Prins Willem-Alexander en Máxima Zorreguieta zullen op 25 augustus 2001 met meer dan gebruikelijke belangstelling het huwelijk van hun Noorse 'collega's' Haakon en Mette-Marit bijwonen. De samenkomst in Oslo van de Europese koninklijke families is voor hen immers een soort 'generale repetitie'. Ook de Noorse media leggen dat verband, en de Prins van Oranje en zijn verloofde zullen dan ook zeker veel aandacht trekken.
Bericht van 13 augustus 2001.
De liefdesgeschiedenissen van de Noorse kroonprins Haakon en prins Willem-Alexander kennen op het eerste gezicht veel overeenkomsten. Beiden hebben een burgermeisje tot partner gekozen en moesten daarvoor, zij het om verschillende redenen, een flinke (media)storm doorstaan. Máxima Zorreguieta vanwege het verleden van haar vader, Mette-Marit Tjessem Høiby vanwege haar eigen levensloop.
Het is nu eenmaal ongebruikelijk dat een ongehuwde moeder introuwt in een koninklijke familie. En terwijl Willem-Alexander en zijn geliefde ook nu nog de fictie in stand houden van een gescheiden verblijf aan het Noordeinde en op Huis ten Bosch, ging Haakon vorig jaar september - voordat sprake was van een verloving - samenwonen met Mette-Marit en haar toen driejarige zoontje Marius.
Niet bepaald gedrag dat de Noorse lutherse bisschoppen verwachten van het toekomstige hoofd van de staatskerk. ,,Samenwonen is heel normaal voor mensen van mijn generatie", zei Haakon, die zich van de commotie niets aantrok. ,,Dit was belangrijk voor ons en gaf Marius ook een goed thuis", zei Mette-Marit bij de verloving enkele maanden later. Koning Harald gaf toe er moeite mee te hebben gehad. ,,Maar dat was voor dat moment waarschijnlijk de beste oplossing."
De Noorse premier Stoltenberg deed er ook niet moeilijk over. Hij wenste de kroonprins slechts 'veel geluk', en kabinet en parlement stemden uiteindelijk zonder problemen in met de toestemming die de koning gaf voor het huwelijk. En over de toekomstige status van vrouw uit Kristiansand is ook al geen discussie: Mette-Marit wordt koningin, zo heeft de Noorse regering bepaald.
De laatste maanden is Mette-Marit, die op 19 augustus 28 wordt, in haar rol gegroeid. ,,Geef haar de tijd om te wennen", vroeg koningin Sonja aan het publiek. ,,Het is niet makkelijk om prinses te zijn. Ik kan het weten", zei de aanstaande schoonzus prinses Märtha Louise. De verhalen over de 'assepoester', die werd bekritiseerd vanwege haar foute kleding, weinig koninklijke naam en wilde verleden, zijn vervangen door berichten over haar 'royale wuiven' op de nationale feestdag en haar goede aanpassingvermogen.
Alleen haar vliegangst baart nog zorgen. Na het bijwonen van het huwelijk van prins Constantijn in Den Haag, huurde het paar zelfs een auto om naar Noorwegen terug te keren. Haakon (28), die als voorbereiding op het koningschap op het ministerie van buitenlandse zaken werkt, is duidelijk ingenomen met zijn aanstaande, die hij op een concert zou hebben ontmoet. ,,Ik kan fantastische gesprekken met haar voeren." Zij is vooral in haar nopjes met zijn openhartigheid en zegt hem ,,enorm te respecteren en waarderen".
Koning Harald en koningin Sonja zullen aanvankelijk niet blij zijn geweest met de keuze van hun zoon. Maar ze zullen zich ook hun eigen moeizame verkering hebben herinnerd. Negen jaar lang wisten zij destijds - zij trouwden in augustus 1968 - hun relatie geheim te houden en het verzet van Haralds vader koning Olav V te trotseren.
Olavs dochters Ragnhild en Astrid waren al na de nodige strubbelingen met burgerzonen getrouwd, en voor de kroonprins wenste hij een minder 'gewone' partner dan de winkeliersdochter Sonja Haraldsen. Maar uiteindelijk moest Olav erkennen dat de liefde zwaarder woog dan eventuele dynastieke belangen. Harald en Sonja konden ook daarom de keuze van Haakon niet afwijzen. Foto's van de koningin onder de kerstboom spelend met Mette-Marit's zoontje Marius onderstreepten die acceptatie.
Mette-Marit kan het naar eigen zeggen goed vinden met haar schoonfamilie. ,,Ik heb veel steun van hen gekregen." Sonja gaf haar zelfs kleren en juwelen te leen. Marius is straks bruidsjonker bij het huwelijk van zijn moeder. Over zijn toekomstige status - hij wordt lid van het koninklijk huis, maar zijn voor drugsgebruik veroordeelde vader houdt zijn omgangsrechten - zijn geen details bekend gemaakt.
De Noren hebben ook hun twijfels. De partnerkeuze van de kroonprins en van zijn oudere zus Märtha Louise - die bevriend is met de vanwege zijn cocaïnegebruik omstreden jonge schrijver Ari Behn - heeft de monarchie verzwakt, zo blijkt uit peilingen. De Noren moeten weliswaar niets hebben van uiterlijk vertoon en privileges, en iedereen vertelt trots dat koning Olav af en toe gewoon de tram nam, maar té gewoon is ook niet goed. Het moet een sprookje blijven, anders kan de monarchie net zo goed worden opgedoekt.
De Storting - het parlement - wees in 1976 nog het idee af om na het overlijden van Olav van staatsvorm te veranderen. Ook de bevoegdheden van de koning, die bijvoorbeeld het wekelijkse kabinetsberaad bijwoont, werden niet beperkt. Maar een recente peiling toont dat de meerderheid voor het koningschap is geslonken - 59 van de 165 leden zouden nu 'nee' zeggen - en ook bij de bevolking is er meer twijfel. Er is zelfs een republikeinse beweging opgericht, maar die heeft geen haast. Pas rond 2014, wanneer de Noorse grondwet 200 jaar bestaat, is het tijd voor verandering.
Noorwegen heeft altijd een republikeinse onderstroom gekend. Toen het zich in 1905 losmaakte uit de gedwongen unie met Zweden en onafhankelijk werd, gingen al stemmen op te kiezen voor een republiek. De Deense prins Carl, door de Noorse ministers gevraagd om koning te worden, wilde de eervolle baan niet zomaar accepteren. Hij eiste een volksraadpleging om er zeker van te zijn dat zijn koningschap ook door de bevolking zou worden gedragen. In november 1905 kozen 260.000 kiesgerechtigde Noren voor de monarchie, en stemden 70.000 tegen.
Carl maakte enkele dagen later zijn opwachting in Oslo - toen nog Christiania geheten - als koning Haakon V. Tijdens zijn 52-jarige bewind wist hij van de 'importmonarchie' een heus Noors koningshuis te maken. Haakon werd een echte 'folkekongen', een koning van het volk. Eén van de problemen waar de vorst en zijn vrouw Maud - dochter van de Britse koning Edward VII - mee te maken kregen, was de spaarzaamheid van de bevolking. Die wenste weliswaar een monarchie met een paleis en tafelzilver, maar wilde daarvoor geen geld uitgeven.
De huidige konigin Sonja werd daar de afgelopen jaren nog mee geconfronteerd toen zij het verwaarloosde koninklijke paleis in Oslo liet opknappen. De Noren bewonderen de pracht en praal en zijn trots op het resultaat, maar mopperen nog altijd over het prijskaartje. Kroonprins Haakon heeft ook geregeld te maken met die halfslachtige houding.
Hij oogst bewondering voor zijn moderne levensstijl, doet zelf zijn boodschappen in de supermarkt, haalt een patatje bij McDonald's, fietst door de stad en woont met Mette-Marit en Marius sinds september in een riant appartement aan de Ullevalsveien in het centrum van Oslo. Na hun huwelijk verhuizen ze overigens naar Skaugum, het traditionele verblijf van het kroonprinselijke gezin.
Haakon is plichtsgetrouw, maar vindt dat hij net als alle andere Noren 's avonds en in het weekeinde vrij moet kunnen zijn. En dat laatste is nu net weer iets té modern. De Noren willen geen koning 'van negen tot vijf'. Maar Haakon hoeft zich voorlopig geen zorgen te maken. Afgaande op de robuuste gezondheid van zijn opa en overgrootvader, die beiden pas op hoge leeftijd stierven, heeft zijn sinds 1991 regerende vader Harald nog heel wat jaren te gaan. En de pracht en praal van de huwelijksplechtigheid komt volgende week al aardig tegemoet aan het verlangen naar een 'koninklijk sprookje'. © RB Hans Jacobs; Gepubliceerd: 13 augustus 2001
Laatste reacties