,,Bij iedereen die oud wordt doet vroeger of later het nuchtere feit zich voor dat de krachten gaan afnemen en dat zo iemand zijn taak niet meer kan volbrengen als voorheen. Dan komt er een moment dat het ook niet meer verantwoord is die langer uit te oefenen. Zo voel ik dat voor mij het ogenblik nadert mijn taak als uw Koningin neer te leggen."
Koningin Juliana voelde in 1980 aan dat het tijd was om de kroon over te dragen. Haar opvolger koningin Beatrix nam 33 jaar later eenzelfde besluit: ,,Ik treed niet terug omdat het ambt mij te zwaar zou vallen, maar vanuit de overtuiging dat de verantwoordelijkheid voor ons land nu in handen van een nieuwe generatie moet liggen."
Beide vorstinnen zijn de afgelopen maanden in binnen- en vooral buitenland veel aangehaald na het verrassende besluit van de Deense koningin Margrethe om hun voorbeeld – en dat van koning Albert II en koning Juan Carlos - te volgen. Verrassend omdat Margrethe (83) keer op keer had gezegd niet aan aftreden te denken: ,,Ik ben van mening geweest dat het een taak is die je krijgt, en die je hebt zolang je leeft." Maar net als Juliana (destijds 70) had Margrethe ervaren dat ze haar werk niet meer kon uitvoeren zoals ze wilde.
De blik is daarom meer dan ooit gericht op Noorwegen, waar koning Harald (87) al langer zijn taken maar op halve kracht of met onderbrekingen voor ziekenhuisopnames kan uitvoeren. Maar vooralsnog peinst hij er niet over om op te houden. ,,Nee. Ik blijf bij wat ik altijd al heb gezegd: als je eenmaal een eed hebt afgelegd voor het parlement dan duurt die voor het leven", in januari. ,,We blijven tot het bittere einde. Mijn grootvader deed het, en mijn vader ook. Dus zo zal het zijn. Het heeft ook wel iets: “De koning is dood, lang leve de koning!”’
Maar er zijn maar zeer weinig mensen boven de tachtig die het gevoel hebben dat ze nog net zoveel energie hebben als voorheen, of dat ze een veeleisende voltijdbaan aankunnen. Margrethe kwam, mede door haar gezondheidsproblemen en zware rugoperatie, uiteindelijk ook tot die conclusie. De Denen, die tien jaar geleden in meerderheid al vonden dat ze niet moest doorgaan tot ze er dood bij neerviel, juichten het besluit toe. Iedereen gunt Margrethe na 52 jaar trouwe dienst een gezonde en prettige levensavond.
,,Afstand doen betekent niet dat je de rest van je leven de vogels moet blijven voeren. Koning Haralds goede vriendin Beatrix is nog steeds een actief lid van het Nederlandse koningshuis", merkt de Noorse historicus Trond Norén Isaksen op. Hij vindt dat Harald het voorbeeld van Margrethe en Beatrix moet volgen. Dat monarchieën nog steeds bestaan is volgens hem te ‘danken aan het feit dat ze erin zijn geslaagd zich aan te passen aan veranderende tijden. Eén van die noodzakelijke aanpassingen is dat het steeds gebruikelijker wordt om afstand te doen.’
Hij is daarin heel stellig: ,,In het belang van de monarchie moeten alle monarchen afstand doen van de macht voordat ze door hun leeftijd en gezondheid niet langer de kracht hebben om hun taken uit te voeren – en voordat de erfgenamen ouder worden. Mensen leven steeds langer, en monarchen vormen hierop geen uitzondering. Als monarchie niet synoniem wil worden met gerontocratie, is het noodzakelijk om opnieuw na te denken over de manier waarop troonopvolgingen plaatsvinden."
Isaksen verwoordt een sentiment dat volop in Noorwegen opduikt. ‘Het aftreden van koningin Margrethe is niet alleen begrijpelijk, het is ook verstandig. Koning Harald zou hetzelfde moeten doen’, schrijft de Bergen Tidende. Harald, die de afgelopen jaren vaak heeft moeten verzuimen wegens een waaier aan kwalen en mankementen en net gerepatrieerd moest worden uit Maleisië, gaat daarmee in tegen de tijdgeest.
Isaksen: ,,Zoals koningin Margrethe heeft aangetoond, is het toegestaan om van gedachten te veranderen, zelfs voor vorsten die troonsafstand hebben uitgesloten. Koningin Margrethe is een wijze vrouw. Wijsheid houdt ook in dat je het vermogen hebt om van gedachten te veranderen wanneer dat het beste is."
© Hans Jacobs. Dit artikel verscheen eerder in het maandblad Royalty, #1-2024
Laatste reacties