Prins Philip is vrijdag 9 april overleden, twee maanden voor wat zijn honderdste verjaardag had moeten worden. Philip was sinds november 1947 de trouwe steun en toeverlaat van koningin Elizabeth. Verhalen naar aanleiding van het overlijden zijn te vinden op de algemene nieuwspagina en niet langer op deze plek:
De donderdag op 91-jarige leeftijd overleden Armin Prinz zur Lippe heeft in zijn lange rijke leven verschillende keren de Nederlandse pers te woord gestaan. Hij ontving verslaggevers op Schloss Detmold in het gelijknamige plaatsje in de deelstaat Noordrijn-Westfalen waarvan het voormalige vorstendom Lippe nu deel uitmaakt. Armin kreeg natuurlijk de meeste vragen over zijn 'beroemde' neef prins Bernhard, maar echt veel liet hij over hem niet los.
Prins Armin was dertien jaar jonger dan zijn neef. In een interview voor de GPD-kranten in 2004, kort na het overlijden van prins Bernhard, vertelde hij: ,,Ik kende hem als kind niet zo goed, maar we konden altijd uitstekend met elkaar opschieten. Hoewel Bernhard, toen ik nog klein was, meer interesse had voor mijn oudere zusters dan voor mij.”
De eerste herinnering aan Bernhard dateerde uit 1936. ,,Hij kwam toen met prinses Juliana op bezoek bij mijn ouders om haar voor te stellen. Ik was twaalf en maakte foto's. Ik herinner me hoe Juliana een jonge poes op haar arm nam. Dat vond ik een mooi tafereel. Ik vergat Juliana's gezicht te fotograferen. Dat vond mijn moeder helemaal niet leuk.”
Prins Armin was een jaar later één van de bruidsjonkers bij het huwelijk van Juliana en Bernhard. Dat was nog even spannend. ,,Hitler had ons verboden om bij het huwelijk aanwezig te zijn. Die man was immers een volslagen gek. Gelukkig lieten ze ons toch de grens passeren”, aldus Armin.
Veel leden van zijn familie draaiden mee in de nazi-machine. Zelf nam hij op zijn zeventiende dienst bij de Luftwaffe. Daardoor hoefde hij geen lid te worden van de NSDAP. Van vliegen kwam overigens niet veel. ,,Zo goed als Bernhard ben ik nooit geworden want toen ik in 1944 de vliegcursus volgde, was na een tijdje de brandstof op. Dat heeft trouwens misschien wel mijn leven gered, als je bedenkt wat daarna in die oorlog allemaal nog is gebeurd.”
Na de oorlog waren de betrekkingen tussen de Oranjes en de Duitse familietakken zeer koel. Pas na hun zilveren bruiloft draaiden Juliana en Bernhard bij. De prins kwam graag jagen op Detmold en kon over het algemeen goed overweg met Armin, een natuurwetenschapper die op zijn 25ste ook hoofd werd van het stamhuis Lippe.
Dat lag niet voor de hand, want hij was de zoon uit het tweede huwelijk van zijn vader vorst Leopold IV, maar zijn halfbroers waren met burgermeisjes getrouwd en vielen daarom af. Prins Armin deed in 1953 overigens hetzelfde door te huwen met Traute Becker, eveneens bioloog en een voormalige studiegenoot. Dat leverde nog heel wat familiestrijd op over wie zich dan hoofd van de familie mocht noemen. Die strijd werd in 1980 (!) beslist in het voordeel van Armin.
Zijn zoon Stephan (24 mei 1959) hoefde zich niet druk te maken want hij huwde in oktober 1994 'ebenbürtig', met Maria zu Solms-Laubach. Prinses Juliana en prins Bernhard waren eregasten, en een jaar later was prins Bernhard peetvader van hun eerste kind 'Berni'. ,,Hij stelde het zeer op prijs dat hij hiervoor is gevraagd”, aldus prinses Traute in gesprek met Vorsten.
,,Wij zijn zeer op hen gesteld geraakt in al die jaren dat we hen nabij meemaken. Sinds vele jaren nemen zij hier deel aan onze jachtpartijen. Mijn vrouw zorgt dan voor het damesprogramma want prinses Juliana jaagt niet”, vertelde Armin in 1998. ,,Ik geniet er bijzonder van als prinses Juliana hier is”, vulde Traute aan.
,,Wij vermaken ons samen uitstekend. Ik herinner me nog hoe ze de laatste keer triomfantelijk naar mij toekwam. Ze had in de voorouder-zaal middeleeuwse portretten ontdekt van enige aan het Huis van Lippe verbonden graven van Nassau. 'Bernhard', aldus Juliana, 'denkt wel dat hij degene is die familie van jullie is, maar ik ben het veel langer!'”
Armin keek van afstand naar het avontuurlijke leven van zijn neef. ,,Soms kon hij niet komen wegens gezondheidsklachten en dan zag je hem een paar dagen later ineens in Namibië. Ja, zo was Bernhard, een vrijbuiter. Hij wist precies wat hij wilde en hij liet zich niets voorschrijven. Toch heeft hij ook veel voor Nederland betekend, geloof ik. Bernhard heeft het Nederlandse koningshuis dichter bij het volk gebracht.”
Prins Armin – volledige namen Armin Leopold Ernst Bruno Heinrich Willa August Prinz zur Lippe - woonde en stierf in Schloss Detmold, dat op een schiereiland in het hartje van Detmold ligt. ,,Het leven in een slot als dit is niet het comfortabelste wat je je kunt voorstellen. Het heeft één groot voordeel: je loopt eindeloos trappen op en af. Dat houdt fit. Wij hebben dus geen jogging nodig.”
Bij zijn negentigste verjaardag in 2014 schreef de Lippische Landes-Zeitung over prins Armin: Schandalen, extravagante uitspattingen of overdreven ijdelheid zijn van hem niet bekend- in plaats daarvan staat de jarige voor kalmte, nederigheid, eerlijkheid, gevoel voor geschiedenis en vriendelijkheid.”
Schijnheilige of heilige. Het oordeel en de meningen over de Belgische koningin Fabiola bewegen zich tussen die twee uitersten. De weduwe van koningin Boudewijn wordt geprezen voor haar onvermoeibare inzet voor met name de jongeren en zwakkeren, bijna een halve eeuw lang. Maar ze wordt ook verguisd vanwege haar steile geloof en onverzettelijkheid in morele vraagstukken.
En achter de schermen van het paleis is Fabiola, met haar kenmerkende ijzeren kapsel, geenszins de sympathieke wuivende dame van de openbare optredens. In de Vlaamse dicussies over nut en noodzaak van de monarchie is in het parlement herhaaldelijk gevraagd om haar uitkering af te schaffen en in 2013 wordt ze ook harteloos gekort omdat ze deed wat alle Belgen gewoon zijn te doen: een constructie bedenken om minder successierechten te betalen.
Doña Fabiola Fernanda Maria-de-las-Victorias Antonia Adelaïda Mora y Aragón wordt op 11 juni 1928 in Madrid geboren als zesde van zeven kinderen van de Spaanse edelman Don Gonzala Mora y Fernandez en Doña Blanca de Aragón y Carillo de Albornoz. Haar ouders zijn fervente monarchisten en goede bekenden van de Spaanse koninklijke familie.
Koning Alfonso XIII, grootvader van de huidige koning Juan Carlos, komt regelmatig kaart spelen en zijn vrouw Victoria-Eugenia is peettante van Fabiola. Maar de Spaanse monarchie wankelt en wanneer Alfonso in 1931 uitwijkt naar Frankrijk, volgt de familie Mora hem. Het gezin vestigt zich twee jaar in Biarritz.
Bij het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog in 1936 volgt een tweede ballingschap, in Lausanne. Het Duitse kindermeisje weet Fabiola en de andere kinderen net op tijd Spanje uit te smokkelen. In 1939 gaat de familie Mora weer terug. Fabiola gaat na de Tweede Wereldoorlog (Spanje is daarin neutraal) aan de slag als verpleegster in een militair ziekenhuis.
Ze is godvruchtig en zet jarenlang zette je de initialen 'h.d.M.' achter haar naam (hija de Maria, dochter van Maria). Ze overweegt zelfs het klooster in te gaan. Een eerdere liefde wordt aan de kant gezet ,,omdat hij teveel van wereldse dingen houdt". De contacten met de koninklijke familie blijven bestaan. Eind 1957 nodigt Victoria-Eugenia haar petekind uit bij een ontmoeting die ze in Lausanne heeft gearrangeerd voor een van haar kleindochters met de ongehuwde koning der Belgen, Boudewijn. De aanwezigheid van Fabiola moet de ware bedoeling van de ontmoeting verhullen.
De opzet slaagt in zoverre dat Boudewijn inderdaad verliefd wordt. Niet op de kleindochter, maar op Fabiola. Het duurt vervolgens nog tot september 1960 voor er sprake is van een verloving. Boudewijn is in de voorgaande jaren in de media aan een hele trits prinsessen gekoppeld, maar niemand die de struise Spaanse opmerkt die steeds vaker in het koninklijke gezelschap opduikt. Er is ook een andere versie over de eerste kennismaking.
Op verzoek van Boudewijn stuurt kardinaal Suenens in 1960 de Ierse non Veronica O'Brien de wereld in om een geschikte vrouw te vinden. De zoektocht begint in Spanje en daar loopt O'Brien na een nachtelijk visioen de als verpleegster werkzame Fabiola tegen het lijf. Die heeft aanvankelijk bedenkingen bij zoveel voorzienigheid, maar stemt uiteindelijk wel toe in een ontmoeting in bedevaartsoord Lourdes.
Hoe dan ook, op 15 december 1960 wordt het huwelijk ingezegend in Brussel. ,,Mevrouw, Gij zult met eer plaatsnemen in de historische galerij van onze koninginnen, van de echtgenoten en de moeders van onze vorsten", zegt kardinaal Van Roey, aartsbisschop van Mechelen. Hij wenst het jonge bruidspaar ,,een lang, gelukkig en gezegend huwelijksleven."
De huwelijksreis in Spanje moet voortijdig worden afgebroken vanwege ernstige onlusten in België. Zijn huwelijk is een keerpunt in het leven van Boudewijn, die tien jaar eerder in een sfeer van burgeroorlog noodgedwongen de troon moest overnemen van zijn verguisde vader Leopold III. Boudewijn woont nog thuis en dus regeert ,,mon auguste père" al die tijd op de achtergrond mee.
Na de bruiloft moeten Leopold en zijn tweede vrouw Lilian opkrassen en begint, zoals historici zeggen, de regering van Boudewijn pas echt. De vurige kinderwens van Fabiola en Boudewijn wordt in de daarop volgende jaren niet vervuld. Alle zwangerschappen eindigen in miskramen. ,,Ik heb vijf kinderen verloren. Uit die ervaring leer je iets. Tijdens mijn zwangerschappen kreeg ik telkens problemen. Maar weet u, uiteindelijk vind ik dat het leven mooi is", aldus Fabiola in 2008. Boudewijn en Fabiola troosten zich uiteindelijk met de gedachte dat er daardoor ,,meer plaats vrij is in ons hart om alle, werkelijk álle, kinderen lief te hebben."
Het verklaart ook waarom de streng gelovige Boudewijn, daarin gesteund door Fabiola, in 1990 laat weten de abortuswet niet te zullen tekenen. ,,Is het normaal dat ik de enige Belgische burger ben, die verplicht is tegen zijn geweten te handelen in zulke belangrijke materie?" vraagt hij. Er komt een ingenieuze maar omstreden oplossing: de koning wordt 48 uur 'buiten dienst' gesteld zodat de regering de wet zelf kan tekenen.
Fabiola en Boudewijn bemoeien zich in de jaren zestig en zeventig noodgedwongen intensief met het gezinsleven van prins Albert en prinses Paola, die lange tijd gescheiden levens leiden en eigenlijk uit elkaar willen. Hun kinderen Filip, Astrid en Laurent worden opgevangen door de koning en koningin, niet altijd tot hun genoegen. ,,Die Spaanse heks", is een uitspraak die wordt toegeschreven aan de rebelse Laurent.
Maar anderen vinden dat Fabiola ,,in de werkelijke zin van het woord een 'edel' karakter heeft." Dit omdat Fabiola, die snel redelijk goed Nederlands spreekt, van huis uit oog heeft voor de sociaal of geestelijk zwakkeren en minderbedeelden, voor wie ze zelfs een eigen sociaal secretariaat inricht in het paleis om alle verzoeken om hulp in goede banen te leiden. ,,Ik zal er met de koning over spreken" is een gevleugeld gezegde bij bezoeken in het land.
Muziek heeft ook haar warme belangstelling. Vanaf 1965 is Fabiola beschermvrouw van het prestigieuze internationale muziekconcours 'Koningin Elisabeth'. Voor deze zaken blijft ze zich inzetten, ook nadat Boudewijn op 31 juli 1993 in het Spaanse Motril onverwacht overlijdt aan een hartaanval. De in het wit geklede maakt van de rouwdienst een 'feestmis' omdat ze heilig gelooft in de wederopstanding en een toekomstig weerzien. ,,Hij blijft voor mij een uniek geschenk, vandaag, morgen en voor eeuwig" schrijft Fabiola in een opmerkelijke open brief tien jaar later.
Fabiola moet wel een stap terugdoen en met enige tegenzin maakt ze plaats voor Paola. De twee zijn 'water en vuur': de 'heilige' Spaanse versus de 'wereldse' Italiaanse. ,,In haar ogen is Paola niks - een dure jurk met een diadeem. Een vrouw die mannen heeft achternagelopen", aldus een ingewijde. Maar na 33 jaar zijn de rollen aan het hof omgedraaid en is Paola dé 'koningin der Belgen'. Beide vorstinnen ontkomen overigens niet aan de afkalvende belangstelling en waardering voor de monarchie, met name in Vlaanderen.
Fabiola wordt in haar laatste levensjaren lange tijd vooral gezien als een anachronisme. Maar het beeld kantelt wanneer de oude dame, die in 2009 ternauwernood een zware longontsteking met bijkomende complacties overleeft, met humor en lef reageert op een serie doodsbedreigingen. Ze zal tijdens het nationaal defilé met een schot uit een kruisboog worden gedood, zo kondigt een briefschrijver aan.
Koningin Fabiola heeft haar hele leven lang bijzondere banden onderhouden met de Spaanse koninklijke familie. De grootvader van koning Juan Carlos, koning Alfonso XIII, kwam in de tijd dat Fabiola werd geboren en opgroeide, al bij haar ouders over de vloer om te kaarten. Koningin Victoria-Eugenia ('Ena', kleindochter van koningin Victoria), werd peettante van de op 11 juni 1928 geboren Doña Fabiola.
De familie Mora y Arágon volgde de Spaanse koninklijke familie in 1931 in ballingschap en ook in de decennia daarna kruisten de wegen elkaar keer op keer. Toen Ena in 1957 één van haar kleindochters wilde koppelen aan de vrijgezelle koning der Belgen, nodigde ze ook haar petekind Fabiola - die met haar familie was teruggekeerd naar Spanje - uit voor de ontmoeting met Boudewijn. Anders lag het er te dik bovenop.
Volgens de schrijvers van het hagiografische boek 'Fabiola. Koningin in het wit', waarin dit verhaal wordt verteld, zou die kleindochter Anna Marone zijn geweest, dochter van Infanta Maria Cristina. Maar gezien haar geboortejaar en leeftijd in 1957 (negen!) ligt dat niet voor de hand. Er sloeg in het koninklijke appartement in Lausanne een vonk over, maar dan wel tussen Fabiola en Boudewijn. Bij hun huwelijk in december 1960 was de graaf van Barcelona, zoon van Ena en Alfonso en vader van de huidige koning Juan Carlos, getuige voor Fabiola. Ook 'Juanito' was aanwezig.
De banden verkoelden toen dictator Franco prins Juan Carlos aanwees als zijn beoogde opvolger. Juan Carlos werd gezien als verlengstek van het facisme en werd daarom op afstand gehouden, aldus voormalig grootmaarschalk Herman Liebaers. Maar na de dood van Franco en de eerste regeringsdaden van de nieuwe Spaanse koning gingen de deuren weer wagenwijd open. Het eerste staatsbezoek van de kersverse koning Juan Carlos gold in 1977 België, dat voor hem en het nieuwe Spanje de weg moest openen naar erkenning in de rest van Europa en de wereld. Het tegenbezoek van 26 tot 29 september 1978 was uiteraard voor Fabiola, als geboren Spaanse, zeer speciaal.
In november 1981 stonden Juan Carlos en Sofia de bedroefde Fabiola bij wanneer haar moeder op 88-jarige leeftijd is overleden; ze brachten de nacht wakend met Fabiola en Boudewijn door. Het Spaanse koningspaar spoedde zich in 1993 ook meteen na het bekend worden van het overlijden van koning Boudewijn in zijn Spaanse vakantieverblijf Villa Astrida van Mallorca naar Moril, om Fabiola te steunen en troosten. Ze begeleidden het stoffelijk overschot van de koning ook naar het vliegveld van Granada, voor de terugvlucht naar België. In 2008, bij de tachtigste verjaardag van Fabiola en de herdenking van de vijftiende sterfdag van Boudewijn, nam koningin Sofia met Fabiola het beschermvrouwschap op zich van het eerste internationale muziekfestival 'Koning Boudewijn' in Moril, ten teken dat de bijzondere banden nog altijd werden onderhouden.
De Belgische koningin Fabiola is op 86-jarige leeftijd overleden. Dat heeft het paleis vrijdag gemeld.
De vrijdag overleden Belgische koningin Fabiola is sinds vorig jaar juli niet meer in de openbaarheid verschenen. De laatste activiteit die zij heeft bijgewoond, was een mis ter gelegenheid van de twintigste sterfdag van haar in 1993 overleden echtgenoot koning Boudewijn. Fabiola had haar nog resterende taken al overgedragen, waaronder het beschermvrouwschap van de Koningin Elisabeth-muziekwedstrijd.
Twee jaar geleden kwam Fabiola nog in opspraak vanwege de wijze waarop ze haar nalatenschap had geregeld. Ze had daarvoor een fonds in het leven geroepen waarin haar erfenis was ondergebracht. Dat wekte de woede van de Belgische regering en de publieke opinie, omdat het er alle schijn van had dat de koningin zo successierechten wilde ontlopen. Daarmee toonde ze weliswaar aan goed ingeburgerd te zijn in België, want wat zij deed, was wettelijk toegestaan, maar vanwege de voorbeeldfunctie van het Koninklijk Huis en het feit dat ze al twintig jaar een uitkering kreeg van ongeveer 1,4 miljoen euro viel dat bijzonder slecht. Ze moest het fonds opgeven en de regering kortte onmiddellijk haar uitkering.
De van oorsprong Spaanse Fabiola trouwde op 15 december 1960 met de toenmalige Belgische koning Boudewijn. Het was een zeer gelukkig huwelijk, maar het werd overschaduwd door het feit dat Fabiola geen kinderen kon krijgen. Ze is een aantal keer zwanger geweest, maar kreeg telkens een miskraam. Dat deed het ultrakatholieke koningspaar veel pijn. Enige compensatie vonden ze in het grootbrengen van de kinderen van Boudewijns broer Albert, onder wie de huidige koning Filip. Ook zette Fabiola zich veel in voor de zwakkeren in de Belgische samenleving.
Fabiola bleef ook na het overlijden van haar man lange tijd een rol spelen in de maatschappij, maar werd daarbij wel gehinderd door de slechte verhouding met haar schoonzus Paola. De Belgische koninklijke familie heeft altijd veel spanningen en ruzies gekend. Zo omschreef prins Laurent Fabiola eens als 'de Spaanse heks'.
Een week na het overlijden van prins Friso is het tijd om de
balans op te maken van die week. Het telefoontje met het droeve nieuws kwam
natuurlijk niet geheel onverwacht. Dat Friso begin juli vanuit Londen was
overgebracht naar Den Haag was een teken dat verdere behandeling in het
peperdure ziekenhuis geen zin meer had. Dat was op zich een
waarschuwingssignaal en reden voor veel media om de draaiboeken en verhalen die
klaarlagen ‘voor het geval dat’ nog eens te bekijken.
In de maand dat Friso werd verzorgd in het paviljoen naast
Huis ten Bosch waar eerder ook zijn vader prins Claus de laatste maanden van
zijn leven doorbracht, verflauwde het gevoel van urgentie. De koninklijke
familie zou de zomer gebruiken om te zoeken naar een plek waar de prins langere
tijd kon verblijven en prinses Mabel en haar dochtertjes werden met enige
regelmaat gesignaleerd in de paleistuin. Mabel twitterde op haar verjaardag nog
om te danken voor de goede wensen.
In dat licht bezien kwam de mededeling dat prins Friso aan
de gevolgen van het ski-ongeluk op 17 februari 2012 was overleden, op een
verrassend moment. Het koninklijk gezin verbleef weer in Griekenland, prins
Jaime kondigde op maandagmorgen trots zijn aanstaande huwelijk aan. Als het
einde van Friso op dat moment was verwacht, dan waren die handelingen
achterwege gebleven. Het overlijdensbericht was overigens summier. Tijd van
overlijden en precieze doodsoorzaak werden niet gemeld.
Minister-president Mark Rutte kwam met een reactie en
besloot zijn vakantie met een dag te bekorten. Koning Willem-Alexander vloog
nog diezelfde middag terug en de media gingen in overdrive met talloze
herhalingen van steeds weer hetzelfde materiaal. De Rijksvoorlichtingsdienst
werd overstelpt met vragen, maar bewaarde het stilzwijgen. Prins Friso was
sinds zijn huwelijk in 2004 geen lid meer van het Koninklijk Huis. Begrafenis
en alles daaromheen was een zaak van de familie en de RVD had daarover
vooralsnog niets te melden.
Dat maakte het voor veel ‘royaltydeskundigen’ erg
verleidelijk om zelf de gaten in de berichtgeving maar te vullen. Eerste vraag
was natuurlijk: waar en wanneer is de uitvaart. ‘Ik denk Delft’ zei
ondergetekende ’s avonds in de speciale televisieuitzending van de NOS (1,8
miljoen kijkers), maar ‘weten’ deed ik het niet. Anderen waren veel stelliger,
zelfs nog nadat de familie bekendmaakte dat gekozen was voor het intieme
kerkhof bij de Stulpkerk naast Drakensteyn in Lage Vuursche. ‘Later als de
dochters groter zijn, wordt Friso alsnog bijgezet in Delft’ zei een kenner; een
andere vond het ‘ongekend’: Oranjes worden niet begraven, maar bijgezet. ‘Ik
weet het zeker’, aldus o.a. Cees van Raak.
Zeker was er weinig die eerste avond en ook na het bericht
over een uitvaart in Lage Vuursche, bleef het verder stil. Het was uiteindelijk
het Noorse hof dat de tijd van de begrafenis bekendmaakte, samen met het nieuws
dat koning Harald aanwezig zou zijn bij de begrafenis van zijn petekind. Dat de
banden nauw waren bleek wel uit het lint van de krans: ‘The Family in Norway’.
Van de kant van de RVD kwamen er alleen huishoudelijke mededelingen, over de
verstrekking van beelden na afloop en het verzoek van de koninklijke familie om
afstand en privacy.
ONBEKEND
Friso was bij leven de ‘onbekende prins’. Dat vond hij
helemaal niet erg, al had vader prins Claus hem wel eens aangeraden wat meer
over zichzelf te vertellen. Dat advies had Friso mondjesmaat opgevolgd: een
interview met NRC, een gesprek met Vrij Nederland over het Claus Fonds, een
groot stuk in Libelle. Maar het beeld bleef incompleet. ,,Friso kon heel direct
zijn en een uitgesproken mening hebben” zei dominee Carel ter Linden in zijn
overdenking tijdens de uitvaart. ,,En hoe vertrouwder zijn omgeving - ik denk
nu ook aan die mannengemeenschap van het gezin waarin hij opgroeide - hoe meer
onomwonden en direct hij zijn kon, wetend dat je elkaar nooit zou laten
vallen.”
Vrienden van Friso waren na jaren van discreet zwijgen ook
bereid de prins een gezicht te geven, zijn leven wat meer in te kleuren. Viktor
Halberstadt en Adam Anders bijvoorbeeld, Pieter Winsemius en Lily Gonçalves
vertelden in de krant (ANP) en bij de NOS over de familieman Friso, een
rationeel denker. Een integere man, loyaal aan vrienden en familie. Ter Linden:
,,Hij was altijd volstrekt oprecht. Zoals een vriend van hem vertelde, dat hij
naar Friso ging om raad, toen het ging om een keuze voor een nieuwe baan. 'Van
mijn andere vrienden’, zei deze, 'weet ik namelijk al wat ze gaan zeggen. Van
Friso wist ik het nooit!”
‘We hebben Friso nu pas leren kennen’, concludeerde Het
Parool met een verbaasde ondertoon daags na het overlijden. Uit de sobere,
ingetogen maar zeer emotionele uitvaartdienst kwamen ook flarden – kleine
stukjes uit de overdenking van Carel ter Linden. ,,De komst van jullie, Luana
en Zaria heeft, zo zeiden jullie het, Friso écht veranderd. Zoals hij van hen
kon genieten en van alles met ze doen: spelletjes met Luana, boekjes met haar
lezen, technische dingen bouwen met Zaria, vliegtuigen, vulkanen. En met
allebei: speurtochten.”
Maar de persoonlijke herinneringen die prins Constantijn en
Unilever CFO Jean Marc Huët tijdens de zeventig minuten durende dienst
ophaalden, bleven privé. De keuze van liederen – twee stuks van Huub Oosterhuis
en het hartverscheurende ‘Dat ik je mis’ van Maaike Ouboter – onderstreepte het
persoonlijke karakter van de bijeenkomst in het zeventiende eeuwse godshuis dat
op de dag van de uitvaart geheel was afgeschermd van de buitenwereld. In Lage
Vuursche, waar opvallend veel politie en beveiliging op de been was, bleef het
mede daarom erg rustig.
UITVAART
Van de uitvaart bestaan uiteindelijk meer beelden dan vooraf
verwacht. De Slotlaan waarover het koninklijk gezelschap enkele meters moest
lopen van Drakensteyn naar de begraafplaats en de kerk, werd niet zoals gedacht
met een scherm aan de blikken van media en belangstellenden onttrokken. Het was
een indrukwekkende stoet die met gepijnigde en bedroefde gezichten op enkele
honderden meters afstand voorbij liep – de kleinkinderen van Beatrix in het
wit, de rest van de familie en vrienden in het zwart.
Het luiden van de kerkklok vertelde aan de wachtenden en
nieuwsgierigen op de broeierige vrijdagmiddag – pas na de begrafenis ging het
regenen – dat de dienst voorbij was en dat Friso aan zijn laatste tocht was
begonnen, gedragen door zijn twee broers en vier vrienden onder wie de eerder
genoemde Australiër Adam Anders. Door
de bomen rond het kerkhof waren voeten te zien, ten teken dat de eerste
rouwenden langs het graf waren gelopen en terugkeerden naar Drakensteyn.
Koning Willem-Alexander en zijn gezin gingen voorop, prins
Constantijn en Laurentien volgden met Emma Bonino, de Italiaanse minister van
Buitenlandse Zaken en koning Harald. De rij
werd gesloten door prinses Beatrix, prinses Mabel en de gravinnen Luana en
Zaria. Daarna sloot het hek van Drakensteyn. Mabel en de kinderen moeten
beginnen aan een nieuw leven.
Als reservetroonopvolger heeft prins Friso (43) jarenlang zijn best gedaan de schijnwerpers zo veel mogelijk te vermijden. De tweede zoon van koningin Beatrix en prins Claus is wars van folkloristisch, koninklijk vertoon. Hij beperkt zijn publieke rol in het 'Oranje-bedrijf' tot éénmaal per jaar, op Koninginnedag. Als jongetje zei Friso ooit gekscherend in een tv-documentaire: ,,Je mag Alexander wel in elkaar slaan, maar zorg dat hij niet doodgaat, want dan moet ik koning worden.'' Nog altijd is dit de meest aangehaalde uitspraak van Friso, die eind jaren negentig 'vluchtte' hij naar Londen om in de luwte aan de slag te gaan bij zakenbank Goldman Sachs.
'De briljante prins', zoals de middelste broer van Willem-Alexander sinds zijn studietijd wordt aangeduid, kwam een paar jaar later ongewild toch volop in de publiciteit door zijn relatie met Mabel Wisse Smit. Aanvankelijk leek er geen vuiltje aan de lucht, maar na speculaties over Mabels vermeende liefdesaffaire met topcrimineel Klaas Bruinsma, die zij zelf overigens zelf ontkende, werd besloten geen parlementaire toestemming te vragen voor het huwelijk.
De officiële verbintenis met Mabel, op 24 april 2004 in Delft, kostte Friso zijn lidmaatschap van het Koninklijk Huis, zijn titel prins der Nederlanden en daarmee zijn positie in de lijn van troonopvolging. Mabel en Friso hebben twee dochters, Luana (6) en Zaria (5). Het gezin woont in Londen. Friso werkte sinds april 2011 in de Britse hoofdstad als financieel directeur van de onafhankelijke internationale energie- en technologiegroep Urenco. Daarvoor werkte hij bij Wolfensohn, een investeringsfonds in schone energie en financiële diensten in opkomende economieën als India en Brazilië.
De middelste zoon van koningin Beatrix werd geboren op 25 september 1968 in Utrecht als Johan Friso Bernhard Christiaan David van Oranje-Nassau van Amberg. Hij bracht een deel van zijn jeugd door met zijn ouders en broers Willem-Alexander en Constantijn op kasteel Drakensteyn in Lage Vuursche. Toen Beatrix koningin werd verhuisde het gezin naar Den Haag, waar Friso zijn vwo-diploma haalde. Hij vertrok daarna naar Amerika, waar hij aan het College of Engineering in het Californische Berkeley een technische opleiding volgde.
Terug in Nederland deed hij gelijktijdig twee studies: lucht- en ruimtevaarttechniek aan de TU Delft en bedrijfseconomie aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. Tussen de bedrijven door volgde hij privélessen Nederlands recht en parlementaire geschiedenis voor het geval hij onverhoopt toch zijn moeder toch zou moeten opvolgen. Friso begon zijn carrière in 1995 bij McKinsey & Company in Amsterdam, een jaar later gaf hij deze baan op om aan het prestigieuze instituut INSEAD in Frankrijk een postdoctorale opleiding tot Master of Business Administration (MBA) te kunnen volgen.
Begin deze eeuw doken vooral de roddelbladen vol op het gerucht dat Friso, die nooit werd gesignaleerd in vrouwelijk gezelschap, homoseksueel zou zijn. Om de insinuaties de kop in te drukken, kwam de Rijksvoorlichtingsdienst in februari 2001 met opmerkelijke verklaring. De dienst, die normaal gesproken nooit mededelingen doet over het privéleven van leden van het Koninklijk Huis, bracht het bericht naar buiten dat 'de prins niet homo- maar heteroseksueel is'.
Sneeuw
geeft het park rond het koninklijk paleis in Dedinje, vroeger aan de rand van
Belgrado gelegen, een romantische aanblik. Druppelgewijs komen bezoekers door
het paleishek waar een eenzame militair de weg wijst naar de koninklijke kapel.
Daar staat sinds kort de met de Servische vlag bedekte kist met het stoffelijk
overschot van de laatste koning van Joegoslavië, Petar II.
Over drie maanden wordt de vorige maand uit Illinois
overgebrachte kist bijgezet in het koninklijk mausoleum in Oplenac, op tachtig
kilometer van Belgrado, in het
spirituele hart van Servië. Het wachten is nog op de kisten van Petars
echtgenote, koningin Aleksandra (begraven in Tatoi, Griekenland) en Petars
moeder, koningin Marija (begraven in Frogmore, bij Windsor Castle).
Wanneer die
eenmaal zijn gerepatrieerd, komen ze voorafgaand aan de staatsbegrafenis ook in
de kleine kapel van St Andreas – de patroonheilige van de koninklijke familie –
te staan. Veel ruimte blijft er dan niet meer over. Nu kan nog lamgs de baar
worden gelopen, wanneer de andere kisten er ook zijn, is de kapel gevuld.
In het
paleis naast de kapel is een kleine kamer ingericht als tentoonstellingsruimte
met foto’s uit het leven van koning Petar II. Aangezien hij tijdens de Tweede
Wereldoorlog in ballingschap in Londen verbleef, zijn er ook foto’s met de
eveneens in Engeland verkerende koningin Wilhelmina en prins Bernhard. Het zijn vooral beelden van een vervlogen wereld, die voor Petar in
bitterheid eindigde omdat de geallieerden hun steun aan hem introkken en hun
geld en wapens gaven aan de communistische strijders tegen de nazi-bezetting
van Joegoslavië.
Laatste reacties