Paus Franciscus heeft een voorlopig geslaagde machtsgreep gedaan bij de Soevereine Orde van Malta, voluit de 'Soevereine Militaire Hospitaal Orde van Sint Jan van Jeruzalem, van Rhodos en van Malta'.
Prins en Grootmeester Fra' Matthew Festing is op aandringen van de paus afgetreden en zaterdag heeft de Soevereine Raad – de regering van de Orde – zijn ontslag aanvaard. Fra' Ludwig Hoffmann von Rumerstein is waarnemend Grootmeester.
Dat de paus het hoofd van de Maltezer Orde tot aftreden dwingt, is ongehoord. De prins-grootmeester wordt net als een paus voor het leven gekozen. Matthew Festing is sinds 1799 de eerste grootmeester die terugtreedt en in de geschiedenis van de ridderorde pas de vierde – en dat is gerekend vanaf 1169.
Bovendien is de Orde soeverein – zo soeverein zelfs dat het in internationaal verkeer als zelfstandige staat wordt beschouwd, met waarnemersstatus bij de Verenigde Naties, eigen paspoorten, postzegels en munten. Met 106 landen die de Orde, die zich met zijn 13.000 leden tegenwoordig richt op goede werken, als staat erkennen. Nederland niet overigens (anders was prins Jaime geaccrediteerd geweest; hij onderhoudt wel de contacten met de Orde.)
In commentaren werd de afgelopen dagen het ingrijpen van de paus dan ook vergeleken met een aanval op de zelfstandigheid en soevereiniteit van de Orde: de ene kerkvorst van een ministaat tegen de vorst van een nog kleinere soevereine eenheid. De Orde, ontstaan in de tijd van de kruistochten en toen met een veel groter grondgebied – zoals de naam al aangeeft – beschikt over een eigen Magistraal Paleis in Rome, niet ver van de Spaanse trappen.
Paus Franciscus heeft ook aangekondigd een zetbaas te zullen benoemen die de geestelijke leiding van de Orde onder zijn hoede gaat nemen. De Orde komt daarmee in feite onder curatele te staan. Heel diplomatiek heet het vanuit het Vaticaan dat de nieuw te kiezen prins-grootmeester de staats- en diplomatieke zaken van de Orde mag blijven behartigen.
Uitleggen wat er speelt is riskant en lastig omdat er volgens commentatoren een heleboel zaken door elkaar heenlopen. Formeel is het vorig jaar december begonnen toen Fra' Matthew Festing, de 79ste prins-grootmeester uit de historie van de Orde, de nummer drie in de hiërarchie, beval ontslag te nemen. Reden zou zijn dat in Myanmar voorbehoedmiddeln zouden zijn uitgereikt onder vlag van de Orde – een doodzonde in conservatieve ogen.
Grootkanselier Albrecht Freiherr von Boeselager weigerde op te stappen en werd na een ultimatum, waarbij de prins hem wees op zijn gehoorzaamheidsplicht, uit zijn ambt gezet. Dat was het moment dat het Vaticaan zich serieus met de gang van zaken ging bemoeien.
De paus kondigde aan een onderzoek in te stellen en eiste medewerking van de Orde. Festing antwoordde – iets diplomatieker – dat de paus de boom in kon omdat de Orde soeverein is en hij er niets over te zeggen had.
Er ontstond een mediaoorlog, waarbij vanuit het kamp van Von Boeselager en de Romeinse curie behoorlijk werd gelekt en er allerlei verhalen de ronde deden over de koppige prins-grootmeester. Afgelopen week werd Matthew Festing door de paus ontboden en tijdens het gesprek besloot hij op aandringen van de paus zijn ontslag in te dienen. Franciscus aanvaardde dat meteen en kondigde ook aan een bewindvoerder aan te stellen bij de Orde.
Inmiddels zijn alle besluiten die de Orde ten aanzien van Von Boeselager sinds 6 december heeft genomen ongeldig verklaard. Von Boeselager is zaterdag weer in zijn functie hersteld. Binnenkort moet de 'Council Complete of State' bijeen worden geroepen om een nieuwe prins-grootmeester te kiezen voor de Orde. Maar of die nog net zo zelfstandig kan zijn als zijn voorgangers?
© RB Hans Jacobs
Laatste reacties