ROYALBLOG.NL

Prinses Traute zur Lippe overleden

Prinses Traute zur Lippe is zaterdag, kort na haar 98ste verjaardag, in familiekring in het Fürstliches Residenzschloss in Detmold overleden. Dat heeft het vorstenhuis van Lippe bekendgemaakt.

Prinses Traute was aangetrouwde familie van prins Bernhard: haar man prins Armin (1924-2015) was een volle neef van de echtgenoot van koningin Juliana. Armin was in 1937 ook bruidsjonker bij het huwelijk van Bernhard en Juliana.

Prinses Traute (geboren Traute Becker) was niet van adellijke afkomst. Ze trouwde in maart 1953 met prins Armin. Zijn vader Leopold IV had tot 1918 nog daadwerkelijk over het nu in de deelstaat Noordrijn-Westfalen opgenomen ministaatje geregeerd.

Leopold had destijds een wat moeilijke verstandhouding met zijn jongere broer 'Berni', zeker toen die huwde met de eerder gescheiden Armgard von Cramm. De kinderen uit dat huwelijk, onder wie Bernhard (1911-2004), werden aanvankelijk graven en geen prinsen. Pas in 1916 kregen ze die hogere titel.

Armin volgde in 1949 zijn vader op als hoofd van de familie. In de jaren vijftig nam hij in Duitsland standpunten in die lijnrecht ingingen tegen die van zijn Nederlandse neef. Armin en Traute werden lid van de Bond van Dienstweigeraars, terwijl prins Bernhard juist al het militaire koesterde. De relatie van Armin met zijn in Nederland wonende neef werd pas in Bernhards laatste levensfase, na de troonsafstand van Juliana, weer goed.

,,Ik kende hem als kind niet zo goed, maar we konden altijd uitstekend met elkaar opschieten. Hoewel Bernhard, toen ik nog klein was, meer interesse had voor mijn oudere zusters dan voor mij,” vertelde Armin kort na Bernhards overlijden in 2004. ,,Hij was een vrijbuiter. Hij wist precies wat hij wilde en hij liet zich niets voorschrijven.”

© RB; Beeld: © RB, screenshot LZ.de

Klaar voor uitvaart Constantijn

De kathedraal van Athene. Daar is maandag om 12 uur Griekse tijd de uitvaartdienst voor koning Constantijn.

Vanaf 6 tot 10:30 uur maandagmorgen mag in deze kerk - direct naast de kathedraal - door publiek afscheid worden genomen van koning Constantijn.

Een onmogelijke tijd en heel kort. Griekse staat wil niks dat officieel lijkt. Het afscheid mocht daarom niet in kathedraal.

© RB; zie ook RoyalblogNL op Twitter voor impressies uit Athene 

Geen staatsbegrafenis Constantijn

Griekenland heeft woensdag besloten dat de dinsdag overleden koning Constantijn als privé persoon op de koninklijke begraafplaats Tatoi wordt begraven. Over andere onderdelen van de uitvaart wordt nog gesproken met de koninklijke familie. 

Griekse media meldden dat kroonprins Pavlos, prins Nikolaos en prins Philippos in het Maximos paleis - het kantoor van de premier - zijn voor overleg met minister van staat Giorgos Gerapetritis.

Volgens Griekse media zou de familie een staatsbegrafenis gehad willen hebben, maar dat is niet officieel bevestigd.

Roemenië koos in 2017 voor een staatsbegrafenis ‘light’ voor koning Mihai (1921-2017), met een plechtigheid voor het voormalige koninklijk paleis waar in de dagen ervoor tienduizenden langs de baar waren gelopen. Van het paleis ging de rouwstoet naar de kathedraal en later op de dag met de koninklijke trein naar Curtea de Argeș voor de bijzetting.

Er was een flinke opkomst van buitenlandse ‘royals’: het Zweedse koningspaar, het gepensioneerde Spaanse koningspaar, koningin Anne-Marie, prins Charles, groothertog Henri, de Belgische prinses Astrid en haar man prins Lorenz, de Jordaanse prinses Muna, het Albanese kroonprinselijk paar, de Russische grootvorstin en anderen.

De Griekse koninklijke familie heeft eerder een min of meer besloten begrafenis gekend, in februari 1981 voor koningin-moeder Frederika die in Madrid was overleden. Het koninklijk gezin mocht toen enkele uren Griekenland in voor de uitvaart. Het hielp ongetwijfeld dat Frederika’s oudste dochter Sofia koningin van Spanje was.

Koning Constantijns schoonfamilie is de Deense koninklijke familie, met wie hij altijd warme banden heeft onderhouden. Zijn neef Felipe is nu koning van Spanje en Constantijns zus Sofia was aan zijn sterfbed. Familiebanden zijn er ook met de Britse en Roemeense koninklijke families, en Constantijn was peetoom van de Nederlandse prins Constantijn.

‘Tino’, zoals hij door familie en vrienden werd genoemd, was goed bevriend met de Oranjes – bijna het hele toenmalige koninklijke gezin was in 1964 bij zijn huwelijk, en op zijn beurt was hij bij alle familiehoogtepunten in Nederland – en ook de andere koningshuizen verwelkomden hem altijd met open armen. Als al die koningshuizen vertegenwoordigd willen zijn in Athene, dan vraagt dit een fikse logistieke en protocollaire operatie.

Saillant detail: Constantijn had niet (meer) de Griekse nationaliteit. Die was hem begin jaren negentig afgepakt omdat hij weigerde een achternaam aan te nemen. Zonder achternaam geen paspoort. 

© RB Hans Jacobs

Griekse troon wankelde voortdurend

Het overlijden van koning Constantijn is dinsdag op sociale media met gejuich en spot ontvangen. Haat en afkeer van het koningshuis en van koning Constantijn zitten ook vijftig jaar na afschaffing van de monarchie nog diep bij veel Grieken. Die zijn al boos dat Constantijn buiten Griekenland nog steeds wordt aangeduid met 'koning.'

Meer sympathieke of neutrale Griekse media spreken over 'oud-koning Constantijn'. Andere media hebben het over Constantijn Glücksburg, naar de Duitse stad waar de huidige Deense koninklijke familie gedeeltelijk zijn oorsprong vindt. Het was namelijk een prins uit het Deense koningshuis die de tweede koning werd van het onafhankelijke Griekenland. Constantijn heeft die achternaam echter altijd geweigerd. ,,Ik heb geen achternaam", was zijn stelling.

De Griekse staat eiste dat hij een achternaam koos. Anders kon hij geen paspoort krijgen. Het paspoort op naam van 'Constantijn, voormalig koning van Griekenland', werd in 1994 ingetrokken. Constantijn reisde op een Deens diplomatiek paspoort als 'Constantijn van Griekenland.' 

Koning zijn van Griekenland was een onzeker ambt. ,,Het belangrijkste gereedschap voor een koning van Griekenland is een koffer", merkte koning George II eens op. Koningen werden regelmatig afgezet en/of in ballingschap gestuurd. Het onafhankelijke Griekenland heeft tussen 1832 en 1974, toen de monarchie definitief werd ingeruild voor een republiek, dan ook zeven koningen gekend.

De eerste koning was Otto, een prins uit het Beierse koningshuis. Hij kwam onder meer op de troon omdat andere kandidaten, zoals Leopold van Saksen-Coburg, geen trek hadden in de baan. Otto deed zijn best, maar paste niet bij de Grieken die van zijn wensen tot orde en tucht niets moesten hebben. Hij bleef een Duitser en werd in 1862 aan de kant geschoven.

De Grieken moesten op zoek naar een nieuwe koninklijke familie en vonden die uiteindelijk in Denemarken. Prins Vilhelm, zoon van de Deense koning Christian IX, werd in 1863 koning George I (Georgios) van ‘de Hellenen’. Er woonden in die tijd meer Grieken buiten de grenzen van het koninkrijk dan er binnen, vandaar de ruimere benaming. George, wist zijn grondgebied fiks te vergroten, maar werd in 1913 vlak voor zijn gouden regeringsjubileum tijdens een wandeling in Thessaloniki vermoord.

Opvolger koning Constantijn I (foto onder) regeerde tweemaal (1913-1917, 1920-1922) en moest twee keer aftreden en in ballingschap gaan. Dat hij voor een tweede keer op de troon belandde, kwam door de onfortuinlijke en voortijdige dood door de gevolgen van een apenbeet van zijn zoon koning Alexander (regeerde 1917-1920).

Constantijn I werd opgevolgd door een andere zoon, George II, die maar twee jaar regeerde (1922-1924) alvorens de monarchie werd afgeschaft. Het experiment met een republiek beviel uiteindelijk toch niet en in 1935 werd de koning teruggehaald, om tot zijn dood in 1947 te regeren.

In 1941 moest hij overigens andermaal in ballingschap, vanwege de Duitse bezetting van Griekenland. In die tijd ging ook zijn neefje Constantijn (*1940) mee in ballingschap. 

Opvolger van George II was diens broer Paul (Pavlos, foto onder), die tot zijn overlijden in maart 1964 koning was. Dat bracht zijn jonge zoon Constantijn II (23) op de troon. Dat duurde maar kort. Een militaire staatsgreep in 1967 en een mislukte tegencoup op instigatie van Constantijn, zorgden ervoor dat ook deze Griekse koning in ballingschap moest gaan. Na het herstel van de democratie kozen de Grieken in 1974 in meerderheid in een referendum voor de republiek, die reeds in 1973 was uitgeroepen. 

In veel kringen bleef antipathie bestaan tegen Constantijn, niet in de laatste plaats in regeringskringen. Pas na de geslaagde Olympische Spelen in Athene in 2004 ontdooide het klimaat en werd er niet langer krampachtig of met militair geschut gereageerd op bezoeken van de (oud)koning. Constantijn erkende het resultaat van het referendum en noemde zich niet langer 'koning van de Hellenen', maar bleef wel 'koning.'

De laatste jaren van zijn leven bracht hij met echtgenote Anna-Marie, met wie hij in 1964 was getrouwd, door in Griekenland. Hij vestigde zich in Porto Heli, ver buiten Athene om niemand in de weg te lopen. Niet ver daar vandaan bevindt zich het vakantiehuis van het goed bevriende Nederlandse koningspaar. 

De gezondheid van de koning liet de laatste jaren te wensen over maar vorige zomer kon hij wel aanwezig zijn bij het huwelijk van zijn jongste zoon prins Philippos en Nina Bohr. Jongste dochter prinses Theodora wilde in 2020 al trouwen, maar moest haar huwelijk uitstellen vanwege de coronapandemie. Het is de bedoeling dat ze later dit jaar trouwt.

© RB Hans Jacobs. Met dank voor de waardevolle correcties door JT en KMdB.

Koning Constantijn (82) overleden

Koning Constantijn is dinsdag overleden. Dat is in Athene bekend gemaakt. De laatste regerende koning van Griekenland werd 82 jaar. 

'Tino', zoals de koning binnen de familie werd genoemd, kampte de afgelopen jaren al met ernstige gezondheidsproblemen, nadat hij eerder een beroerte had gehad en in 2021 longoedeem als gevolg van aspiratie. Hij was niet lang geleden weer in het ziekenhuis vanwege een corona-besmetting, terwijl hij ook langere tijd mobiliteitsproblemen had. 

Griekse media publiceerden medio oktober voor het laatst foto's van de koning nadat hij op straat was opgemerkt na restaurantbezoek in gezelschap van zijn vrouw en zijn twee zussen. Constantijn oogde toen zeer broos. 

Constantijn verhuisde in 2015 na een onvrijwillige ballingschap van 48 jaar terug naar zijn vaderland. ,,Alle Grieken die in ballingschap leven, willen terug. Kijk ook maar na de geschiedenis van de oudheid. Het zit in ons bloed. Grappig genoeg was het mijn vrouw die er het hardste aan trok. Ik denk dat zij besefte dat ik alleen gelukkig kon zijn wanneer ik terugkeerde”, aldus Constantijn in een interview in die tijd.

Hij kwam in 1964 op de troon na het overlijden van zijn vader koning Paul. Datzelfde jaar nog huwde hij de Deense prinses Anne-Marie. Constantijn moest eind 1967 Griekenland ontvluchten nadat een tegencoup mislukte tegen de junta die eerder dat jaar de macht had overgenomen. De koning woonde sindsdien in ballingschap. In 1974 bekrachtigden de Grieken in een referendum de afschaffing van de monarchie.

Jarenlang streed Constantijn, die in 1960 nog Olympisch zeilgoud veroverde voor Griekenland, om teruggave van zijn bezittingen en om het recht zijn vaderland te bezoeken. Pas na de Olympische Spelen in 2004 ontdooide de verhouding en kon hij serieus nadenken over verhuizing, uitgerekend in een tijd dat tienduizenden Grieken emigreerden.

,,Het is pijnlijk te zien hoeveel leed de Grieken de laatste jaren hebben moeten doorstaan”, aldus de koning. ,,Maar Grieken zijn een geharde mensen die niet alleen weten hoe van het leven te genieten, maar ook hoe ontberingen te verduren. We hebben eeuwen geleden onder onderdrukking van de Ottomaanse Turken, kenden een brutale nazi-bezetting en een verwoestende burgeroorlog, maar we zijn daar uitgekomen en hebben een prachtig land opgebouwd.”

Zijn liefde voor Griekenland werd door een groot deel van de Griekse bevolking niet beantwoord. Anders dan bijvoorbeeld in Roemenië, Bulgarije en Albanië, bleef niet alleen vanuit de bevolking maar ook vanuit de staat veel vijandigheid bestaan ten opzichte van de koning. Dat 'koninklijk' Europa hem als koning bleef fêteren - mede vanwege zijn bijzondere familieconnecties - stak de Grieken ook. 

© RB Hans Jacobs

Ernstige zorgen om koning Constantijn

De gezondheidstoestand van koning Constantijn (82) is precair, maar stabiel. Dat meldden Griekse media vrijdag. De afgezette koning wordt behandeld op de Intensive Care (ICU) van het Hygeia-ziekenhuis in Athene. Constantijn zou enkele dagen geleden thuis in Athene een acute beroerte hebben gekregen en is daarna met spoed naar het ziekenhuis gebracht.

Op sociale media wordt gemeld dat de Griekse koninklijke familie, die voor het merendeel in het buitenland woont, op weg is naar Athene of daar al is aangekomen. Uit Spanje zouden koningin Sofia en prinses Irene, de zussen van de in 1974 definitief afgezette koning, zijn overgekomen. Constantijn en echtgenote koningin Anna-Marie hebben vijf kinderen. 

'Tino', zoals de koning binnen de familie wordt genoemd, kampte de afgelopen jaren al met ernstige gezondheidsproblemen, nadat hij eerder een beroerte had gehad en in 2021 longoedeem als gevolg van aspiratie. Hij was niet lang geleden weer in het ziekenhuis vanwege een corona-besmetting, terwijl hij ook langere tijd mobiliteitsproblemen heeft en in een rolstoel zit.

Griekse media publiceerden medio oktober voor het laatst foto's van de koning nadat hij op straat was opgemerkt na restaurantbezoek in gezelschap van zijn vrouw en zijn twee zussen. Constantijn oogde toen zeer broos. 

Constantijn verhuisde in 2015 na een onvrijwillige ballingschap van 48 jaar terug naar zijn vaderland. ,,Alle Grieken die in ballingschap leven, willen terug. Kijk ook maar na de geschiedenis van de oudheid. Het zit in ons bloed. Grappig genoeg was het mijn vrouw die er het hardste aan trok. Ik denk dat zij besefte dat ik alleen gelukkig kon zijn wanneer ik terugkeerde”, aldus Constantijn in een interview in die tijd.

De koning kocht een huis in Porto Heli, niet ver van waar het Nederlandse koningspaar een vakantiewoning kocht. Beide goed bevriende koninklijke families kwamen regelmatig bij elkaar over de vloer en vierden als het op de kalender zo uitkwam ook het orthodoxe paasfeest samen. Constantijn is de peetvader van prins Constantijn (en van prins William); de prinsessen Beatrix, Irene en Margriet waren bij zijn huwelijk. Op zijn beurt was hij bij veel koninklijke gebeurtenissen in Nederland.  

Hij kwam in 1964 op de troon na het overlijden van zijn vader koning Paul. Datzelfde jaar nog huwde hij de Deense prinses Anne-Marie. Constantijn moest eind 1967 Griekenland ontvluchten nadat een tegencoup mislukte tegen de junta die eerder dat jaar de macht had overgenomen. De koning woonde sindsdien in ballingschap. In 1974 bekrachtigden de Grieken in een referendum de afschaffing van de monarchie.

Jarenlang streed Constantijn, die in 1960 nog Olympisch zeilgoud veroverde voor Griekenland, om teruggave van zijn bezittingen en om het recht zijn vaderland te bezoeken. Pas na de Olympische Spelen in 2004 ontdooide de verhouding en kon hij serieus nadenken over verhuizing, uitgerekend in een tijd dat tienduizenden Grieken emigreerden.

,,Het is pijnlijk te zien hoeveel leed de Grieken de laatste jaren hebben moeten doorstaan”, aldus de koning. ,,Maar Grieken zijn een geharde mensen die niet alleen weten hoe van het leven te genieten, maar ook hoe ontberingen te verduren. We hebben eeuwen geleden onder onderdrukking van de Ottomaanse Turken, kenden een brutale nazi-bezetting en een verwoestende burgeroorlog, maar we zijn daar uitgekomen en hebben een prachtig land opgebouwd.”

Hij geloofde er dan ook heilig in dat Griekenland de economische, politieke en financiële problemen die op dat moment speelden te boven zou komen. ,,Ik heb er vertrouwen in dat de Grieken de huidige problemen met geduld en vastberadenheid weten op te lossen en dat we zullen zegevieren."

© RB Hans Jacobs

NB Het afgelopen staatsbezoek aan Griekenland was een goede gelegenheid om in de vrije tijd op de antiek- en rommelmarkt en in winkels op zoek te gaan naar aandenken aan het koningschap van koning Constantijn. Foto's en schilderijen waren met enig zoeken nog wel te vinden. 

Slot van staatsbezoek in Thessaloniki

De derde en laatste dag van het Nederlandse staatsbezoek vindt plaats in Thessaloniki, de op één na grootste stad van Griekenland. Het koningspaar is woensdagmorgen eerst bij een economische sessie over duurzaamheid en landbouw in het Labattoir. De koning houdt hier ook een toespraak.

Aansluitend krijgen koning en koningin een toelichting op de veelzijdige geschiedenis van de stad die door de eeuwen een kruispunt van culturen is geweest.

Burgemeester Zervas van Thessaloniki ontvangt hen vervolgens op het Aristotelousplein waar hij uitleg geeft over de huidige ontwikkeling van Thessaloniki tot een duurzame en leefbare stad. Gezamenlijk fietsen zij naar het historische monument de Witte toren, waar het afscheid plaatsvindt.

Ten slotte bezoekt het paar de Aristotle University van Thessaloniki, waar aandacht wordt besteed aan het initiatief van de Nederlandse ambassade ‘Entrepreneurial University’, waarbij kennis en ervaring wordt gedeeld op het gebied van ondernemerschapsonderwijs en innovatie tussen Nederlandse en Griekse universiteiten.

Daar spreken Willem-Alexander en Máxima met viceminister van onderwijs Syrigos en de rectoren van de twee universiteiten van Thessaloniki, Aristotle University en University of Macedonia, die deelnemen aan dit project.

Het gebruikelijke persgesprek vormt de afsluiting van het staatsbezoek: het 25ste van koning Willem-Alexander en zijn 44ste in totaal – als prins vergezelde hij zijn moeder koningin Beatrix ook nog eens bij 19 staatsbezoeken.

In het programma dat eerder voor het staatsbezoek werd opgesteld, was geen plek voor Thessaloniki maar zou het koningspaar naar het eiland Lesvos gaan. Dat was eind 2021, toen het bezoek oorspronkelijk was gepland, actueel. Ook bij de tweede poging om het staatsbezoek te laten plaatsvinden (in maart van dit jaar) was dit nog het geval, maar inmiddels is de situatie op het vanwege de vluchtelingenproblematiek in het nieuws gekomen Lesvos stabiel en is besloten op het vasteland aandacht te besteden aan de migratieproblemen.

© RB Hans Jacobs

Aandacht sociale thema's bij staatsbezoek

De tweede dag van het staatsbezoek aan Griekenland begint dinsdagmorgen in het Stavros Niarchos Foundation Cultural Center. Daar bezoekt het koningspaar samen met de Griekse president en haar man een tentoonstelling van World Press Photo over vrouwenrechten, met de titel ‘Resilience – stories of women inspiring change’.

Aansluitend wonen zij een rondetafeldiscussie bij over de bestrijding van geweld tegen vrouwen. Aan de bijeenkomst nemen, behalve de Griekse president, ook Griekse en Nederlandse beleidsmakers en vertegenwoordigers van mensenrechten en uitvoeringsorganisaties deel.

Daarna zijn koning Willem-Alexander en koningin Máxima bij een pitchcompetitie van Orange Grove startups, een initiatief van de Nederlandse ambassade dat via dit platform steun biedt aan jonge Griekse ondernemers en startups. Orange Grove bezochten ze eerder in 2013 tijdens hun kennismakingsrondje in Europa. ,,Wij kijken er enorm naar uit”, zei de koning al bij het staatsbanket.

Het koningspaar bezoekt vervolgens de oncologische kliniek Elpida van het kinderziekenhuis Paidon, waar aandacht is voor aan de samenwerking van de kliniek met het Prinses Máxima Centrum op het gebied van kinderoncologie. Tijdens een rondleiding wordt onder andere het stamcellaboratorium van het ziekenhuis bezocht en wordt er gesproken met ex-patiënten over hun ervaringen.

Later in de middag wonen koning en koningin een concert bij van vluchtelingenkinderen uit een aantal Griekse opvangkampen, georganiseerd door de Grieks-Nederlandse NGO Connect by Music. Het concert vindt plaats op een openbare school in Athene die deelneemt aan het ‘Schools for All’-programma.

Aansluitend bezoekt Willem-Alexander een opvangtehuis waar Oekraïense kinderen worden opgevangen die naar Griekenland zijn gevlucht na de Russische invasie van Oekraïne. Máxima bezoekt gelijktijdig een opvangtehuis voor alleenstaande minderjarige meisjes met een vluchtelingenachtergrond.

De tweede dag van het staatsbezoek wordt afgesloten met een voorstelling van het Nederlands Danstheater in Megaron Mousikis. Woensdag is voor Thessaloniki.

© RB Hans Jacobs

Grieks staatsbezoek weer op agenda

Koning Willem-Alexander probeert het opnieuw. Met koningin Máxima hoopt hij eind oktober-begin november op staatsbezoek te gaan naar Griekenland. Vorig jaar december en in maart van dit jaar stond de staatsvisite al op de agenda, maar toen gooiden respectievelijk de coronapandemie en de Russische invasie in Oekraine roet in het eten. 

Gastvrouw is president Katerina Sakellaropoulou (66), die in 2020 is aangetreden. Een van de aanleidingen voor het bezoek was vorig jaar de viering van de tweehonderdste verjaardag van het begin van de Griekse onafhankelijkheid op 25 maart. Maar er stond meer op de agenda en dat is nu ook het geval. 

Het staatsbezoek (31 oktober-2 november in Athene en Thessaloniki, het eiland Lesbos is geschrapt) is een bevestiging van de goede bilaterale betrekkingen tussen beide landen. Nederland en Griekenland zijn al ruim veertig jaar nauw verbonden met elkaar binnen de Europese Unie. Tijdens het bezoek is er onder meer aandacht voor de samenwerking op het gebied van innovatie, duurzaamheid, migratie, mensenrechten en ook het partnerschap binnen de Europese Unie.

Het koninklijk gezin is kind aan huis in Griekenland en in 2016 bracht de toenmalige Griekse president Prokopis Pavlopoulos met zijn echtgenote Vlasiá een officieel bezoek aan Nederland. Van Nederlandse kant is er maar één keer eerder een staatsbezoek geweest. Koningin Beatrix en prins Claus bezochten het land in oktober 1997.

Griekenland was tot 1974 zelf een koninkrijk en kan sinds de afschaffing ervan maar moeilijk omgaan met een monarchie of koningen en koninginnen. De aan de kant gezette koning Constantijn woont met zijn vrouw koningin Anne-Marie weer in Griekenland; het koningspaar heeft regelmatig contact met Willem-Alexander en Máxima.

Constantijns zussen koningin Sofia van Spanje en prinses Irene, die beiden in Spanje wonen, waren vorig jaar nog op bezoek in Athene, waar ze door de president onder meer werden ontvangen in het voormalige koninklijk paleis. De Britse prins Charles woonde de viering van de 200ste verjaardag onafhankelijkheidsstrijd (of revolutie) bij: zijn vader Philip is in Griekenland geboren.

Het staatsbezoek aan Griekenland is het derde staatsbezoek van dit jaar, na de visites aan Oostenrijk (juni) en Zweden (oktober). Het is ook het 25ste bezoek sinds het aantreden van Willem-Alexander in 2013.  

© RB Hans Jacobs; Beeld: © Javier Garcia

Brazilië rouwt officieel om dood Dom Luiz

Het Braziliaanse keizershuis treurt om het overlijden van Dom Luiz, volgens zijn aanhangers de jure keizer van Brazilië. De aartsconservatieve vrijgezel overleed op 15 juli na een lang ziekbed in een ziekenhuis in São Paulo. Maandag is de uitvaart.

Dom Luiz (84) van Orléans-Bragança wordt opgevolgd door zijn eveneens vrijgezelle jongere broer Dom Bertrand (81). De Braziliaanse president Jair Bolsonaro heeft één dag van nationale rouw afgekondigd in verband met het overlijden van het zelfbenoemde hoofd van het keizershuis. 

Het is goed om meteen een paar voorbehouden te maken.

Allereerst natuurlijk het feit dat Brazilië op 15 november 1889 een einde maakte aan de monarchie. Keizer Pedro II (1825-1891) werd afgezet. De elite was ontstemd over de afschaffing van de slavernij een jaar eerder door het tekenen van de zogenoemde ‘gouden wet’ door regentes en beoogd troonopvolger Isabel (1846-1921). Er was steun in het militaire apparaat voor een staatsgreep.

De keizerlijke familie ging in ballingschap in Europa, uiteindelijk in Frankrijk: Isabel was getrouwd met de Franse prins Gaston van Orléans, graaf van Eu en kleinzoon van koning Louis-Philippe (1773-1850) – de voorlaatste koning van Frankrijk die in 1848 zijn troon verloor. Isabel en Gaston kregen naast een dochter ook drie zoons: Pedro, Luiz en Antônio. En daar begint het volgende voorbehoud.

Zoals bij veel niet regerende vorstenfamilies het geval is, kwam er onenigheid over de partnerkeuze van de theoretische troonopvolger(s). Pedro (1875-1940), die om zich niet te vervelen een militaire opleiding volgde in Oostenrijk-Hongarije, maakte in die tijd kennis met de Tsjechische gravin Elisabeth Dobřenská z Dobřenic. Een gravin en geen adellijke dame van gelijke rang en dat vond Isabel niet acceptabel.

Lang verhaal kort: Pedro gaf in 1908 vlak voor zijn huwelijk onder zware druk zijn opvolgingsrechten op ‘voor mij en al mijn nakomelingen’. Papa prins Gaston vond dat wel sneu en regelde dat Pedro daarna werd opgenomen in de al even theoretische lijn van troonopvolging in Frankrijk. Grappig detail: Pedro’s oudste dochter Isabelle (1911-2003) trouwde met Henri, later de graaf van Parijs, de Orléans-pretendent voor de Franse troon.

De aanspraken in Brazilië gingen naar Pedro’s jongere broer prins Luiz (1878-1920). Die had in 1908 wel een acceptabele huwelijkspartner gevonden in prinses Maria Pia van Bourbon-Beide Siciliën. Hij overleed een jaar eerder dan zijn moeder Isabel. De troonrechten gingen daarom over op zijn oudste zoon prins Pedro Henrique (1909-1981): de vader van de nu overleden Dom Luiz en nog elf andere kinderen.

Terug naar het voorbehoud.

De ‘troonsafstand’ van Pedro in 1908 werd later zowel door Pedro als door zijn nakomelingen betwist en ingetrokken. Pedro’s oudste zoon – Pedro Gastão, die vanaf 1922 in Brazilië woonde – claimde vanaf 1940 tot zijn overlijden in 2007 het de jure keizerschap – in oppositie tot dat van zijn net genoemde neef Pedro Henrique (gehuwd met een Beierse prinses) en na 1981, diens zoon Dom Luiz.

Er waren dus twee takken van de keizerlijke familie die aanspraak maakten op de vacante troon. Naar de vestigingsplaats in Brazilië worden ze respectievelijk de Petropolís en Vassouras-takken genoemd. Die verdeeldheid was best vervelend toen Brazilië in 1993 een referendum hield over de gewenste staatsvorm en herstel van de monarchie één van de keuzemogelijkheden was.

Een onder elkaar vechtende dynastie biedt weinig vertrouwen en uiteindelijk koos maar 13,4 procent van de kiezers voor die optie. Pedro Gastão was scherp in zijn veroordeling van Dom Luiz, die een aartsconservatieve en antiliberale koers aanhield. Voorbeelden? Tegen het Vaticaanse concilie dat de katholieke kerk bij de tijd bracht, tegen gelijkberechtiging voor de vrouw, homorechten, noem maar op. Voor veel Brazilianen geen aanlokkelijk vooruitzicht. Pedro Gastão hield het daarna voor gezien. Hij trok zich terug in Spanje. Zoon en 'opvolger' prins Pedro Carlos (76) is niet echt actief bezig met het keizershuis.

Vandaar dat Dom Luiz zich kon blijven presenteren als hoofd van het keizershuis. Maar altijd met de aantekening dat er nog een concurrerende familietak was. Dom Bertrand, evenals zijn overleden broer in Frankrijk geboren en pas na de Tweede Wereldoorlog naar Brazilië verhuisd, is van hetzelfde hout gesneden. Hij is aanhanger van president Bolsonaro, gelooft niet in klimaatverandering en spreekt over eco-terroristen. Ook is hij een verklaard tegenstander van de ‘progressieve’ paus Franciscus.

Hij trad door de ziekte en immobiliteit van Luiz de laatste jaren al veel op de voorgrond. Aangezien Bertrand ongehuwd is gaan de aanspraken na hem over op zijn broer Antônio (*1950) en diens zoon prins Rafael (*1986).

© RB Hans Jacobs; Beeld: Pro Monarquia Brasil

[Pedro Gastão was vader van prinses Maria da Gloria van Orléans-Bragança (*1946), die enige tijd gehuwd was met de Joegoslavisch-Servische kroonprins Aleksandar II en moeder is van de tegenwoordig hard aan de weg timmerende erfprins Filip (*1982)]