Een week na het overlijden van prins Friso is het tijd om de balans op te maken van die week. Het telefoontje met het droeve nieuws kwam natuurlijk niet geheel onverwacht. Dat Friso begin juli vanuit Londen was overgebracht naar Den Haag was een teken dat verdere behandeling in het peperdure ziekenhuis geen zin meer had. Dat was op zich een waarschuwingssignaal en reden voor veel media om de draaiboeken en verhalen die klaarlagen ‘voor het geval dat’ nog eens te bekijken.
In de maand dat Friso werd verzorgd in het paviljoen naast Huis ten Bosch waar eerder ook zijn vader prins Claus de laatste maanden van zijn leven doorbracht, verflauwde het gevoel van urgentie. De koninklijke familie zou de zomer gebruiken om te zoeken naar een plek waar de prins langere tijd kon verblijven en prinses Mabel en haar dochtertjes werden met enige regelmaat gesignaleerd in de paleistuin. Mabel twitterde op haar verjaardag nog om te danken voor de goede wensen.
In dat licht bezien kwam de mededeling dat prins Friso aan de gevolgen van het ski-ongeluk op 17 februari 2012 was overleden, op een verrassend moment. Het koninklijk gezin verbleef weer in Griekenland, prins Jaime kondigde op maandagmorgen trots zijn aanstaande huwelijk aan. Als het einde van Friso op dat moment was verwacht, dan waren die handelingen achterwege gebleven. Het overlijdensbericht was overigens summier. Tijd van overlijden en precieze doodsoorzaak werden niet gemeld.
Minister-president Mark Rutte kwam met een reactie en besloot zijn vakantie met een dag te bekorten. Koning Willem-Alexander vloog nog diezelfde middag terug en de media gingen in overdrive met talloze herhalingen van steeds weer hetzelfde materiaal. De Rijksvoorlichtingsdienst werd overstelpt met vragen, maar bewaarde het stilzwijgen. Prins Friso was sinds zijn huwelijk in 2004 geen lid meer van het Koninklijk Huis. Begrafenis en alles daaromheen was een zaak van de familie en de RVD had daarover vooralsnog niets te melden.
Dat maakte het voor veel ‘royaltydeskundigen’ erg verleidelijk om zelf de gaten in de berichtgeving maar te vullen. Eerste vraag was natuurlijk: waar en wanneer is de uitvaart. ‘Ik denk Delft’ zei ondergetekende ’s avonds in de speciale televisieuitzending van de NOS (1,8 miljoen kijkers), maar ‘weten’ deed ik het niet. Anderen waren veel stelliger, zelfs nog nadat de familie bekendmaakte dat gekozen was voor het intieme kerkhof bij de Stulpkerk naast Drakensteyn in Lage Vuursche. ‘Later als de dochters groter zijn, wordt Friso alsnog bijgezet in Delft’ zei een kenner; een andere vond het ‘ongekend’: Oranjes worden niet begraven, maar bijgezet. ‘Ik weet het zeker’, aldus o.a. Cees van Raak.
Zeker was er weinig die eerste avond en ook na het bericht over een uitvaart in Lage Vuursche, bleef het verder stil. Het was uiteindelijk het Noorse hof dat de tijd van de begrafenis bekendmaakte, samen met het nieuws dat koning Harald aanwezig zou zijn bij de begrafenis van zijn petekind. Dat de banden nauw waren bleek wel uit het lint van de krans: ‘The Family in Norway’. Van de kant van de RVD kwamen er alleen huishoudelijke mededelingen, over de verstrekking van beelden na afloop en het verzoek van de koninklijke familie om afstand en privacy.
ONBEKEND
Friso was bij leven de ‘onbekende prins’. Dat vond hij helemaal niet erg, al had vader prins Claus hem wel eens aangeraden wat meer over zichzelf te vertellen. Dat advies had Friso mondjesmaat opgevolgd: een interview met NRC, een gesprek met Vrij Nederland over het Claus Fonds, een groot stuk in Libelle. Maar het beeld bleef incompleet. ,,Friso kon heel direct zijn en een uitgesproken mening hebben” zei dominee Carel ter Linden in zijn overdenking tijdens de uitvaart. ,,En hoe vertrouwder zijn omgeving - ik denk nu ook aan die mannengemeenschap van het gezin waarin hij opgroeide - hoe meer onomwonden en direct hij zijn kon, wetend dat je elkaar nooit zou laten vallen.”
Vrienden van Friso waren na jaren van discreet zwijgen ook bereid de prins een gezicht te geven, zijn leven wat meer in te kleuren. Viktor Halberstadt en Adam Anders bijvoorbeeld, Pieter Winsemius en Lily Gonçalves vertelden in de krant (ANP) en bij de NOS over de familieman Friso, een rationeel denker. Een integere man, loyaal aan vrienden en familie. Ter Linden: ,,Hij was altijd volstrekt oprecht. Zoals een vriend van hem vertelde, dat hij naar Friso ging om raad, toen het ging om een keuze voor een nieuwe baan. 'Van mijn andere vrienden’, zei deze, 'weet ik namelijk al wat ze gaan zeggen. Van Friso wist ik het nooit!”
‘We hebben Friso nu pas leren kennen’, concludeerde Het Parool met een verbaasde ondertoon daags na het overlijden. Uit de sobere, ingetogen maar zeer emotionele uitvaartdienst kwamen ook flarden – kleine stukjes uit de overdenking van Carel ter Linden. ,,De komst van jullie, Luana en Zaria heeft, zo zeiden jullie het, Friso écht veranderd. Zoals hij van hen kon genieten en van alles met ze doen: spelletjes met Luana, boekjes met haar lezen, technische dingen bouwen met Zaria, vliegtuigen, vulkanen. En met allebei: speurtochten.”
Maar de persoonlijke herinneringen die prins Constantijn en Unilever CFO Jean Marc Huët tijdens de zeventig minuten durende dienst ophaalden, bleven privé. De keuze van liederen – twee stuks van Huub Oosterhuis en het hartverscheurende ‘Dat ik je mis’ van Maaike Ouboter – onderstreepte het persoonlijke karakter van de bijeenkomst in het zeventiende eeuwse godshuis dat op de dag van de uitvaart geheel was afgeschermd van de buitenwereld. In Lage Vuursche, waar opvallend veel politie en beveiliging op de been was, bleef het mede daarom erg rustig.
UITVAART
Van de uitvaart bestaan uiteindelijk meer beelden dan vooraf verwacht. De Slotlaan waarover het koninklijk gezelschap enkele meters moest lopen van Drakensteyn naar de begraafplaats en de kerk, werd niet zoals gedacht met een scherm aan de blikken van media en belangstellenden onttrokken. Het was een indrukwekkende stoet die met gepijnigde en bedroefde gezichten op enkele honderden meters afstand voorbij liep – de kleinkinderen van Beatrix in het wit, de rest van de familie en vrienden in het zwart.
Het luiden van de kerkklok vertelde aan de wachtenden en nieuwsgierigen op de broeierige vrijdagmiddag – pas na de begrafenis ging het regenen – dat de dienst voorbij was en dat Friso aan zijn laatste tocht was begonnen, gedragen door zijn twee broers en vier vrienden onder wie de eerder genoemde Australiër Adam Anders. Door de bomen rond het kerkhof waren voeten te zien, ten teken dat de eerste rouwenden langs het graf waren gelopen en terugkeerden naar Drakensteyn.
Koning Willem-Alexander en zijn gezin gingen voorop, prins Constantijn en Laurentien volgden met Emma Bonino, de Italiaanse minister van Buitenlandse Zaken en koning Harald. De rij werd gesloten door prinses Beatrix, prinses Mabel en de gravinnen Luana en Zaria. Daarna sloot het hek van Drakensteyn. Mabel en de kinderen moeten beginnen aan een nieuw leven.
© RoyalBlog, Hans Jacobs
Laatste reacties