Schijnheilige of heilige. Het oordeel en de meningen over de Belgische koningin Fabiola bewegen zich tussen die twee uitersten. De weduwe van koningin Boudewijn wordt geprezen voor haar onvermoeibare inzet voor met name de jongeren en zwakkeren, bijna een halve eeuw lang. Maar ze wordt ook verguisd vanwege haar steile geloof en onverzettelijkheid in morele vraagstukken.
En achter de schermen van het paleis is Fabiola, met haar kenmerkende ijzeren kapsel, geenszins de sympathieke wuivende dame van de openbare optredens. In de Vlaamse dicussies over nut en noodzaak van de monarchie is in het parlement herhaaldelijk gevraagd om haar uitkering af te schaffen en in 2013 wordt ze ook harteloos gekort omdat ze deed wat alle Belgen gewoon zijn te doen: een constructie bedenken om minder successierechten te betalen.
Doña Fabiola Fernanda Maria-de-las-Victorias Antonia Adelaïda Mora y Aragón wordt op 11 juni 1928 in Madrid geboren als zesde van zeven kinderen van de Spaanse edelman Don Gonzala Mora y Fernandez en Doña Blanca de Aragón y Carillo de Albornoz. Haar ouders zijn fervente monarchisten en goede bekenden van de Spaanse koninklijke familie.
Koning Alfonso XIII, grootvader van de huidige koning Juan Carlos, komt regelmatig kaart spelen en zijn vrouw Victoria-Eugenia is peettante van Fabiola. Maar de Spaanse monarchie wankelt en wanneer Alfonso in 1931 uitwijkt naar Frankrijk, volgt de familie Mora hem. Het gezin vestigt zich twee jaar in Biarritz.
Bij het uitbreken van de Spaanse burgeroorlog in 1936 volgt een tweede ballingschap, in Lausanne. Het Duitse kindermeisje weet Fabiola en de andere kinderen net op tijd Spanje uit te smokkelen. In 1939 gaat de familie Mora weer terug. Fabiola gaat na de Tweede Wereldoorlog (Spanje is daarin neutraal) aan de slag als verpleegster in een militair ziekenhuis.
Ze is godvruchtig en zet jarenlang zette je de initialen 'h.d.M.' achter haar naam (hija de Maria, dochter van Maria). Ze overweegt zelfs het klooster in te gaan. Een eerdere liefde wordt aan de kant gezet ,,omdat hij teveel van wereldse dingen houdt". De contacten met de koninklijke familie blijven bestaan. Eind 1957 nodigt Victoria-Eugenia haar petekind uit bij een ontmoeting die ze in Lausanne heeft gearrangeerd voor een van haar kleindochters met de ongehuwde koning der Belgen, Boudewijn. De aanwezigheid van Fabiola moet de ware bedoeling van de ontmoeting verhullen.
De opzet slaagt in zoverre dat Boudewijn inderdaad verliefd wordt. Niet op de kleindochter, maar op Fabiola. Het duurt vervolgens nog tot september 1960 voor er sprake is van een verloving. Boudewijn is in de voorgaande jaren in de media aan een hele trits prinsessen gekoppeld, maar niemand die de struise Spaanse opmerkt die steeds vaker in het koninklijke gezelschap opduikt. Er is ook een andere versie over de eerste kennismaking.
Op verzoek van Boudewijn stuurt kardinaal Suenens in 1960 de Ierse non Veronica O'Brien de wereld in om een geschikte vrouw te vinden. De zoektocht begint in Spanje en daar loopt O'Brien na een nachtelijk visioen de als verpleegster werkzame Fabiola tegen het lijf. Die heeft aanvankelijk bedenkingen bij zoveel voorzienigheid, maar stemt uiteindelijk wel toe in een ontmoeting in bedevaartsoord Lourdes.
Hoe dan ook, op 15 december 1960 wordt het huwelijk ingezegend in Brussel. ,,Mevrouw, Gij zult met eer plaatsnemen in de historische galerij van onze koninginnen, van de echtgenoten en de moeders van onze vorsten", zegt kardinaal Van Roey, aartsbisschop van Mechelen. Hij wenst het jonge bruidspaar ,,een lang, gelukkig en gezegend huwelijksleven."
De huwelijksreis in Spanje moet voortijdig worden afgebroken vanwege ernstige onlusten in België. Zijn huwelijk is een keerpunt in het leven van Boudewijn, die tien jaar eerder in een sfeer van burgeroorlog noodgedwongen de troon moest overnemen van zijn verguisde vader Leopold III. Boudewijn woont nog thuis en dus regeert ,,mon auguste père" al die tijd op de achtergrond mee.
Na de bruiloft moeten Leopold en zijn tweede vrouw Lilian opkrassen en begint, zoals historici zeggen, de regering van Boudewijn pas echt. De vurige kinderwens van Fabiola en Boudewijn wordt in de daarop volgende jaren niet vervuld. Alle zwangerschappen eindigen in miskramen. ,,Ik heb vijf kinderen verloren. Uit die ervaring leer je iets. Tijdens mijn zwangerschappen kreeg ik telkens problemen. Maar weet u, uiteindelijk vind ik dat het leven mooi is", aldus Fabiola in 2008. Boudewijn en Fabiola troosten zich uiteindelijk met de gedachte dat er daardoor ,,meer plaats vrij is in ons hart om alle, werkelijk álle, kinderen lief te hebben."
Het verklaart ook waarom de streng gelovige Boudewijn, daarin gesteund door Fabiola, in 1990 laat weten de abortuswet niet te zullen tekenen. ,,Is het normaal dat ik de enige Belgische burger ben, die verplicht is tegen zijn geweten te handelen in zulke belangrijke materie?" vraagt hij. Er komt een ingenieuze maar omstreden oplossing: de koning wordt 48 uur 'buiten dienst' gesteld zodat de regering de wet zelf kan tekenen.
Fabiola en Boudewijn bemoeien zich in de jaren zestig en zeventig noodgedwongen intensief met het gezinsleven van prins Albert en prinses Paola, die lange tijd gescheiden levens leiden en eigenlijk uit elkaar willen. Hun kinderen Filip, Astrid en Laurent worden opgevangen door de koning en koningin, niet altijd tot hun genoegen. ,,Die Spaanse heks", is een uitspraak die wordt toegeschreven aan de rebelse Laurent.
Maar anderen vinden dat Fabiola ,,in de werkelijke zin van het woord een 'edel' karakter heeft." Dit omdat Fabiola, die snel redelijk goed Nederlands spreekt, van huis uit oog heeft voor de sociaal of geestelijk zwakkeren en minderbedeelden, voor wie ze zelfs een eigen sociaal secretariaat inricht in het paleis om alle verzoeken om hulp in goede banen te leiden. ,,Ik zal er met de koning over spreken" is een gevleugeld gezegde bij bezoeken in het land.
Muziek heeft ook haar warme belangstelling. Vanaf 1965 is Fabiola beschermvrouw van het prestigieuze internationale muziekconcours 'Koningin Elisabeth'. Voor deze zaken blijft ze zich inzetten, ook nadat Boudewijn op 31 juli 1993 in het Spaanse Motril onverwacht overlijdt aan een hartaanval. De in het wit geklede maakt van de rouwdienst een 'feestmis' omdat ze heilig gelooft in de wederopstanding en een toekomstig weerzien. ,,Hij blijft voor mij een uniek geschenk, vandaag, morgen en voor eeuwig" schrijft Fabiola in een opmerkelijke open brief tien jaar later.
Fabiola moet wel een stap terugdoen en met enige tegenzin maakt ze plaats voor Paola. De twee zijn 'water en vuur': de 'heilige' Spaanse versus de 'wereldse' Italiaanse. ,,In haar ogen is Paola niks - een dure jurk met een diadeem. Een vrouw die mannen heeft achternagelopen", aldus een ingewijde. Maar na 33 jaar zijn de rollen aan het hof omgedraaid en is Paola dé 'koningin der Belgen'. Beide vorstinnen ontkomen overigens niet aan de afkalvende belangstelling en waardering voor de monarchie, met name in Vlaanderen.
Fabiola wordt in haar laatste levensjaren lange tijd vooral gezien als een anachronisme. Maar het beeld kantelt wanneer de oude dame, die in 2009 ternauwernood een zware longontsteking met bijkomende complacties overleeft, met humor en lef reageert op een serie doodsbedreigingen. Ze zal tijdens het nationaal defilé met een schot uit een kruisboog worden gedood, zo kondigt een briefschrijver aan.
Voor Fabiola aanleiding om na afloop - tot verrassing van het hele land én tot schrik van de veiligheidsdiensten - triomfantelijk een appel uit haar tas te toveren: Kom maar op Wilhelm Tell! Schiet maar! Het jaar daarop krijgt de koningin het vriendelijke doch dringende verzoek deze stunt niet te herhalen. Daarna krijgt de koningin steeds meer last van haar ouderdom en ziekte, maar de inhuldiging van haar neef Filip op 21 juli 2013 maakt ze nog mee. Bij de herdenkingsmis op de twintigste sterfdag van haar geliefde Boudewijn verschijnt ze tien dagen later voor het laatst in het openbaar. © RB; Foto's: © MPE
Laatste reacties