Het is altijd jammer dat er op een dag zoals zaterdag – de dag van de indrukwekkende uitvaart van koning Mihai van Roemenië – zoveel te doen is, dat er geen tijd overblijft om ook hier uitgebreid verslag te doen of om impressies weer te geven. Maar het is ook weer zonde om het niet te doen, om een stukje geschiedenis van nabij mee te maken en er dan niet over te schrijven – ook al is dat laatste al wel gebeurd voor het ANP.
De afgelopen dagen in Boekarest waren om vele redenen heel bijzonder. Dat Koning Winter al zijn aandacht besteedde aan Nederland en daardoor de doorgaans in december toch redelijke koude Roemeense hoofdstad 'vergat' – het was overdag in de zon veertien graden, het was heerlijk zacht – speelde een rol. Voor de duizenden voor het paleis was het daardoor ook dragelijk; de wachttijden liepen soms op tot zes uur.
Ik had daarover vrijdagnacht een 'kip of ei' discussie met de ceremoniemeester van de koninklijke familie. Vraag was of het zou lukken om de nog buiten staande mensenmenigte langs de kist te loodsen voor het begin van de plechtigheden zaterdagmorgen. Ik vertelde over Westminster Hall, waar de Britten in 2002 afscheid konden nemen van koningin-moeder Elizabeth. De rijen strekten zich uit aan beide kanten van de Theems en drie uur wachten was normaal, maar eenmaal binnen stokte de stroom niet.
Aan beide kanten van de baar kon het publiek langslopen, en dat laatste ook letterlijk: stilstaan was er eigenlijk niet bij. In Roemenië echter was het tegenovergestelde geval. Daar ging iedereen persoonlijk langs de kist, met de mogelijkheid te bidden, knielen, helemaal plat te gaan en de standaard op de kist aan de raken. Heel persoonlijk en heel mooi, maar niet voor diegenen die nog buiten stonden. 'Ik kan ze na al dat wachten niet manen tot doorlopen', aldus de ceremoniemeester. Maar datzelfde lange wachten zou worden bekort als hij het wél deed.
De zee van bloemen en kaarsen voor het Koninklijk Paleis was imposant en werd elke dag groter. Op een gegeven moment was er een stuk hek meer over om de bloemen aan te bevestigen. Ook verschenen er steeds meer dankbetuigingen, en briefjes gericht aan de koning en de koninklijke familie. Zelfs met excuses. 'Vergeef ons Sire'. Decennia van communistische haatpropaganda tegen Mihai en de monarchie maakten dat de bevolking na de Revolutie van 1989 onwetend was over de verdiensten van de koning, en hem alleen in een kwaad daglicht kon zien.
Een Roemeense collega gaf daar een voorbeeld van toen we vlak bij het paleis koffie aan het drinken waren. 'In onze geschiedenisboekjes stond dat we in augustus 1944 onze geweren keerden, en op nazi-Duitsland richten. Meer leerden we niet'. Maar, zo vroeg ze zich af, als de geweren gekeerd moesten worden, op wie waren ze dan eerst gericht? Dat Roemenië aan de kant van de Duitsers streed, bleef onvermeld. Dat koning Mihai een belangrijke rol speelde bij de ommekeer die Roemenië in het geallieerde kamp bracht, werd uiteraard niet verteld.
De koning was met een trein vol met goud en waardevolle spullen gevlucht. Hij had Roemenië in de steek gelaten, dat werd geleerd. Dat het communistische bewind hem eind december 1947 voor de keuze stelde: nu aftreden en ophoepelen of we schieten duizend medestanders van je dood, stond niet in de boekjes. Dat Mihai en zijn moeder koningin Elena halsoverkop op 3 januari 1948 met de koninklijke trein het land werd uitgereden, is de Roemenen eigenlijk pas deze week – zeventig jaar later – duidelijk geworden.
Opeens begreep iedereen de symboliek van het gebruik van diezelfde koninklijke trein voor de rit vanaf het koninklijk station Băneasa naar Curtea de Argeș, het 'Delft' van de Roemeense koninklijke familie maar ook in de eeuwen daarvoor al in gebruik als laatste rustplaats voor vorsten. 'Nu is hij voor altijd bij ons', schreven media met veel gevoel voor dramatiek. Dat de trein (uit 1928, gemaakt in Italië en te laat aangeleverd voor gebruik door koning Ferdinand) nog bestond, was eigenlijk al een wonder maar gaf wel extra cachet aan de uitvaart.
Die uitvaart is sinds het overlijden van Mihai op 5 december regelmatig opgeschaald. De treinrit was zo'n toevoeging, met de mogelijkheid voor mensen die langs de spoorlijn woonden om ook afscheid te komen nemen. De stations zijn deze week in allerijl opgeknapt, de tv beelden daarvan waren ontroerend. De wandeling van het Koninklijk Paleis, dat tegenwoordig in beter bekend is als kunstmuseum, naar de Patriarchale Kathedraal was er nog een. En gedurfd ook, want wat als er langs de 2,5 kilometer lange route niemand zou staan?
De gastenlijst werd hoe langer hoe imposanter – met uitzondering van Nederland, dat werd vertegenwoordigd door de ambassadeur, en niet door een lid van de koninklijke familie hoewel dat gezien de historische gebeurtenis niet zou hebben misstaan. Het Zweedse koningspaar, koning Carl Gustaf net als groothertog Henri van Luxemburg zelfs in uniform. Koning Juan Carlos en de met veel applaus verwelkomde en in Roemenië zeer populaire koningin Sofia, prins Charles natuurlijk, en uit België prinses Astrid en man prins Lorenz, die adviseur is van de koninklijke familie.
'Onze' prins Carlos, vorig jaar nog prominent in beeld bij de begrafenis van koningin Ana (een geboren prinses van Bourbon Parma) ontbrak, en de prominente rol werd nu vervuld door de 'Prins van Oranje', de nazaat van de Duitse keizer en hoofd van het Huis Hohenzollern, Georg Friedrich Prinz von Preußen. Een andere Hohenzollern tak overigens dan die waaruit het Roemeense koningshuis stamt, maar daarvoor waren genoeg redenen. Andere aanwezigen vertegenwoordigden de Balkan-monarchiën, en de voormalige keizershuizen.
De paleisdeuren moesten donderdag en vrijdag de hele nacht open blijven voor het rouwbeklag en ook om vier uur 's nachts – ervaringsfeit – kwamen er nog mensen bij in de rij. Mooi was ook hoe de Roemeense staat met dit alles omging, met president Klaus Iohannis als eerste die woensdag de kist kwam groeten in kasteel Peles, en die ook aanwezig was bij de uitvaart, samen met onder meer de vicepremier van buurland Moldova dat ook door Mihai is geregeerd.
Mooi eveneens de vlaggen die overal in de stad hingen, en die een nationaal gevoel creeërden. Minder fijn: de verkeerschaos die de voorbije dagen in het centrum van Boekarest ontstond door de enorme stroom bezoekers richting paleis. Mijn taxichauffeur had zaterdag een uur nodig om via sluipwegen bij het vliegveld te komen (de rit kan ook 20 minuten duren), maar goed, dat was ook op het tijdstip dat de koninklijke begrafenisstoet van de kathedraal naar het station reed.
Patriarch Daniel van de Roemeens Orthodoxe kerk verontschuldigde zich in zijn welkomstwoord voor de bescheiden ruimte, door veel Roemenen geïnterpreteerd als een onverholen sollicitatie naar de bouw van een groter gebedshuis. Maar ook hier in de Catedrala Patriarhală bevonden we ons op historische grond. Mihai was in deze kerk in september 1940 gekroond, en zijn dochter Margereta, nu aangeduid als 'hoeder of bewaarder van de Kroon', zat op de voor de koning bestemde zetel.
Een verkenningstocht vrijdagavond had al uitgewezen hoe mooi de uit de zeventiende eeuw stammende kathedraal was, maar inderdaad ook hoe beperkt de ruimte was. Dat verklaarde ook waarom de media geen toegang hadden, op een paar officiële fotografen en de televisie na. Dat verklaart ook de grote hoeveelheid screenshots bij dit verhaal.
Roemenië realiseerde zich, zo vertelde de eerder aangehaalde collega me, dat het als het waren was opgegroeid in een gezin waarin de kinderen werden mishandeld, maar dat er in werkelijkheid een ouder was die goed was, waarvan ze lang het bestaan niet wisten. Iemand die niet corrupt was, niet zijn eigenbelang nastreefde, mensen niet opsloot of uithongerde, die bescheiden was en deugdzaam. Maar om daar pas achter komen op het moment dat hij – 96 jaar oud – is overleden, deed pijn.
Mihai was de band met een verleden om trots op te zijn, in een heden dat steeds meer teleurstelt aldus nieuwszender Digi24. Dat maakte de gebeurtenissen van de afgelopen dagen in het anders politiek zo verdeelde Roemenië, waar de regeringspartij al enige tijd probeert de anticorruptiewetgeving te versoepelen, zo uniek. En maakte het meemaken daarvan heel bijzonder.
© RB Hans Jacobs: Beeld: © RB, © RPE Albert Nieboer en screenshots ProTV
Laatste reacties