeds de staatsiekoets, maar het was de gouden koets niet, hoewel dit rijtuig kort te voren uit Amsterdam naar Den Haag was overgebracht.'

Ook in 1902 repte de krant van 'teleurstelling' toen de toeschouwers 'de koninklijke familie niet in de gouden, maar in de glazen koets' voorbij zagen rijden. 'De eerste was denkelijk voor de regen afgecommandeerd,' zo bedacht de verslaggever. Niet de regen hield het voertuig echter binnen, maar de persoonlijke voorkeur van Wilhelmina. Die vond de oudere, in 1826 in Brussel gebouwde, Glazen Koets meer geschikt.

Zo gebruikte ze die opnieuw in 1905. Pas in de jaren twintig gaf 'de wens van het Volk' bij de koningin 'de doorslag om bij de gelegenheid van de opening van de Staten-Generaal gebruik te maken van de Gouden Koets'. Sindsdien was het Amsterdamse cadeau op Prinsjesdag niet meer weg te denken.

© RB Hans Jacobs; Foto's: © MPE Patrick van Katwijk; RB

Prinsjesdag op Royalblog:

• 2020: Gouden Koets naar Amsterdam Museum
• 2019: Een andere kijk op Prinsjesdag
• 2018: 'Handig zo’n hoed, óf je ziet het publiek niet, óf je negeert je man compleet'
• 2016: Koningin Máxima maakt statement met haar hoed: ze voelt zich 'Bellissima'
• 2015: In stormachtig Den Haag kijken naar het grootste theaterstuk van de Staat
• 2014: Even wuiven vanaf het paleisbalkon
• 2013: Koning doorstaat zijn eerste krachtproef
• 2013: Willem-Alexander dankt parlement voor hulp bij 'hartverwarmende' start
• 2013: Einde aan recordreeks prinses Margriet
• 2012: Een Troonrede zonder veel inhoud
• 2011: Hoogtepunt uit koninklijk jaar
• 2010: Observatie vanaf tribune: Enige criterium voor deelname: een hoed. Mooi of lelijk
• 2010: Gouden Koets 'slingert' weer door straten Den Haag
• 2009: Prinsjesdag extra streng beveiligd
• 2009: De dubbele moraal en voorbeeldfunctie van PvdA-Kamerlid Paul Tang
• 2008: 'Oh, kijk nog meer paarden papa'
• 2007: Prinsjesdag 2007: 'Ze zwaaide naar me'
• 2006: Zwaaien naar Beatrix én Maartje
• 2006: Opmerkelijke 40ste Prinsjesdag Pieter
• 2006: Nieuwe Ridderzaal in middelpunt
• 2005: Troonredes door de jaren: 'Gods hulp moet voeren naar betere tijden'
• 2004: Eeuw Troonrede in Ridderzaal

Rol van reserve is moeilijk in monarchie

Binnen de monarchie is de rol van de troonopvolger duidelijk. Dat geldt echter niet voor de volgende in lijn van troonopvolging. Prins William weet dat hij later koning moet worden, maar de toekomstige rol van prins Harry is onduidelijk. Vandaar wellicht dat de prins daar nu zelf invulling aan wil geven door een stapje terug te doen, al liet koningin Elizabeth subtiel weten dat er nog geen afspraken zijn gemaakt over hoe en wat.

Koningshuizen hebben in de historie voor hun voortbestaan altijd ingezet op een 'heir and a spare': een troonopvolger en een reserve. Dat was zeker in vroeger tijden, met grote kindersterfte geen overbodige luxe. De Britse koningin Anne, die van 1702 tot 1714 regeerde, was maar liefst 17 keer zwanger, maar slechts één zoontje overleefde het kraambed. Hij werd echter niet ouder dan elf jaar zodat Anne uiteindelijk kinderloos stierf.

Tegenwoordig speelt dat niet meer in dezelfde mate. Binnen de nog regerende koninklijke families wordt ook verschillend gedacht over de rol van de prinsen en prinsessen die niet meteen in aanmerking komen voor de troon. Koningin Beatrix en prins Claus waren daar heel vooruitstrevend in. Hun tweede en derde zoons, Friso en Constantijn, kregen alle ruimte een eigen carrière en bestaan op te bouwen.

Alleen op hoogtijdagen lieten ze zich even zien, maar verder gingen ze hun eigen weg. Precies eigenlijk wat prins Harry zou willen: zelf voor zijn inkomen zorgen en slechts gedeeltelijk meedraaien binnen het koningshuis, zoals prins Constantijn eigenlijk ook alleen zijn opwachting maakt op Koningsdag en Prinsjesdag en bij een enkele prijsuitreiking.

De Zweedse koning Carl Gustaf ontkoppelde vorig jaar met het oog op de toekomst ook een deel van zijn kleinkinderen, zoals de Deense koningin Margrethe een deel van haar familie al had gedaan. Maatregelen om aan de ene kant de omvang en kosten van de monarchie te beperken en aan de andere kant om al die voor het voortbestaan van het koningshuis 'overbodige' prinsen en prinsessen een eigen toekomst te geven.

Die gedachte was bij het Britse koningshuis nog niet op alle niveaus doorgevoerd. Elizabeths dochter prinses Anne koos ervoor haar kinderen geen titels te laten geven en een eigen loopbaan te laten kiezen, buiten het koninklijk bedrijf. Zoon Peter en dochter Zara zijn haar daar zeer dankbaar voor.

Prins Andrew echter, de tweede zoon van de Queen, vond dat zijn dochters wel een rol zouden mogen spelen, net als hijzelf overigens. Van prins Harry, hoewel niet langer eerste maar inmiddels zesde reserve, werd het eigenlijk verwacht, maar hij heeft woensdag de zaken opgeschud door een andere richting te kiezen.

© RB Hans Jacobs

Ruim 900.000 kijkers Prinsjesdag

De live-registratie van Prinsjesdag trok dit jaar 904.000 kijkers, iets minder vorig jaar toen 923.000 mensen 's middags keken naar de koninklijke rijtoer en de Troonrede in de Ridderzaal.

De NOS-uitzending staat op de negende plaats op de lijst van 25 tv-programma's die de meeste kijkers trokken.

In 2013, toen Willem-Alexander pas een paar maanden koning was, werd een kijkcijferrecord geboekt. Toen keken bijna 1,5 miljoen mensen naar de Prinsjesdag-uitzending. Dat was toen de best bekeken registratie in tien jaar.

Een andere blik op Prinsjesdag

Het was een Prinsjesdag als alle andere. De Glazen Koets reed voor de vierde keer uit. Er was veel 'volk' op de been in het op deze dag altijd gezellig drukke Den Haag. De kleding van de koningin werd royaal besproken (te weinig of voldoende bedekking?!) en veel media maakten werk van de koninklijke baard. 

Koning Willem-Alexander had een mooie tekst gekregen om voor te lezen in de Ridderzaal. Vooral de inleiding maakte indruk en zette de toon voor het komende jaar, wanneer 75 jaar vrijheid op allerlei manieren wordt herdacht en gevierd.

De koning:

,,Vandaag precies 75 jaar geleden begon operatie Market Garden. Na jaren van knechting en tirannie kwam de hoop op een betere toekomst die dag letterlijk van boven, in de vorm van duizenden geallieerde parachutisten. Ooggetuigen die op 17 september 1944 de lucht boven Eindhoven, Arnhem en Nijmegen donker zagen kleuren, zouden dat beeld nooit vergeten.”

,,75 jaar later lijken vrijheid, democratie en een sterke rechtsstaat vanzelfsprekende waarden. Maar wie de wereld beschouwt, realiseert zich hoe bijzonder het is te leven in een land waarin mensen zich veilig kunnen voelen. Waarin vrijheid samengaat met verdraagzaamheid en verantwoordelijkheidsgevoel. En waarin mensen nog altijd iets voor een ander overhebben.”

,,Hoewel in het publieke debat en op social media tegenstellingen soms de boventoon lijken te voeren, is de dagelijkse realiteit voor de meesten van ons anders. Nederland blijft een land van vrijwilligers en van verstandige compromissen in het brede midden. Van jong tot oud, van werkvloer tot bestuurskamer en van Willemstad tot Amsterdam willen mensen meedoen en hun bijdrage leveren. Dat is wat ons bindt en wat we met elkaar moeten koesteren.”

De rijtoer voerde ook dit jaar van Noordeinde naar Ridderzaal en terug. Volgend jaar gebeurt dat voorlopig voor het laatst want daarna gaat het Binnenhof op slot. De boel moet worden gerenoveerd en gerestaureerd.

Er staan vijf jaar voor ingepland, maar in Nederland zijn we nooit zo goed in het tijdig afmaken van ingewikkelde bouwprojecten. Afwachten dus wanneer er weer een koets voorrijdt bij de Ridderzaal. Tegen die tijd mag in elk geval prinses Amalia meerijden met haar ouders!

Persoonlijk was het geen Prinsjesdag zoals in voorgaande jaren, toen ik steevast een vrije wandeling maakte van Malieveld – waar de minuutschoten worden gelost – via Koninklijke Schouwburg en Lange Voorhout naar Paleis Noordeinde.

Dit keer was ik gestationeerd bij het paleis, in de pop-up cabine van de NOS om live commentaar te leveren op de gebeurtenissen. Een mooie ervaring, en fijn om eens wat meer te kunnen vertellen.

© RB Hans Jacobs; Beeld: © NOS, Rick Evers (video), e.a.

Gouden Koets in 2021 weer in elkaar

De restauratie van de Gouden Koets ligt op schema. Enorme tegenvallers en of onaangename verrassingen zijn er niet geweest. De verwachting is dat het ontmantelde rijtuig in de loop van 2021 weer in elkaar kan worden gezet. Dat vertelde Stalmeester Bert Wassenaar in de aanloop naar Prinsjesdag, waar dinsdag voor het vierde achtereenvolgende jaar de Glazen Koets wordt ingezet om het koningspaar van en naar de Ridderzaal te brengen.

Bij de aanvang van de restauratie is met opzet geen einddatum gegeven. ,,We willen er geen druk op zetten”, aldus Wassenaar die in de hofhouding fungeert als een soort minister van transport. Als richtlijn gebruikt Wassenaar echter de opknapbeurt van de uit 1826 stammende Glazen Koets. Die nam zeven jaar in beslag. Toen dat rijtuig was gerestaureerd en er daarmee een gelijkwaardige vervanger voor handen was, kon eind 2015 het werk beginnen aan de Gouden Koets. Die is in 1898 door de Amsterdamse bevolking geschonken aan koningin Wilhelmina.

Wassenaar wilde niet zeggen op de Gouden Koets op Prinsjesdag 2021 kan worden gebruikt. Dat zal de tijd moeten leren. De restauratie verloopt echter voorspoedig. ,,Voordat je de koets uit elkaar haalt, weet je niet wat je zal aantreffen. Maar de conditie van de Gouden Koets was nog goed. De koets is natuurlijk met 121 jaar nog relatief jong”, zei de Stalmeester. Specialisten uit binnen- en buitenland werken sinds anderhalf jaar aan de koets, waarvoor bij de Koninklijke Stallen in Den Haag ook een restauratieruimte is ingericht.

Op dit moment neemt daar onder anderen houtrestaurateur Yvonne Nijlunsing de wielen en ornamenten van de koets onder handen. ,,Ik moet ieder kiertje of scheurtje opvullen, maar wel met dezelfde soort hout die oorspronkelijk is gebruikt en dat verschilt”, aldus Nijlunsing. Ze heeft daarbij meer werk aan de buitenkant van de wielen dan de binnenkant. ,,Het buitenwerk is veel meer beschadigd.”

© RB Hans Jacobs

Vrije rol Stalmeester in stoet Prinsjesdag

Routine wordt het nooit. Ook niet bij de 24ste keer. Stalmeester Bert Wassenaar, de baas van het koninklijk vervoersdepartement, ziet Prinsjesdag en alles wat daar bij komt kijken nog altijd als het hoogtepunt van het jaar. Dinsdag rijdt hij op de schimmel Mitch opnieuw mee in de stoet van paleis Noordeinde naar het Binnenhof en terug.

De Stalmeester heeft daarbij een vrije rol. Hoewel hij zich meestal ophoudt in de buurt van het koningspaar, dat dit jaar voor de vierde keer wordt vervoerd in de Glazen Koets, mag Wassenaar ook elders een kijkje gaan nemen als hij dat nodig vindt. Hij heeft immers de leiding over de stoet en moet zonodig kunnen corrigeren.

Bert Wassenaar, kolonel b.d. van de Koninklijke Marechaussee, is sinds 1996 werkzaam als departementshoofd van het Koninklijk Staldepartement en als zodanig is hij dinsdag voor de 24e keer verantwoordelijk voor een goed verloop van de koninklijke rijtoer. Vooruit kijken naar zijn jubileum, wil hij niet. ,,Eerst maar eens dit jaar afhandelen. Daarna zien we wel.”

Paardenliefhebber- en kenner Wassenaar (1957) heeft een omvangrijk takenpakket waartoe ook behoort het toezicht houden op de restauratie van de Gouden Koets. Hij hoopt die voor zijn pensionering weer te door de straten van Den Haag te zien rijden. ,,Ik wil dat project natuurlijk afmaken.” Eerder al werd de Glazen Koets gerestaureerd, zodat het koningspaar nog altijd op gepaste en traditionele wijze naar de Ridderzaal kan rijden.

,,We zijn eigenlijk altijd aan het restaureren”, aldus Wassenaar. Ook andere rijtuigen van het Staldepartement moeten worden onderhouden en opgeknapt. ,,Het restauratieproces loopt altijd door.” Op die manier was er ook al een netwerk van restaurateurs toen de Glazen- en daarna de Gouden Koets onder handen genomen moesten worden.

Enorme tegenvallers zijn er nog niet geweest, vertelde Wassenaar vorige week aan het ANP. Maar een einddatum voor de restauratie wilde hij niet noemen. ,,Ik wil er geen druk op zetten.”

© RB Hans Jacobs; Beeld: © RB, MPE Patrick van Katwijk