Margriet & Pieter ROYALBLOG.NL

Gezamenlijk bij afscheid van Pieter

 
De vier zoons van Pieter van Vollenhoven en prinses Margriet waren met hun partners maandag in de Nieuwe Kerk in Den Haag aanwezig bij de ontvangst ter gelegenheid van het afscheid van hun vader/schoonvader als voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid.

Op de tweede rij zaten ze keurig naast elkaar: Aimée, Floris, Annette, Bernhard, Marilène, Maurits, Anita en Pieter-Christiaan, en hun tante Geesje van Vollenhoven, de weduwe van Pieters enige broer, Willem.

 
Er werd gelachen, geklapt en genoten - vader Pieter was op dreef in zijn afscheidstoespraak, die begon met een serie kwinkslagen, waarbij de terugtredend voorzitter zichzelf ook niet spaarde. Maar er was ook een serieuze boodschap: er valt in de ogen van Van Vollenhoven nog veel te verbeteren.

 
'De waarheid kent weinig vrienden', wist hij, kritisch onafhankelijk onderzoek kan van nature op veel weerstand rekenen. Minister Ivo Opstelten probeerde wat plooien vlak te strijken; hij was in elk geval wat royaler met zijn lof dan minister Johan Remkes zes jaar eerder bij de installatie van de Raad. Een raad met bevoegdheden die Remkes niet had gewild.

 
Na de toespraken en de installatie van Tjibbe Joustra als opvolger van Pieter van Vollenhoven volgde een aangenaam samenzijn in de ontvangstruimte onder de voormalige kerk; Pieter wilde geen filevorming bij het handenschudden, maar uiteindelijk moest prinses Margriet hem met zachte hand richting uitgang leiden voor een gezamenlijk etentje.

 
'Floris haal je vader?' vroeg ze, maar Floris wist wel beter, dus deed Margriet het uiteindelijk zelf. © HJ; Foto's: © Phil Nijhuis; RPE Albert Nieboer

'Zucht van verlichting in Den Haag'

 
‘Dank, dank namens Nederland’. Het ‘instituut’ Pieter van Vollenhoven kreeg maandag bij zijn afzwaaien als voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid veel lof toegezwaaid. ,,We zijn ongelooflijk dankbaar”, aldus minister Opstelten van Veiligheid en Justitie.

Hij ontkende dat er nu ,,een zucht van verlichting door Den Haag” ging vanwege dat vertrek van de wel als ‘terriër’ omschreven Van Vollenhoven. ,,Integendeel”, zei de bewindsman.

 
Pieter van Vollenhoven ontging de ironie van alle lofprijzingen in uitgerekend een kerk niet. ,,U moet uw toespraak maar bewaren, u bent jonger dan ik, die komt misschien nog een keer van pas”, zei hij olijk tegen oud-Kamerlid Marja Wagenaar, die hem de hemel inprees voor zijn pionierswerk en jarenlange strijd om een waarlijk onafhankelijke onderzoeksraad te krijgen.

Zijzelf had de oprichting daarvan een zetje te geven met een Kamermotie. ,,Mijn leven is geplaveid met moties”, zei Van Vollenhoven (71). Hij had graag zijn volle ambtstermijn van acht jaar vol willen maken. ,,Ik stap niet op omdat ik te oud ben, maar uit sportiviteit”, maakte hij nog eens duidelijk.

 
Hij wilde voorkomen dat straks de in 2005 benoemde Raad in zijn geheel aan vervanging toe is en stelde zelf zijn portefeuille ter beschikking. Met pijn in het hart, zoals hij in een vrolijke, maar ook ernstige rede ruiterlijk toegaf. ,,Het is afscheid nemen van je ideaal. Ik ben zeer gehecht aan dit werk. Maar je moet in je leven ook je zegeningen tellen. De Raad is er nu.”

Zowel Wagenaar als Van Vollenhoven zelf herinnerden in hun toespraken aan de lange ontstaansgeschiedenis van de Onderzoeksraad, die zes jaar na zijn installatie niet meer is weg te denken uit de samenleving. ,,Ga toch wat nuttigs doen”, was het advies dat Pieter van Vollenhoven jarenlang van alle kanten – niet in de laatste plaats van ministers – kreeg.

 
Niemand bedoelde daar dan onafhankelijk onderzoek mee. ,,De strijd is de moeite waard geweest”, constateerde Van Vollenhoven over zijn ‘zeuren en drammen’. Maar hij gebruikte ‘deze laatste kans’ ook om het gezelschap in de Haagse Nieuwe Kerk - inclusief zijn volledige gezin - nog een aantal dringende aanbevelingen te geven.

Over de benoemingswijze van de voorzitter van de Raad: daar moet Raad zelf meer zeggenschap over hebben, een mening overigens die wordt gedeeld door zijn opvolger Tjibbe Joustra.  De overheid zou bij ‘grote, ernstige zaken’ terughoudend moeten zijn met het instellen van ad hoc onderzoekscommissies, zoals die voor de Q-koorts.

 
Dit om slachtoffers een gelijke behandeling te geven: onder de wettelijke bescherming van de Onderzoeksraad. En tevens suggereerde hij de Raad niet langer onder te brengen bij een ministerie – dat vervolgens misschien partij is bij een onderzoek, zoals bij de Schipholbrand – maar bijvoorbeeld bij het parlement.

Opstelten, die meteen Tjibbe Joustra installeerde, maakte zich geen illusie dat de ‘geduchte en gerespecteerde onderzoeker’ Van Vollenhoven nu op zijn lauweren gaat rusten. ,,We zullen nog wel van u horen”, wist hij. ,,Het lijkt me niet makkelijk hem op te volgen”, voegde hij er voor Joustra aan toe. © GPD; Foto's: © Royal Press Europe, Albert Nieboer

Moeilijk afscheid voor 'Zijne Veiligheid'

 
Nee, zegt prinses Margriet over het 'pensioen' van echtgenoot Pieter van Vollenhoven (71), echt loslaten zal hij zijn werk niet. ,,Het is een onderdeel van hemzelf geworden. Hij heeft zich met hart en ziel gegeven. Het is echt zijn levenswerk."

Het afscheid als voorzitter van de Onderzoeksraad voor Veiligheid, dat maandag zijn beslag krijgt, valt Pieter van Vollenhoven dan ook zwaar. ,,Ik ben zeer aan het werk verknocht", bekent hij in de uitgebreide documentaire 'De Raad van Pieter', die de NOS zondagavond laat uitzendt.

 
,,Ik kan niet ophouden en alleen maar gaan vissen en fotograferen", voegt Pieter, die pas op zijn 65ste werd benoemd als voorzitter, eraan toe. Hij stapt twee jaar eerder op dan noodzakelijk om te voorkomen dat de hele Onderzoeksraad in één keer moet worden vervangen en dat daardoor expertise verloren gaat. Tjibbe Joustra is zijn opvolger.

Maar een 'zwart gat' ziet hij niet. ,,'Europa' loopt nog ver achter op het gebied van onafhankelijk onderzoek. Ik probeer andere landen te overtuigen van nut en noodzaak van dat onafhankelijk onderzoek", geeft hij de richting van zijn toekomstige werkzaamheden alvast aan.

Vanuit België, zo blijkt ook uit het programma, wordt door de regering als nadrukkelijk naar Van Vollenhoven gelonkt. Van Vollenhoven bezoekt in Buizingen de plek waar een ernstig spoorwegongeluk heeft plaatsgevonden. ,,Hij heeft in Nederland 22 jaar geknokt voor de instelling van de Raad. In België moeten we dat met raad van Pieter in een paar jaar kunnen doen", zegt minister van staat en oudparlementsvoorzitter Herman de Croo hoopvol.

,,Het zou heel jammer zijn als de kennis en expertise die hij heeft, verloren gaat. Want ik geloof wel dat hij zo langzamerhand een soort van wandelende encyclopedie is op het gebied van ongevallen", vindt ook prinses Margriet.

Ze is trots op haar man. ,,Ik denk ook dat maar heel weinig mensen beseffen dat hij het allemaal zelf heeft gedaan. Al die speeches, alles wat hij schrijft heeft hij allemaal zelf gedaan. Vandaar ook dat er zoveel vrije tijd in is gaan zitten. Dat doe je niet allemaal in een veertigurige werkweek. En dat laat je ook niet zomaar los", aldus de prinses in de keuken van de echtelijke woning in Apeldoorn, waar Pieter straks geen extra aandeel in de huishouding zal opeisen. ,,Geen twee kapiteins op één schip", zegt hij lachend. ,,Ik doe het op mijn eigen manier, en dat is volgens Margriet niet goed."

Het is het enige stukje waarbij de Rijksvoorlichtingsdienst (achteraf) over de schouder van programmamaker Arjan Nieuwenhuizen heeft meegekeken. Verder had hij alleen met Pieter van Vollenhoven zelf te maken. ,,We zijn in november om de tafel gaan zitten en hebben met hem onze plannen voor het programma besproken", aldus Nieuwenhuizen, die al een goede relatie met Van Vollenhoven had opgebouwd bij het maken van een documentaire bij diens zeventigste verjaardag in 2009.

 
Van Vollenhoven houdt graag controle, en had in de laatste maanden bij de Onderzoeksraad ook niet altijd tijd om mee te werken, met ongelukken bij Moetrdijk en Barendrecht. ,,Maar uiteindelijk zijn we er wel uitgekomen en hebben we bijna alles kunnen draaien dat we wilden", zegt  Nieuwenhuizen. ,,Je moet hem direct tegemoet treden zoals hij dat bij jou ook doet. Heel direct."

Het levert mooie en ontroerende beelden op, zeker wanneer het drama van Koninginnedag 2009 in Apeldoorn ter sprake komt. Van Vollenhoven wordt dan zeer emotioneel. ,,Pieter had niet verwacht dat het hem nog zo zou raken", vertelt Nieuwenhuizen.

 
,,Een buitengewoon feestelijke dag en ook nog mijn eigen verjaardag", blikt Van Vollenhoven terug. ,,Toen het gebeurde, heb ik me veel te laat gerealiseerd wat er aan de hand was. Ik dacht eerst dat het bij Koninginnedag hoorde, dat een stunt verkeerd was uitgevallen, zoals op een kermis ook wel eens gebeurt", zegt Pieter.

,,Het is een rampzalig moment, ook in mijn leven. Als ik langs de Naald rijd of slachtoffers of nabestaanden bezoek, heb ik daar reuze moeite mee. Het is een ramp die diepe indruk op mij heeft gemaakt. Ik heb er lang over gedaan om dat een plaats te geven. Het is nog steeds niet helemaal weg." Dat blijkt ook. ,,Het is opgeborgen, maar het slot zit er niet goed op. Er is geen dag dat ik er niet aan terugdenk", verklaart hij zijn eigen reactie. © GPD

* 'De Raad van Pieter' is zondag bij de NOS om 23.00 uur te zien op Nederland 1, lees ook: terugblik op maken programma door Arjan Nieuwenhuizen

Pieter van Vollenhoven weg bij 'zijn' Raad

Op maandag 7 februari neemt prof. mr. Pieter van Vollenhoven afscheid van zijn levenswerk: de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Hiermee komt een einde aan een werkzaam leven dat meer dan 25 jaar in het teken stond van een niet aflatende strijd voor onafhankelijk onderzoek naar rampen en ongevallen.

Aan de vooravond van zijn vertrek, op zondag 6 februari, kijkt Pieter van Vollenhoven in gesprek met Rob Trip terug op ‘zijn’ Raad.  Of misschien nog beter: op ‘De Raad van Pieter’.

Pieter van Vollenhoven heeft zich, vaak tegen de (politieke) stroom in, jarenlang hard gemaakt voor onafhankelijk onderzoek bij ongelukken en rampen. Aanvankelijk was dergelijk onderzoek in Nederland zeer versnipperd met verschillende onderzoeksraden voor de scheepvaart, de luchtvaart en het spoor. Pas in 2005 komt er een allesomvattende Onderzoeksraad voor Veiligheid waarvan Pieter van Vollenhoven de eerste voorzitter wordt.

Deze Raad is volstrekt onafhankelijk waar het gaat om het doen van onderzoek en het geven van aanbevelingen om ongevallen in de toekomst te voorkomen. De vertrekkend voorzitter heeft zich altijd voor die onafhankelijke positie hard gemaakt. In het portret benadrukt Van Vollenhoven het belang daarvan.

Hij doet dat aan de hand van een aantal grote rampen uit het nabije verleden, waarbij de Raad nauw betrokken was. Een daarvan is de brand in het cellencompex op Schiphol-Oost, waarbij elf mensen om het leven kwamen. In de documentaire keert Van Vollenhoven nog éénmaal terug naar dat cellencomplex.

Voor het eerst gaat Pieter van Vollenhoven daarnaast in op de gebeurtenissen bij ‘De Naald’ in Apeldoorn op Koninginnedag 2009. Toen probeerde Karst T. met zijn auto een aanslag te plegen op de koninklijke familie. Van Vollenhoven ervoer toen aan den lijve het belang van veiligheid. En het belang om dat goed te regelen.

Behalve Van Vollenhoven zelf komen diverse andere mensen aan het woord die direct of indirect bij de komst van de Raad betrokken waren. Onder wie de oud-ministers Neelie Smit en Hanja May-Weggen, beide van Verkeer en Waterstaat en oud-minister Johan Remkes van Binnenlandse zaken.

Met de Belgische Minister van Staat Herman de Croo heeft Van Vollenhoven een ontmoeting. In België is er nog geen Onderzoeksraad voor Veiligheid, maar volgens De Croo zou zo’n raad er wel moeten komen. Ook prinses Margriet komt aan het woord. Zij spreekt over haar echtgenoot die na 7 februari een leven met een overvolle agenda inruilt voor een leven als ‘gepensioneerd burger’. Tekst en foto: NOS; Foto: © DPP

* De Raad van Pieter’, zondag 6 februari: 23.05 - 23.52 uur, Nederland 1